با وجود یک گذشته فرهنگی پیچیده، معماری ایران به عناصر بومی منحصر به فرد خود دست یافته است. طراحی مساجد یادمانی بیانگر معماری وابسته به مذهب گذشته است، اما معماران معاصر در ایران نگران هستند که جای خود را در طراحی غیر سکولار مشخص کنند. معماری معاصر ایرانی زیبایی را با گذشته مرتبط می کند و در عین حال تلاش می کند تا جای خود را در آینده پیدا کند.

در حالی که تهران به عنوان یک مرکز طراحی در ایران ظهور کرد ، نوآوری های این کشور به توسعه در سایر شهرها و سایتها گسترش یافته است. با تجدید نظر در مورد نقش هنر و نمادگرایی در معماری، موجی از پروژه های جدید ساخته شده است که حول بنایی و کاربرد آن در پروژه های تجاری و مسکونی طراحی شده است. معماران از مصالح ساختمانی که به راحتی در دسترس هستند مانند خاک رس از فلات مرکزی کشور ، به منظور تجدید نظر در ایده های تاریخی مقیاس ، هندسه و صنایع دستی، استفاده می کنند.

بیشتر ساختمانهایی که در شهرهای بزرگتر مانند تهران و اصفهان دیده می شوند با استفاده از لایه هایی از آجر ساخته شده اند. آجرها به این دلیل انتخاب می شوند که بیشتر کشور پوشیده از زمین، شن و ماسه و سنگ است که موجب استفاده بیشتر از آجر یا خشت می شود. علاوه بر این ، معماری قدیمی ایرانی اغلب حاوی لایه ای از کاشی های بالای آجر است. امروزه از نماهای آجری به طور فزاینده ای به عنوان عناصر عمودی در ایران استفاده می شود، از جمله برای برج های مسکونی بلندتر و توسعه های خصوصی. با کمک طیف گسترده ای از تحقیقات زیبایی شناسی، ساختاری و حسی، پروژه های زیر از آجر برای تجدید نظر در روش ها و تکنیک های ساخت و ساز معمولی در سراسر ایران استفاده می کنند. در ادامه برخی از پروژه های معماری با نمای آجری را معرفی می کنیم که توانسته اند گامی در جهت آینده معماری معاصر ایران بردارند.

سایه پود از دفتر معماری تچرا (فائزه هاديان)

ساختمان "سایه پود" یک ساختمان 5 طبقه با  10 آپارتمان است و در طبقه متوسط تهران واقع شده است. بعد سوم برای ایجاد یک سطح عمیق در شکل بیرونی روی نما طراحی شده است. در طراحی فرم ، سطح  یک تکه بدون برش است که با استفاده از اریگامی ، با تاشو کردن سطح دو بعدی، یک فرم سه بعدی شکل گرفت.  حجم سه بعدی با ایجاد بافت جدید حاصل شد. عناصر، باعث ایجاد "نور و سایه" شدند که به تغییر نما به سازه ای که در آن سایه ها و بافت هم پوشانی دارند، منجر شد. این تیم، آجر را به عنوان متریال پیکسلی انتخاب کرده است که متناسب با طرح می باشد و می تواند با ساختار بلوک پیکربندی شود.

پروژه مسکونی کهریزک از کات استودیو

همانطور که گروه معماری CAAT بیان می کند ، یک اصل تاریخی ثابت در معماری ایران وجود دارد : غنای جزئیات در همزیستی با نمایش سادگی در مقیاس کلی، که با بافت و عملکرد ادغام می شود. در معماری سنتی ایران، کاربران خانه های خود را به روشی پایدار ساخته اند. این ملاحظات معماری منجر به وجود نشانه شناسی های متفاوتی در مناطق مختلف آب و هوایی کشور شد. مدوول های خشت، با آجر ساخته شده و در یک کارخانه در نزدیکی تولید می شوند. طرح مدول آجری مبتنی بر الگوهای هندسی ایران بود. هر مدول در رابطه با عملکرد فضای پشت آن طراحی شده است.

