عدم توجه به ضوابط و آیین‌نامه‌های مسابقات معماری می‌تواند منجر به تضعیف ارزش‌های حرفه‌ای، کاهش کیفیت آثار ارائه شده و در نهایت به زیان جامعه معماری منجر شود. از طرفی، عدم رعایت حقوق مولفان و مصنفان در این مسابقات می‌تواند انگیزه و اعتماد معماران را برای شرکت در این قبیل رقابت‌ها کاهش دهد.

بنابراین، ضروری است که برگزارکنندگان مسابقات معماری به صورت جدی به رعایت قوانین و عرف‌های حرفه‌ای در برگزاری این مسابقات پایبند باشند و از هرگونه تخلف خودداری کنند. همچنین، جامعه معماری باید با آگاهی و هوشیاری نسبت به این موضوع، در مقابل هرگونه تخلف و بی‌عدالتی ایستادگی کند و با هماهنگی و همکاری، زمینه را برای برگزاری مسابقات معماری سالم و قانونمند فراهم آورد.

در ادامه یاداشت های مهرداد زواره محمدی را در خصوص یکی از مسابقات معماری و آسیب‌ های ناشی از عدم رعایت قوانین و عرف‌ را می‌خوانید.

اندر جریانات یک نامسابقه‌ ی معماری!
مهرداد زواره محمدی- اخیرا یکی از تعاونی‌ های مسکن در تهران اقدام به برگزاری یک نامسابقه‌ ی معماری محدود بدون توجه به ضوابط و آیین نامه‌ های مسابقات و اخلاق حرفه‌ ای کرده که برای آگاه سازی جامعه‌ ی حرفه‌ ای و شاید اندکی درس آموزی مخصوصاً برای قشر جوان معمار، بد نباشد مرور شود و ضمن بررسی تطبیقی با ضوابط مسابقات تخلفات آن روشن شود.

در ابتدا شرحی بر موضوع مسابقه:
۱۸ برج مسکونی با ۵ طبقه زیرزمین و ۲۵ طبقه روی زمین با مساحت مجموع حدود ۹۲۰۰۰۰ مترمربع در زمینی به مساحت حدود ۱۲ هکتار در شرق تهران به همراه حدود ۱۲۰۰۰ مترمربع خدمات پشتیبان سکونت یعنی به طور کلی حدود ۹۳۰۰۰۰ متر مربع زیربنای طراحی در زمینی به مساحت حدود ۱۲۰۰۰۰ مترمربع با توجه به سطح اشغال متفاوت برج‌ ها، هیچ کدام از آن ها تیپ نیست و همه‌ ی آن ها باید جداگانه طراحی شوند!

تخلفات محرز قانونی مسابقه:
۱. عدم معرفی هیات داوری
هیات داوری رکن مسابقه معماری است و طبق قانون باید در ابتدای فرایند به شرکت کنندگان معرفی شود که در این مسابقه به این جمله اکتفا شده است جمعی از متخصصین حرفه‌ ای و زبده ترین اساتید دانشگاه!!
۲. عدم ثبت مسابقه در دبیرخانه‌ی دائم مسابقات
طبق مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ثبت این گونه مسابقات در دبیرخانه اجباری و الزامی است که برگزار کننده این مسابقه اینگونه توضیح داده که به دلیل محدود بودن مسابقه و استفاده از مشاورین شناخته شده ثبت در دبیرخانه در دستور کار نیست!
۳. ضبط کلیه‌ ی حقوق مادی و معنوی به نفع کارفرما
طبق قانون حقوق مولفان مصنفان و هنرمندان و قوانین مالکیت فکری در دنیا کلیه حقوق معنوی یا به عبارت صحیح‌ تر، حقوق فکری اثر متعلق به طراح است که در این مسابقه، در ضوابط امضا شده‌ ی مسابقه که قاعدتاً همه‌ ی شرکت کنندگان پذیرفته اند کلیه‌ی حقوق مادی و معنوی به برگزار کننده تعلق پیدا کرده و شرکت کنندگان حق استفاده از طرح و ایده‌ ی خود را ندارند!!!

