باور داریم که مدرسه، جایی برای پرورشِ نسلی کنش‌مند است که «چگونه ساختن» را یاد می‌گیرد. نگاه کلی ما به فضای مدرسه، فضایی است پر از امید که دانش آموزان در آن، لحظاتی از هیجان، شگفتی و کشف کردن را تجربه کنند.
فضاهای بسته و مرسوم در مدارسِ امروزِ ایران در کنار شیوه‌های آموزشیِ منسوخ شده، بیش از هر چیزی دانش آموزان را در شرایطِ بی‌انگیزگی و سرخوردگی قرار می‌دهد. شاید این موضوع برای دانش آموزانِ رتبه بندی شده در مناطقِ محروم که ناخودآگاه و ذهنی منفعل نسبت به این ماجرا پیدا کرده‌اند، قابل لمس‌تر باشد.
بر همین اساس، ما این مسابقه را به عنوان فرصتی دیدیم تا بتوانیم در راستای پروژه‌ی محرومیت زدایی، به عنوان معمار، در کنار دیگر فعالان و متخصصان نقشی داشته باشیم.
تصمیم گرفتیم؛
فضایی طراحی کنیم که امید به آینده را در ذهن دانش آموزان بسازد و مسیری به سوی آینده برای آن‌ها ترسیم کند؛
فضایی که رغبت به ماندن درون آن زیاد باشد؛
فضایی مملو از نشاط، سرزندگی و پویایی؛
فضایی که در آن توانایی‌های خود را برای ساختن آینده باور کنند.
مسئله طراحی
مجموعه‌ی فرهنگی ملوران تنها یک مدرسه نیست، بلکه پلتفرمی ست برای برگزاریِ رویدادهای متنوع در این منطقه.
از فضای آموزشی تا فضای گفتگو، از آمفی تئاتر تا نمایشگاه همگی در قالبِ جعبه‌های عملکردیِ سر-پوشیده و سر-باز گردِ هم آمده و به واسطه‌ی فضای تهی در بر گرفته شده‌اند. فضای تهی که نسبتِ قرارگیریِ جعبه‌ها را از هم مشخص می‌کند، همان فضای بازی و کنجکاوی ست که در مدارسِ امروز چیزی جز یک جعبه‌ی روباز نیست.
مسئله‌ی اصلی در طراحی این پروژه، رابطه‌ی بیرون (طبیعت) با درون (مدرسه) است؛ به عبارتی این پرسش که: زمینِ مدرسه کجا شروع می‌شود و کجا پایان می‌گیرد؟
طراحی پروژه‌ی ما به گونه‌ای است که مرزِ قطعی بین درونِ مدرسه و بیرون از آن وجود ندارد، به طوری که از بخش‌های مختلف می‌توان واردِ حیاط شد. حیاطِ این مدرسه، به نوعی امتدادِ بیرون است و بیرون، امتدادِ حیاط که کش آمده و از میانِ دو دیوارِ اصلیِ پروژه گذر کرده است. این بار دیوارها به جای محصور کردنِ فضای مدرسه، آن را در دسترس بیرون می‌گذارند. هنگامی که خارج از محدوده‌ی زمینِ مدرسه قرار دارید (به واسطه‌ی فضای میان دو دیوار بزرگ که درگاه‌های پروژه را تعریف می‌کنند) در امتداد حیاط قرار می‌گیرید.
در این طرح بیرون، ورودی‌ها، حیاط‌ها‌و راهروها اندام‌های مختلفی از یک بدن نیستند، بلکه همگی یک چیز هستند که در موقعیت‌های مختلف، به شکل خاصی درک می‌شوند.
بنابراین دیاگرام فضاهای خالی پروژه به این شرح است:
بیرون / ورودی / حیاط / راهرو / خروجی / بیرون
بین این فضاها مرز مشخصی وجود ندارد: به طور مثال، رابطه‌ی «بیرون / ورودی» این طور نیست که بیرون تمام شود و ورودی آغاز! وقتی این گونه به پروژه نگاه کنیم، «بیرون / حیاط» و «بیرون / راهرو» یک چیز هستند. این موضوع موجب می‌شود تا دانش آموزان در عین حال که حضور در یک مکان منحصر به فرد را تجربه می‌کنند، احساس حبس شدن در یک فضای بسته را نداشته باشند.
توضیحات روند طراحی
پروژه‌ی ما در ابتدا از برخورد و تقاطعِ چند خط با یکدیگر شکل گرفت؛ چند دیوار.
اما قرار نیست که این دیوارها در چنگال هم اسیر شوند و فضاها را لابه‌لای خود زندانی کنند، بلکه هدف از این برخوردها آزادسازیِ فضاهاست. به عبارتی، برخورد دادنِ این دیوارها با هم، برخورد دادنِ فضاهای میان آن‌هاست.
سقف‌دارشدنِ برخی از فضاها به معنای «در امان ماندن از آفتاب سوزان» است. به این ترتیب امکانی فراهم می‌شود تا عملکردهای اصلی پروژه نیز در داخل این فضاها جای بگیرند.
سایه‌دار کردنِ فضاها چه به واسطه‌ی سقف و چه به واسطه‌ی دیوار از اولویت‌های طراحی در این پروژه بود.
با تبدیل شدن فضاهای سقف‌دار به توده‌های عملکردی، فضاهای خالی شخصیت خود را بیشتر آشکار کرد، شخصیتی که در میانِ توده‌ها و دیوارها مدام تغییر وضعیت می‌دهد. این وضعیت‌ها، همان استخوان بندی پروژه هستند که روابط میان اجزای آن را سامان می‌بخشند.
فضای خالی در این پروژه، عبارت از یک سازمان بندیِ اندام گونه و سلسله مراتبی نیست. به این معنا که راهروها، حیاط‌ها، ورودی‌ها و حتی فضای بیرون از مدرسه عناصر جدا از هم نیستند، بلکه یک توده‌ی خالی را شامل می‌شوند که فرم و اتمسفر مختص به خود را دارد.

مشخصات طرح:
طراح: دفتر معماری حاجی‌زاده و همکاران
تیم طراحی: کورش حاجی‌زاده، امیرحسین حاجی‌زاده، شروین خدامی، محمد حسین ثقفی فر، مینه میرزاخانیان، سهیل جمالی، امیررضا شیرین آبادی فراهانی
محل پروژه: سیستان و بلوچستان، روستای ملوران
سال: زمستان ۱۴۰۲