تحولات اخیر در ساختار زندگی شهری مدرن، فضاهای عمومی را به مکانی در جهت پاسخ به نیازهای زیستی، تفریحی، آموزشی و فرهنگی تبدیل کرده است. پارک‌های موضوعی به یکی از الزامات شهرهای مدرن تبدیل شده‌اند که برای بازدیدکنندگان امکان تجربه‌های متفاوت را فراهم می‌آورند و کاربری‌های مختلفی شامل مراکز تفریحی، خرده‌فروشی‌ها، زمین‌های بازی، سوپرمارکت‌ها و رستوران‌ها را ارائه می‌دهند. امروزه اهمیت پارک‌های موضوعی درگذران اوقات فراغت به حدی است که بازدید از آنها در برنامه تورهای گردشگری قرار می‌گیرد.

پارک‌های موضوعی با ایجاد مجموعه‌ای از فعالیت‌های گردشگری و جذابیت‌های سرگرم‌کننده در شهرها، نقش مهمی در ارتقای فراگیری اجتماعی دارند. این پارک‌ها فضاهای عمومی منحصربه‌فردی را با هدف فرا خواندن گروه‌های مختلفی از مردم کنار هم در شهرهای مدرن ایجاد می‌کنند که نه‌تنها به برابری و بهبود زندگی شهری کمک می‌کند، بلکه تأثیرات اجتماعی و اقتصادی مثبتی نیز برای شهرها به‌دنبال دارد. پارک‌های موضوعی با فراهم آوردن فضاهای متنوع و جذاب برای تفریح، خرید، آموزش و تعاملات اجتماعی، به افزایش سطح آگاهی، تعاملات بین‌فردی و در نهایت، فراگیری اجتماعی کمک می‌کنند. ایجاد فضاهایی جذاب و متنوع که افراد را از گروه‌های مختلف سنی و اجتماعی به خود جذب می‌کنند، منجر به افزایش تعاملات بین افراد، شکل‌گیری روابط جدید و تقویت پیوندهای اجتماعی می‌شود.

نقش پارک‌های موضوعی در افزایش فراگیری شهری

پارک‌های موضوعی باید برای همه اعضای جامعه و فارغ از توانایی‌ها، امکانات، نژاد و فرهنگ طراحی شوند. آرامش و گریز از فشارهای زندگی روزمره و کار از مزایای این‌گونه پارک‌هاست که باید برای همه افراد حاصل شود. دسترسی به تفریح خانوادگی و نشاط، دوری از فضاهای متراکم شهری، پیاده‌روی، رفع خستگی و فرار از یکنواختی زندگی شهری از جمله دلایلی است که مردم را به پارک‌های موضوعی علاقه‌مند می‌سازد.

ارائه فضاهایی در پارک‌های موضوعی که به تاریخ، فرهنگ و هویت محلی می‌پردازند، حس تعلق به اجتماع را در افراد تقویت می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای گروه‌هایی اهمیت دارد که ممکن است در حاشیه قرار گرفته باشند. ایجاد و گسترش فرصت‌های آموزشی غیررسمی به مردم کمک می‌کند تا با استفاده از المان‌های جذاب و تعاملی، در مورد موضوعات مختلف، از تاریخ و فرهنگ گرفته تا علم و فناوری، اطلاعات کسب کنند.

پارک‌های موضوعی می‌توانند با در نظر گرفتن نیازها و علایق همه گروه‌ها، فرصت‌های تفریحی و اجتماعی ارزشمندی را فراهم کنند و فضاهایی را برای فعالیت‌های هنری و فرهنگی، کارگاه‌های آموزشی، فضاهای ورزشی و بازی ایجاد کنند که تعاملات اجتماعی را افزایش و ارتقا می‌دهند. پارک‌های موضوعی با زمینه‌های تاریخی، هنری و فرهنگی شامل فضاهایی برای اجرای تئاتر، موسیقی، نمایشگاه‌های هنری و فعالیت‌های فرهنگی دیگری هستند و می‌توانند به‌عنوان فضایی برای بیان داستان‌ها و تجربیات گروه‌هایی عمل کنند که در حاشیه قرار گرفته‌اند. این رویکرد نقش مهمی در افزایش فراگیری در شهرها دارد.