مشکلات قانونی مسابقه: 
۱. عدم تهیه‌ ی برنامه‌ ی فنی مسابقه
پروژه با این مقیاس و اهمیت (۹۳۰۰۰۰ مترمربع زیربنا در ۱۲ هکتار سایت و واجد شرایط بلند مرتبه بودن و دارای اهمیت بالای کیفی) جز دو صفحه نقشه‌ ی سایت و جدول کلی و نمایش مصوبه کمیسیون ماده ۵، هیچ گونه برنامه دقیق فنی ندارد و به دلیل عدم معرفی هیات داوران بر خلاف قانون داوران نقشی در تهیه‌ ی برنامه نداشته اند.
۲. جوایز و کمک هزینه‌ی بسیار بسیار پایین
طبق قانون جوایز و تعهدات مسابقه باید متناسب با ارزش پروژه باشد.
۲۰۰ میلیون تومان! کمک هزینه برای شرکت کنندگان در نظر گرفته شده که آن هم قرار است پس از اعلام نتایج پرداخت شود.
مجموع جوایز برای سه برنده‌ی منتخب حدود ۲ میلیارد و سیصد میلیون و در صورت وجود ۱۰ شرکت کننده در مسابقه‌ ی محدود ۲ میلیارد هم کمک هزینه که مجموع جوایز و کمک هزینه را به عدد ۴ میلیارد خواهد رساند. موضوع جالب اینه که کمک هزینه‌ ی ۲۰۰ میلیون از مبلغ جایزه‌ ی برندگان کسر خواهد شد!!!!
با هر تعرفه و مدلی حق الزحمه‌ی این پروژه محاسبه شود کم ترین مبلغ برای تهیه‌ ی خدمات کانسپت ۱۸ برج ۲۵ طبقه و مسترپلان ۱۲ هکتار کمتر از ۱۰ میلیارد تومان نخواهد شد.
بیزینس پرسودی است برای کارفرماها … جایی که باید حداقل ۱۰ میلیارد برای یک طرح دهند با برگزاری مسابقه و پرداخت ۴۰ درصد آن حداقل، ۱۰ برابر طرح معماری از بهترین دفاتر خواهند داشت تازه اگر تعهدات خود را انجام دهند و جوایز را پرداخت کنند!

جمع بندی:
مسابقه فرایند مناسب و اثربخشی برای تهیه‌ ی طرح یک پروژه است و منافع مشترک و برد بردی برای کارفرما و شرکت کننده باید داشته باشد ولی در این مسابقه تمام منافع به صورت غیر قانونی به نفع کارفرما پیش بینی شده است. در مسابقه‌ ی معماری ۳ رکن از ۴ رکن یعنی داوران، مدیر و شرکت کننده از جامعه معماری است و این سه رکن باید در مقابل رویه‌ های غیرقانونی و غیر اخلاقی کارفرمایان در برگزاری مسابقه متحد شده و فرایندها را اصلاح و زمینه برگزاری مسابقه‌ ی قانونمند و سالم را ایجاد کنند.

دو نکته‌ی آخر:
بهانه‌ ی احتمالی یا توجیه معماران یا دفاتر معماری که در این نامسابقه عجیب شرکت کردند و ضمن پذیرش شرایط غیر حرفه‌ ای و غیرقانونی مسابقه و با هدر دادن انرژی و توان فنی و علمی خود و اعضای دفتر، فضا را برای سوء استفاده کارفرما ایجاد کردند شنیدنی و البته همراه با بدآموزی خواهد بود!
و در آخر جالب خواهد بود که بدانیم کدام معمار محترم! در روزهای آتی خواهد پذیرفت که داور این نامسابقه با تمام تخلفات و مشکلاتش شود. داوری که پس از انجام مسابقه و تحویل آثار قرار است تازه انتخاب شود و بدون هیچ گونه مشارکت در برنامه و فرایند مسابقه و فقط به ارزیابی فرمال آثار در دقیقه‌ ی ۹۰ بپردازد.
البته در جامعه‌ ای که برخی معماران این شرایط اسفناک مسابقه را می‌ پذیرند و حاضرند دو ماه وقت، هزینه و انرژی دفتر خود رو صرف چنین پروژه‌ ای نمایند قطعا معمارانی نیز پیدا خواهند شد که برای داوری چنین فرایند غیرحرفه‌ ای یک نیمروز وقت صرف کنند.