ساختمان تجاری ترمه از معماران فرشاد مهدی زاده و احمد بطحایی

این پروژه در همدان ، یکی از شهرهای تاریخی ایران واقع شده است. همدان از فضای شهری فعال برخوردار است که با میادین و محورهای مهم شهری شمال - جنوب مشخص شده و آنها را به هم وصل می کند. این محور از سمت غربی از سایت عبور می کند. به طور خلاصه،طراحی برای یک ساختمان دو طبقه با کارکردهای تجاری بود: خرده فروشی در طبقه همکف و یک دفتر خصوصی در طبقه اول. نما یک سیستم پوششی مداوم است که از آجرهای محلی ساخته شده که با تکنیک های محلی و سنتی لایه بندی آجر به منظور مطابقت با بافت ساخته شده است.

ساختمان دفتر صبا از استودیو معماری هفت هور و دفتر SBAD

در این پروژه ، تیم سعی در شکستن مرزهای معمول ساخت و ساز و ترکیب استراتژی های معماری پاسخگو به محیط اطراف خود برای ایجاد سبک زندگی تعاملی تر با تمرکز بر عوامل محیطی مانند نور ، منظره و توپوگرافی، داشته است. نمای شرقی با حداکثر شفافیت طراحی شده است ، زیرا نقطه اتصال پروژه به شهر می باشد و عابران پیاده می توانند آن را از خیابان مجاور مشاهده کنند. این تیم برای کنترل اشعه آفتاب در واحدهای اداری ،یک پوسته آجری دوم به آن اضافه کردند. آنها آجر را به عنوان ماده بومی برای استفاده در سبك مدرن و به دلیل رنگ گرم آن انتخاب كردند. ترتیب ستون های آجری پاسخی به دهانه های شهری در اطراف سایت است. هر جا که نمای مناسبی وجود داشته باشد ، ستون های آجری از یکدیگر فاصله می گیرند و قابی در اطراف آن ایجاد می کنند.

ساختمان مسکونی شماره 3 محلات از کات استودیو

این پروژه در حاشیه مسکونی محلات واقع در 262 کیلومتری جنوب غربی تهران با آب و هوای گرم و خشک واقع شده است. منطقه اطراف این شهر با تراورتن غنی است که عمدتاً به دلیل وجود دو معدن مهم محلی تراورتن به نام های حاجی آباد و عباس آباد است. جهت یابی هندسه به شمال ، دیدگاه متفاوتی به محیط را ارائه می دهد ، در حالی که همان حرکت بدون چرخش ، کیفیت متفاوتی را به نمای جنوبی می بخشد. این حرکت نه تنها یک کار مفهومی بود بلکه یک روش خلاقانه برای استفاده از آجر کاری به عنوان یک قطعه محیطی ،به منظور کمک به ساختن یک پروژه مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست می باشد.

ساختمان مسکونی پارک از استودیو بهزاد اتابکی

همانطور که BAS توضیح می دهد ، "پرده ها، ایستاده یا در حال رقص، احساسی از امنیت ایجاد می کنند و نمادی از خانه ای در پشت شان می باشند. ایجاد یک زمین مشترک بین معماری و شهر ، در این ساختمان که گروهی از" خانه ها "دارد در کنار پرده هایی که با نسیم می چرخند و تیمی که تصویر یک دلچسب و گرم خانه را صدا می کند ، به عنوان نماینده ای از امنیت در بیرون و همچنین گرمی درون آن عمل می کند و در کنار نما ،لحظه ای را که متصور شویم که پرده ها در امتداد ردیف های نرم آجر حرکت می کنند ونور را به فضای دلپذیر خانه ای که آن را محصور کرده اند، وارد کنند. "

آجرپوش از استودیو طراحی و ساخت آدمون

یکی از ویژگیهای اصلی معماری مسکونی بومی ایران ، ایجاد حریم خصوصی برای ساکنان بود که در گذشته از طریق یک معماری درون گرا حاصل می شد که اغلب در اطراف یک باغ خصوصی مرکزی شکل گرفته بود و تمام بازشوها به سمت آن شکل می گرفت و پنجره ها به ندرت در نمای بیرونی قرار می گرفتند. ایده این نما از بافت محله اطراف الهام گرفته است. بافت آجری بازتابی از خط آسمان آشفته است و بازشوها با توجه به منظره های اطراف واقع شده اند.