این پارک‌ها می‌توانند از زمین‌های ورزشی، فضاهای بازی برای کودکان و نوجوانان، همچنین تجهیزات ورزشی برای بزرگسالان تشکیل شوند و به این ترتیب گروه‌های سنی مختلف را گرد هم آورند. ایجاد فضاهایی برای برقراری تعاملات بین‌نسلی می‌تواند به افزایش نشاط و سرزندگی در جامعه کمک کند. این امر به‌ویژه در شهرهای بزرگ که ممکن است فضاهای عمومی کمتری برای تفریح و سرگرمی بزرگسالان وجود داشته باشد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

پارک‌های موضوعی به‌عنوان ابزاری برای فراگیری اجتماعی، می‌توانند نقش مؤثری در ارتقای تعاملات اجتماعی، تقویت حس تعلق به اجتماع، افزایش آگاهی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا کنند. برنامه‌ریزان شهری می‌توانند از این راهکار برای ایجاد فرصت‌های تفریحی و ورزشی استفاده کنند که به کاهش استرس و اضطراب در جامعه کمک می‌کند و به تقویت روابط و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان می‌انجامد.

اهمیت ادغام پارک‌های موضوعی در برنامه‌های توسعه شهری در مناطقی بیشتر نمایان می‌شود که با چالش‌های اقتصادی روبه‌رو هستند. این پارک‌ها می‌توانند شامل کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف همچون صنایع دستی، کشاورزی و فناوری باشند و فضاهایی را برای فروش محصولات تولیدی این گروه‌ها فراهم کنند. مشاغلی که در پارک‌های موضوعی ایجاد می‌شود برای زنان و افرادی با درآمد پایین بسیار اهمیت دارد و مسیری برای اشتغال پایدار فراهم می‌کند. از سوی دیگر، اولویت دادن به شیوه‌های استخدام عادلانه در پارک‌های موضوعی می‌تواند به رشد اقتصادی شهرها کمک کند.

پارک‌های موضوعی افراد با توانایی و پیشینه‌های مختلف را دور هم جمع می‌کنند تا تجربیات مشترکی رقم بزنند و به این صورت، همبستگی را میان اعضای جامعه ترویج دهند. این موضوع بیشتر در مناطقی اهمیت پیدا می‌کند که دارای تقسیمات نژادی یا فرهنگی هستند، زیرا داشتن تجربیات مشترک می‌تواند فاصله‌ها را از میان بردارد. این پارک‌ها با پرداختن به موضوعاتی همچون تنوع، برابری و فراگیری، نقش مهمی در ارتقای آگاهی بازدیدکنندگان درباره این موضوعات مهم اجتماعی ایفا می‌کنند.

برای مثال، دیزنی‌لند راهکارهایی را در نمایش شخصیت‌های کارتونی با توانایی‌های مختلف به کار گرفته است، معرفی عروسک‌هایی که روی صندلی چرخ‌دار هستند در پارک‌های دیزنی‌لند، لزوم طراحی و برنامه‌ریزی شهری فراگیر را نشان می‌دهد و نشان‌دهنده تعهد به فراگیری و ایجاد محیطی است که در آن همه بازدیدکنندگان احساس تعلق و ارزشمندی داشته باشند.

برگزاری روایت‌های فرهنگی مختلف از طریق جاذبه‌ها و رویدادهای فرهنگی، موسیقی و تئاتر، احترام به آداب و رسوم، آئین‌ها و تاریخ‌های مختلف را به بازدیدکنندگان آموزش می‌دهد. ایجاد فرصت برای فعالیت‌های هنری همچون کارگاه‌های هنری، نمایشگاه‌ها و رویدادهای آموزشی به ارتقای فرهنگ عمومی کمک می‌کند.

