گذار از مهد به کودکستان

فاطمه مقدم/ مهارت‌های اجتماعی، رفتاری و عاطفی مهارت هایی است که یادگیری آن جز در گروه های همسال برای کودکان میسر ‏نیست. گروه هایی که با توجه به سبک زندگی  کنونی و تک فرزندی شاید جز در مهدهای کودک شکل نگیرد؛ مهدهای ‏كودكی كه قابلیت بالایی برای تربیت نسل آینده دارد.‏ از این رو شاید بتوانیم بگویم اهمیت حضور کودکان کشورمان در مهدهای کودک نسبت به کشورهای دیگر دو چندان است زیرا پیش از آنکه کودک به مدرسه وارد شده و تمام فکر و ذکرش به پاس کردن درس ها با نمرات ‏فوق ممتاز و معدل بیست و شرکت در کلاس های کمک آموزشی رنگ و رنگ معطوف شود، در بهترین سن یادگیری پایه های مهارت های جامعه پذیری برای ورود به اجتماع در مهارت هایی که به صورت بازی به بچه ها آموخته میشود، ‏در کودک بنا گذاشته می شود و نتیجه آن می‌شود که کودکان راحت‌تر با دیگران ‏روابط اجتماعی برقرار کنند.‏

تا اردیبهشت سال 1400 جز سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش چندین دستگاه و ارگان دیگر نیز مجوز مراکزی با نام ‏های مختلف برای نگهداری و آموزش کودکان زیر شش سال را صادر میکردند. از این تاریخ کار صدور مجوز مهد کودک ها و آموزش کودکان زیر شش سال به کلی به آموزش و پرورش واگذار شد. با این واگذاری انتظار می رود جز تغییر اساسی در صدور مجوزها، برنامه ها، ورودیه ها و اداره مهد کودک ها نیز تغییر چشمگیری کرده و همسو با ایده های آموزش و پرورش شود؛ تغییراتی که پیش از همه بیم ایدئولوژی زدگی نظیر آنچه در مدارس وجود دارد، میرود. با آزاده محسنی، رئیس اداره دوره اول آموزش ابتدایی و پیش دبستانی استان فارس درباره شیوه های آموزش و پرورش فارس برای اداره مهدهای کودک گفت و گو کردیم:

-بر اساس تقسیمات آموزش و پرورش، چند نوع مهدکودک داریم؟

طبق اساسنامه سازمان تعلیم و تربیت، نام محل نگهداری و آموزش کودکان سنین بدو تولد تا شش سالگی از مهد کودک به کودکستان تغییر یافته است. «کودکستان دوره اول» از بدو تولد تا پایان 4 سالگی و «کودکستان دوره دوم» از 4 سالگی تا 6 سالگی را شامل می شود. بعد از این تابلوی مهدهای کودک و پیش دبستانی ها بعد از تطبیق مجوز به کودکستان تبدیل شود و دیگر جایی با نام مهد کودک وجود نخواهد داشت.

-یک سال و نیم از واگذاری مسئولیت "مهدهای کودک" به آموزش و پرورش گذشته است و آن تشتت ها در تصمیم گیری میان آموزش و پرورش و بهزیستی برای اداره مهد کودک ها به پایان رسیده است. پیش از این آموزش و پرورش حاضر به پذیرش ‏مسئولیت کودکان زیر4 سال نبودند و از طرفی راه اندازی مهد کودک فقط برای کودکان ‏زیر4 سال برای بخش غیردولتی مقرون ‏به صرفه نبود حالا با توجه به اینکه فرزندآوری بسیار تبلیغ میشود کاری برای ایجاد مهد کودک ‏هایی که کودکان زیر 4 سال را بپذیرد ‏صورت گرفته؟ منظور تنها مهد کودک های لاکچری نیست مهدهای دولتی یا مهدهایی با رتبه بندی ‏مناسب تر از نظر خدمات و کیفت ‏آموزش و البته قیمت مناسب و در توان خانواده ها؟

در ابتدا باید بگویم که پیش از این جز سازمان بهزیستی، ارگان ها و سازمان هایی دیگری نیز بودند که متولی انجام کارهای پیرامون آموزش کودکان به شمار میرفتند. اما خوشبختانه در ابتدای سال تحصیلی جاری برای ساماندهی امر تربیت کودکان زیر شش سال سازمان ملی تعلیم و تربیت راه اندازی شد. این سازمان وظیفه تعلم و تربیت کودکان از بدو تولد تا پایان شش سالگی را قرار است بر عهده بگیرد. این سازمان در استان فارس در حال حاضر زیر نظر معاونت اموزش ابتدای مشغول به کار است اما این دوره گذار است و قرار است سازمان ملی تعلمی تربیت به صورت مستقل عمل کند و زیر مجموعه اداره کل های آموزش و پرورش فارس باشد. اکنون کار به نحوی شده که تمامی مجوزهای لازم از تاسیس شیرخوارگاه گرفته تا کودکستان برعهده آموزش و پرورش قرار داده شده است. موسسان مهدکودکها  باید در سامانه ای که سازمان ملی تعلیم و تربیت راه اندازی کرده وارد شده و درخواست مجوز دهد.