ساختمان مسکونی سعادت آباد از دفتر معماری نگرش بنیادین

در این پروژه، تیم طراحی پوسته‌های آجری را به سمت یک گذرگاه مجاور، چرخانده و فضایی نرم بین شیشه و پوست آجری ایجاد شده است که   به مرز گسترش یافته رسیده است. فضای ایجاد شده بین پوسته از داخل قابل دسترسی است و ساکنان را به سمت نمای مورد نیاز سوق می دهد و همچنین سعی دارد فضای بیرونی را دربرگرفته و آن را به فضای داخلی بیفزاید. چرخش سطوح آجری منظره ای را به فضای خالی شهری که از طریق گذرگاه در نزدیکی ایجاد می شود باز کرده و به دلیل مسافت طولانی بین ساختمان و بلوک های آپارتمانی در نزدیکی گذرگاه ، علاوه بر تجربه یک نمای باز ، حریم خصوصی فضاهای داخلی حفظ می شود.

خانه چهل گره، طراحی‌شده توسط علیرضا مشهدی‌میرزا و حبیبه مجدآبادی

خانه چهل گره یک ساختمان 5 طبقه با 10 واحد مسکونی است که در یکی از مناطق متوسط تهران قرار دارد. در پروژه ساخت نمای این ساختمان با هزینه کم و نیروی کار ساده، آجرهای معمولی به‌صورت بافت پیچیده همانند فرش دستباف بافته شده‌اند. 

هدف این نوع طراحی نمای آجری نشان‌دادن عدم ضرورت به‌کار گرفتن مصالح گران‌قیمت و تکنولوژی پیشرفته ساختمانی در طراحی نماهای زیبا خواهد بود. این روش از اجرای نمای آجری را می‌توان در حجم بالا برای ساختمان بزرگ نیز انجام داد. 

گالری طلای بلقیس اثر شهرزاد منصوری

یکی دیگر از موارد اجرای نمای آجری مربوط به دیزاین فروشگاه طلا و جواهر در بازار چهارباغ اصفهان به‌شمار می‌رود. با به‌کارگرفتن طراحی نمای آجری در این گالری طلا نه‌تنها ارزش مادی و اقتصادی این مغازه افزایش یافته است، بلکه یک فضای جذاب را برای توریست‌ها و شهروندان ایجاد کرده است. 

طراحی نمای این گالری با الهام گرفتن از بافت تاریخی هم‌جوار آن انجام شد و یک پوسته آجری با تناسبات مربع شکل به شیوه‌ای مدرن و امروزی در کنار هم بر روی دیوارهای سخت قرار گرفت. در کنار این نمای آجری، نوارهای فرورفته و سفیدی به‌کار رفته‌اند و قابی مستطیل شکل با ابعاد بزرگتر در نمای کار به‌وجود آورده‌اند. 

طراحان این پروژه سعی داشتند با محوربندی و مفصل‌بندی آجرهای متعدد، سلسله مراتب تناسباتی مقرنس و یک فرم هندسی منظم را به‌نمایش بگذارند. 

ساختمان اداری دفتر مرکزی کهن سرام اثر هومن بالازاده

در پروژه طراحی نمای آجری ساختمان اداری دفتر مرکزی کهن سرام طراحان سعی داشتند که بین دوگانگی‌هایی همچون پیچیدگی و سادگی، برون‌گرایی یا درون‌گرایی، بسته بودن یا باز بودن در این نقطه مشخص قرار نگیرند. این طراحی نما با استفاده از به‌کاربردن آجرها در ساختار سلولی به‌طور مدام دو مفهوم متضاد را در کنار هم نشان می‌دهد. 

طراحان به این ساختمان لقب آجر عینکی را داده‌اند. زیرا نمای این ساختمان دارای عنصر شفاف در میان خود است و فقط یک دیوار نیست، بلکه همانند یک پنجره عمل می‌کند. نمای این ساختمان نور طبیعی را به‌طور اسرارآمیزی وارد فضای این ساختمان می‌کند و در عین حال به هندسه خود بسیار پایبند است.