گسترش پارک‌های موضوعی در جهان

پارک‌های موضوعی در سراسر جهان با علاقه روزافزون طرفداران روبه‌رو شده‌اند و در حال تجربه افزایش چشمگیری در تعداد بازدیدکنندگان هستند. پارک‌های دیزنی از مشهورترین پارک‌های موضوعی در سراسر جهان از جمله دیزنی‌لند کالیفرنیا، والت دیزنی ورلد فلوریدا، دیزنی‌لند پاریس، دیزنی‌لند توکیو، دیزنی‌لند هنگ‌کنگ و دیزنی‌لند شانگهای هستند. والت دیزنی ورلد فلوریدا بزرگترین مجموعه دیزنی، شامل چهار پارک موضوعی مجیک کینگدام، ای‌پی‌کات، هالیوود استودیوز و اکستند است. تعداد کلی بازدید سالانه از پارک‌های دیزنی بزرگ جهان در ۲۰۲۴ برای والت دیزنی ورلد بیش از ۵۸ میلیون نفر، برای دیزنی‌لند توکیو بیش از ۱۷ میلیون نفر و برای دیزنی‌لند پاریس بیش از ۱۵ میلیون نفر برآورد شده است که نشان‌دهنده محبوبیت و استقبال گسترده از این پارک‌های موضوعی در سال ۲۰۲۴ است.

شرکت والت‌دیزنی در نظر دارد نخستین پارک موضوعی خود در خاورمیانه و هفتمین پارک جهانی خود را در ابوظبی راه‌اندازی کند. این پارک و اقامتگاه ساحلی در جزیره یاس ابوظبی ساخته می‌شود که میزبان پارک‌های دیگری از جمله فراری ورلد، دنیای برادران وارنر، سی‌ورلد و پارک آبی یاس است. والت‌دیزنی با ترکیب داستان‌ها، شخصیت‌ها و جاذبه‌های نمادین دیزنی با فرهنگ پویا و معماری مدرن ابوظبی، تجربه‌ای منحصربه‌فرد و جهانی ارائه خواهد داد و تلاقی فرهنگ، هنر و فناوری مدرن را به نمایش خواهد گذاشت.

دیزنی‌لند پاریس در حال اجرای برنامه‌های توسعه است و با افتتاح بخش جدید سرزمین یخ‌زده در سال ۲۰۲۶ به دنیای ماجراجویی دیزنی تغییر نام خواهد داد. این تغییر بخشی از یک تحول دو میلیارد یورویی است که اندازه پارک را دو برابر افزایش خواهد داد و یک دیدگاه خلاقانه جدید در فضاهای ماجراجویی و جشنواره‌های تئاتر ارائه خواهد کرد. دیزنی‌لند پاریس با بیش از ۳۷۵ میلیون بازدید از زمان راه‌اندازی، به‌عنوان مقصد گردشگری برتر اروپا شناخته می‌شود.

پارک اروپا در شهر راشتات آلمان، بزرگ‌ترین پارک تفریحی در کشورهای آلمانی‌زبان و از جمله محبوب‌ترین پارک‌های موضوعی در اروپاست. این پارک که در ۱۹۷۵ راه‌اندازی شد، مساحتی حدود ۹۵ هکتار را پوشش می‌دهد و ۲۰ منطقه موضوعی گوناگون با حدود ۱۰۰ جاذبه را در بر می‌گیرد. پارک اروپا برگزارکننده رویدادهای متنوعی در طول سال است و به‌عنوان یک مقصد برتر برای سرگرمی خانوادگی در اروپا شناخته می‌شود. پارک اروپا در حال گسترش با یک بخش جدید به نام ولترون نوورا است که از فعالیت‌های نیکولا تسلا الهام می‌گیرد و شامل یک ترن هوایی نوآورانه با چندین شتاب و چرخش معکوس است.

توسعه پارک‌های موضوعی در چین

پارک‌های موضوعی متنوعی در بسیاری از شهرهای چین وجود دارد که به‌دلیل رقابت‌پذیری و رشد سریع فناوری در سال‌های اخیر با رشد چشمگیری روبه‌رو شده‌اند. دیزنی‌لند هنگ‌کنگ کوچک‌ترین دیزنی‌لند در جهان است که با افتتاح سرزمین یخ‌زده در دسامبر ۲۰۲۳، شامل هشت منطقه موضوعی جداگانه شده است. دیزنی‌لند شانگهای بزرگترین پارک دیزنی در آسیا با مناطق تماتیک متعدد به‌شمار می‌رود. پارک میراث شرقی فانتوایل نخستین پارک شرکت فانتوایل در استان سیچوان است که با مساحتی معادل ۱۶۵ هکتار، ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته و جاذبه‌های تعاملی با فرهنگ محلی را ارائه می‌دهد.