ما اولین نکته ای که در خصوص مهدهای کودک مد نظرمان است در بحث محتواهای آموزشی است چون پیش از این مهدهای کودک متولیان متفاوتی داشت آموزش هایی هم که داده می شد آموزشهایی بود که برابر با اصول تربیتی و مفاهیم دینی ما نبود لذا کار خوب و مثبتی که در اولویت سازمان تعلیم و تربیت قرار گرفت بحث تحول در آموزش نوآموزان زیر سه سال یا بالای سه سال است. اول از همه آنکه اموزش در تمام کودکستانها به صورت یکپارچه صورت خواهد گرفت سازمان تعلیم بسته هایی را تدوین کرده و این بسته ها را به استان ها ابلاغ کرده که مراکز پیش دبستانی و مهد های کودک ملزم هستند تنها از این بسته ها برای تعلیم و تریبت کودکان استفاده کنند. و اگر مرکزی از بسته های دیگر آموزشی ولو به صورت مکمل استفاده کند، همکاران واحد نظارت ما اجازه برخورد با آن مراکز را دارند. لذا محتواهای یکپارچه تاکید اول ما در آموزش کودکان در کوکستان هاست البته درصدد هستیم برای سنین زیر سه سال نیز بسته هایی دیگری تولید کنیم و در اختیار مهد های کودک قرار دهیم.

- این بسته ها نظیر آموزش یکپارچه ای است که در مدارس به واسطه کتابهای یکسان صورت می گیرد؟

 بله این بسته ها برای تمامی کودکستان ها چه کودکستان اول و چه دوم یکپارچه و یکسان است و به صورت کتاب، سی دی و اپلیکیشن (محتواهایی که در کانال های آموزشی هست) در اختیار مربیان قرار داده خواهد شد.

-چیزی که به کودکان آموزش داده میشود باید درقالب بازی باشد کتاب محور شدن مهد کودک ها مغایرتی با روش آموزشی کودکان ندارد؟

در همین کتاب هایی که برای دو دوره سنی اول و دوم کودکستان تدوین می شود بازی هایی آموزش داده شده که مربیان مهدهای کودک می تواند ابزارهای مختلف مربوط به این بسته ها را آماده کرده و در اختیار کودکان قرار دهند. در واقع ما به نوعی مسیر را به آنها نشان داده ایم تا مربیان در همان مسیر که بازی محور هم هست به کودکان اموزش دهند. در حالی که پیش از این در مهد های کودک حروف الفبا، اعداد و .. آموزش داده میشد درحالی که بر اساس اساسنامه سازمان ملی تعلیم و تربیت ‏این نوع آموزش خلاف آموزشهای لازمی است که باید به کودکان داده شود در این بسته ها خبری از آموزش حروف الفبا نیست و تنها مهارتهایی در قالب بازی به کودکان آموزش داده می شود.

آیا بعد از این نیز رتبه بندی برای مهد کودک ها وجود دارد، چون بعضی از مهد کودک ها لاکچری و با خدمات خاص بوده و بعضی خدمات معمولی؟

پیش از این مهد کودک ها با رتبه های 1 ستاره تا 6 ستاره طبقه بندی شده بودند و شهریه های آنها نیز براساس رتبه هایی که سالانه کسب می کردند دریافت می شد. حال بناست درجلسه هفته آینده شورای نظارت به طور ویژه درباره رتبه بندی کودکستان ها صحبت شود و رتبه هایی ستاره داری که مهد کودک ها از بهزیستی دریافت کرده بودند را حذف می کنیم و رتبه بندی جدیدی را به کودکستان ها ابلاغ می کنیم.

-آیا مهدهای بدون مجوز هم در شیراز داریم و بیشتر در چه مناطقی هستند؟

متاسفانه در حاشیه شیراز افرادی هستند که بدون داشتن مجوز اتاق هایی را اجاره کردند و نام مهد کودک بر آن گذاشته اند. در برخی از این مهدها به نگهداری از کودکان می پردازند و برخی هم با آموزش های غیر استاندارد به تعلیم کودکان پرداخته میشود که ما برخی از این مهد های بدون مجوز را شناسایی کرده و با رایزنی هایی که قرار است انجام شود درباره سرنوشت این مهدها و تعطیلی آنها تصمیم گیری خواهیم کرد.

