نگاهی به رتبه دوم مسابقه ملی طراحی ساختمان فرهنگی خردسرای فردوسی

 بر این اساس تصمیم بر آن شد که این روایت تقابل خیر و شر و هم چنین وزن سنگین مصرع ها بر فرم معماری ما اثرگذار باشد؛ بدین صورت که با قرار گرفتن چهار مکعب که بر وزن “فَعولُن فَعولُن فَعولُن فَعَل”، شکل و هندسه می یابند، فرم غالب طرح بوجود آید. موضوع دیگر که به آن اشاره کردیم، روایت تقابل خیر و شر در شاهنامه است. برای تبدیل این محتوا به صورت معماری، چهار مکعب معلق و آزاد (نماد خیر و نیکی) نام برده را در تقابل با سه مکعب صلب پای بسته بر زمین (نماد شر و بدی) که دارای متریال و جهتی متفاوت است، قرار دادیم؛ به گونه ای که این سه مکعب در نمای شمال و چهار مکعب در نمای جنوب غالب هستند. تقابل این هفت مکعب با یکدیگر باعث ایجاد هفت عرصه در پلان پروژه شد. توالی و چیدمان خطی این هفت عرصه علاوه بر کاربرد عملکردی آن، اشاره ای به هفت خان رستم و مسیری که او طی می کند دارد. در فضای داخلی طبقه اول، این مسیر هفت خان بازنمایی و در نهایت به آبنمایی در جبهه غربی پروژه که نماد حیات و زندگانی است، منتهی می شود.

همچنین، با توجه به اهمیت مفهوم خرد در این پروژه، فرمی که ما را به این مفهوم نزدیک می کرد، حجمی دارای ظاهری وزین و درونی شفاف بود که به عنوان نماد دانایی و خرد به گونه ای آزاد و معلق به روی صفه ای قرار می گیرد و طالبان خرد در زیر این مکعب می توانند از این منبع بهره مند شوند. شفافیت این احجام از طریق ایجاد وید و سقف های شیشه ای قابل درک است.

از طرفی، توجه به تاریخ و اسطوره های ایران کهن در شاهنامه، ما را بر آن داشت تا در خردگاه فردوسی از دو الگوی فرمی معماری ایرانی، صفه (که باعث یک نوع وقار و عظمت برای پروژه می شود) و طاق های مازه دار استفاده کنیم.

همچنین، سایت پروژه در بافتی مسکونی قرار گرفته است. این بافت مانند اغلب بافت های مسکونی امروزی، دارای هندسه ای چهارگوش در سایت پلان و مکعب هایی در توده شهر است. در نتیجه حجم مورد نظر در امتداد این بافت شهری در نظر گرفته شد و نحوه تقسیمات حجم ها نیز به منظور مطابقت بیشتر با بافت کوچک مقیاس شهری صورت پذیرفت تا علاوه بر حفظ هندسه در سایت و خط آسمان، حجمی نامانوس برای ساکنین منطقه نباشد. سایت و بنا نیز به نحوی طراحی گشت که در ارتباط با شهر و مردم عمل کرده و زمینه لازم را برای ایجاد تعامل اجتماعی فراهم کند. امکان تجمع افراد و پیوستگی فضاهای جمعی در سه سطح نیز از مواردی بود که در طراحی سایت و صفه مورد توجه قرار گرفت.

مرحله بندی ساخت:

بنای خردگاه در پنج مرحله قابل ساخت و بهره برداری می باشد. نکته ای که برای تیم طراحی اهمیت داشت، ایجاد هویت برای هر فاز از ساخت و بهره برداری است. برای این منظور، برای هر فاز نامی از شاهنامه مطابق با عملکرد آن فاز انتخاب شد:

۱. مرحله اول (صفه فرهنگ): ساخت طبقه زیر زمین و همکف شامل فضاهای اداری، سالن کنفرانس، تالارهای همایش، نگارخانه، پارکینگ و تاسیسات.

۲. مرحله دوم (منزلگاه رخش): ساخت کتابخانه و موزه اسناد شامل موزه و مخزن کتب و یادگارهای فرهنگی در طبقه اول، کتابخانه و نشریات در طبقه دوم، مدیریت، پژوهش و تولید نشریه در طبقه سوم.

۳. مرحله سوم (منزلگاه سیمرغ): ساخت فروشگاه و کافه کتاب شامل یادگارهای فرهنگی در طبقه اول، فروشگاه بزرگ کتاب و محصولات فرهنگی در طبقه دوم، سکوی نقالی و فضای پذیرایی سبک در طبقه سوم.

۴. مرحله چهارم (منزلگاه سیاوش): ساخت فضای کتابخانه و کودکان شامل نمایشگاه و فضای خلاقیت در طبقه اول، تالار مطالعه کودک در طبقه دوم، فضای نمایش کودک و فضای پذیرایی در طبقه سوم.

۵. مرحله پنجم (منزلگاه حیات): ساخت فضاهای آموزشی(کلاس، کارگاه، مدیریت، خدماتی)، دارای دسترسی جدا از روی صفه.

اصول اقلیمی و پایداری:

با توجه به قرارگیری مشهد در اقلیمی که هم از زمستان های سرد و هم تابستان های گرم برخوردار است، توجه به راهکارهایی که در عین کم هزینگی شرایط آسایش را در تمام فصول فراهم کنند، مورد توجه قرار گرفت. تنوع موجود در فضاها در ارتباط با فضای بیرونی (باز، بسته و نیمه باز) امکان برگزاری اجتماع در شرایط و فصول متفاوت را فراهم می کند. برای جداره های مجموعه نیز از دیوار دو جداره و آجر که ظرفیت حرارتی بالایی دارد، استفاده شده است. ورودی ها دارای دو درب طراحی شده اند که نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی و کنترل هوای داخلی دارند. اختصاص بیشترین سطح بازشوها در جنوب و شمال، از دیگر مواردی است که به منظور توجه به طراحی اقلیمی صورت پذیرفته است.

مشخصات پروژه:

• معمار: علی بیدرام

• تیم طراحی: سروش سبزواری، ساناز شعبانی نودهی، محمد مرتاض هجری

• رتبه: دوم

• کارفرما: هیئت امنای موسسه خردسرای فردوسی مشهد

• مساحت: ۸ هزار متر مربع

• محل پروژه: ایران / مشهد

• سال: ۱۳۹۹