پارک دایناسورها با مساحتی بیش از ۴۰۰ هزار متر مربع و ظرفیت پذیرش بیش از سه میلیون بازدیدکننده در سال، بر موضوع دایناسورها متمرکز است و حدود ۴۰ جاذبه داخلی و خارجی، به علاوه رستوران‌ها و فروشگاه‌ها را برای ساکنان و گردشگران ارائه می‌دهد. بسیاری از جاذبه‌های منحصربه‌فرد این پارک صحنه‌ها و جلوه‌های ویژه است که با طراحی‌های رباتیک و سیستم‌های کنترل هوشمند توسعه پیدا کرده است.

استودیوهای یونیورسال شامل هفت بخش موضوعی از جمله نخستین سرزمین پاندای کونگ‌فوکار در جهان، دو هتل و شهرک خرید یونیورسال سیتی‌واک پکن می‌شود. مسئولان این پارک، برنامه‌ریزی برای مرحله دوم ساخت یونیورسال پکن را آغاز کرده‌اند و قرار است با افزودن پنج هتل جدید به مجموعه، جاذبه‌های پارک را به مساحت ۲.۲ کیلومتر مربع برسد.

یکی دیگر از پارک‌های موضوعی چین، پارک حیوانات دریایی با نام پادشاهی اقیانوس ۲۰۱۴ در ژوهای است که شامل نمایشگاه‌های حیوانات در هشت گروه می‌شود. جدیدترین جاذبه این مجموعه، چیملونگ اسپیس‌شیپ است که از زمان راه‌اندازی در ۲۰۲۳ تاکنون، هفت رکورد جهانی گینس از جمله بزرگ‌ترین پارک تفریحی سرپوشیده و بزرگ‌ترین آکواریوم جهان را ثبت کرده است.

پارک‌های موضوعی کره جنوبی

کره جنوبی بیش از چهار دهه در زمینه پارک‌های موضوعی فعالیت دارد. یکی از نخستین پارک‌های موضوعی این کشور، پارک اورلند در گیونگی‌دو است که در سال ۱۹۷۶ راه‌اندازی شده و شامل پنج منطقه موضوعی مختلف است. پارک لوته‌ورلد واقع در شهر سئول، شامل مناطق داخلی و خارجی به نام‌های ماجراجویی لوته‌ورلد و جزیره جادویی است که هر یک جاذبه‌ها و وسایل بازی مناسب و همچنین تفریحات هیجان‌انگیز را ارائه می‌دهد. پارک دیگری به نام لوته‌ورلد بوسان، با مساحت ۲۵ هکتار در مارس ۲۰۲۲ در شهر بوسان افتتاح شد که در همان سال ۱.۴ میلیون بازدیدکننده داشت.

افزایش پارک‌های موضوعی در عربستان سعودی

عربستان سعودی در دهه اخیر سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در زمینه طراحی و برنامه‌ریزی شهری مردم‌محور انجام داده است و پارک‌های موضوعی یکی از این زمینه‌هاست. پارک جهانی اس‌انداس ورلدواید در عربستان سعودی شامل یک ترن هوایی نوآورانه است که قرار است در سال جاری افتتاح شود. این ترن هوایی که در نوامبر ۲۰۱۹ معرفی شد، از یک فناوری جدید در صنعت ترن‌های هوایی برخوردار است و طراحی آن با استفاده از فناوری چرخش چهاربعدی انجام شده است؛ به‌گونه‌ای که مسافران ترن می‌توانند بالا، زیر یا کنار ریل حرکت کنند و تجربه‌ای منحصربه‌فرد شبیه پرواز را احساس کنند.

چندین پارک موضوعی دیگر نیز در عربستان سعودی وجود دارد از جمله پارک الوطن در شهر ریاض که ترکیبی از بازی و برج آبی را در فضای سبز ارائه می‌دهد. این پارک دارای باغ نخل، مناطق بازی کودکان، بازی‌های خانوادگی و اجراهای زنده است و فرصتی برای تفریحات خانوادگی فراهم می‌کند. پارک تفریحی قیدیه نیز یکی دیگر از پارک‌های موضوعی این کشور است که شامل بیش از ۲۸ بازی و جاذبه برای همه سنین از جمله بلندترین، طولانی‌ترین و سریع‌ترین ترن هوایی جهان است و به‌عنوان بزرگ‌ترین پارک تفریحی در عربستان سعودی معرفی شده است.