-آیا آموزش و پرورش برای راه اندازی و مدیریت مهدهای کودک با قیمت مناسب در مناطق حاشیه ای برنامه ای در دست دارد تا مادران نیازی به آوردن بچه های خود به مهدهای مرکز شهر نباشند؟

 وزارت خانه آموزش و پرورش از شش سال گذشته برای مردمی که حاشیه شهرها زندگی می کردند برنامه ای داشته است و آن تعریف و در اختیار قرار دادن یک سری کدها به مراکز استان برای مناطق حاشیه ای کم برخوردار و مناطق عشایری و دوزبانه است. به این دلیل که این درمناطق ممکن است اولیا توان مالی فرستادن کودک خود به مهد کودک را نداشته باشند ما با دراختیار قرار دادن کدهایی (شرایطی خاص) به مدارس، از ظرفیت آنها برای نگهداری و آموزش نوآموزان کم برخوردار را فراهم کرده‌ایم. البته مدیرمدرسه مربیان خود را باید از میان معلمان غیر رسمی برگزیند و کلاس های مهدها نیز در کلاس های مدرسه برگزار می شود. پرداخت هایی که والدین در خصوص این مهدها باید هزینه کنند خیلی کمتر از مراکز غیر دولتی است. درواقع بخشی از هزینه را اولیا پرداخت می کنند و بخشی را وزارت آموزش و پروش. البته این مهدها فقط در مورد گروه سنی 5تا 6 سال برقرار است.

-معمولا چه تخلفاتی در مهدهای بدون مجوزاتفاق می افتد؟

مواردی دیده شده که مراکزی به اسم مهد کودک یا حتی پیش دبستانی راه اندازی شده اما فقط محل نگهداری کودکان بوده است و آموزش هایی هم که دراین مراکز داده می شود استاندارد نیست و حتی برخی مسائل بهداشتی  را نیز رعایت نمی کنند. تصمیم داریم این مراکز را با همکاری اداره اماکن شناسایی و تعطیل کنیم.

-یکی از انتقادات به عملکرد مهدهای کودک استفاده از مربیان غیر متخصص برای پرداخت دستمزد کمتر توسط مدیران برخی ‏مهدها است. روند نظارت آموزش و پرورش در گزینش مربیان کودکستان ها چگونه است؟

اکنون شاخص هایی برای جذب نیروی که قرار است درکودکستان ها کار کنند گذاشته شده است. یکی از این شاخص ها فارغ التحصیلی مربیان از رشته های مرتبط با کودک است.  مربیان همچنین باید دوره های مرتبط با تعلیم و تریبت کودک را نیز گذرانده باشد. سازمان تعلیم و تربیت روی این مورد حساسیت بسیار زیادی دارد.

- این شائبه وجود دارد که با واگذاری مهدکودک ها به آموزش و پرورش همان سختگیری هایی که در مدارس اجرا میشود در مهد ها اجرا شود و دیگر شاهد مهد کودک های مختلط نباشیم؟

درخصوص مجوزها صدالبته تا آنجا که بتوانیم یک سری چهارچوب ها را اجرا کنیم اما با توجه به اینکه سن کودکان با بچه های ابتدایی متفاوت است لذا مقداری از سختگیری ها  و محدودیت ها کم خواهیم کرد تا بتوانیم جذب حداکثری نوآموزان را داشته باشیم.

-لطفا یک جواب صریح بدهید کودکستان ها مختلط خواهد بود یا دخترانه- پسرانه؟

 در جاهایی که تعداد نوآموزان به حدی است که بتوان آن ها را در مهدهای جداگانه آموزش داد این کار صورت خواهد گرفت.

-به نظرتان این سختگیری بیش از اندازه ای نیست که کودکستان ها هم پسرانه دخترانه شوند؟

در اصل مدیری که مجوز تاسیس کودکستان را دریافت میکند بر اساس جنسیتش می تواند مهد کودک دخترانه یا پسرانه داشته باشد. اما زمانی که اقدام به فعالیت میکند آن وقت بررسی میکنیم اگر در روستا است و تعداد نوآموزان آن 10 الی 12 نفراست می تواند کودکستان را مختلط برگزار کند.  

-در شیراز چطور اینکه مادری دو فرزند پسر و دختر زیر شش سال دارد باید یکی را به مهدکودک دخترانه و یکی را به مهد کودک پسرانه ببرد این سختگیری برای کودکانی که ذهنشان هیچ مشغولیتی به جنسیت ندارند زیاد نیست؟

این مورد را فعلا نمی توانم شفاف پاسخ دهم. مورد را باید در شورای نظارت مطرح کنیم تا ببنیم آیا امکان صدور مجوز کودکستانهای مختلط در شیراز وجود دارد؟