سفرهای هوایی علاوه‌بر صرفه‌جویی در زمان و تأمین آسایش، به‌تازگی جذابیت جدیدی برای گردشگران به ارمغان آورده‌اند و آن گردش در فرودگاه مقصد است. در سال‌های اخیر فرودگاه‌ها که به‌عنوان یک فضای گذرا شناخته می‌شدند، خود به مقاصد گردشگری تبدیل شده‌اند. مکان‌هایی همچون فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ و فرودگاه بین‌المللی اینچئون سالانه بیش از ۶۰ میلیون بازدیدکننده را به خود جذب می‌کنند. فرودگاه‌ها اولین و آخرین برداشت مسافران از یک شهر هستند و طراحان و برنامه‌ریزان شهری به نقش آن‌ها در برندینگ شهری پی برده‌اند.

طراحان این مکان‌ها به‌ویژه فرودگاه‌های بین‌المللی در تلاش هستند تا کارآمدی و تعامل فرهنگی را در این مراکز به عنوان یک مقصد گردشگری ادغام کنند، به‌طوری که مسافران به‌محض ورود به شهر با هویت آن شهر آشنا شوند. برای مثال، فرودگاه بین‌المللی اینچئون در سئول امکاناتی نظیر زمین گلف، پیست اسکیت روی یخ و موزه فرهنگ کره دارد که سرگرمی‌هایی را برای زمان‌های طولانی توقف و تأخیر در پروازها فراهم می‌آورد.

فرودگاه هنگ‌کنگ نیز یکی از فرودگاه‌های در حال رشد است که سرگرمی‌های جذابی همچون جشنواره‌های موسیقی و هنر برای مسافران ارائه می‌دهد، همچنین دارای کارگاهی است که در آن مسافران می‌توانند هدیه‌های شخصی بسازند یا از تجربه‌های واقعیت مجازی لذت ببرند. این مراکز بزرگ، چشم‌انداز جدیدی برای فرودگاه‌ها تعیین می‌کنند و مرز بین زیرساخت‌های حمل‌ونقل و جاذبه‌های شهری را از میان برمی‌دارند.

چانگی، فرودگاهی به عنوان مرکز شهر

طراحان فرودگاه‌های شهرهای بزرگ در حال بازنگری این اماکن به عنوان جاذبه‌هایی هستند که با امکانات و تجربیات جدید، معنای سفر هوایی را تغییر دهند. فرودگاه چانگی سنگاپور بهترین نمونه از این روند بازنگری است که مرتفع‌ترین آبشار سرپوشیده جهان، یک پارک سایه‌دار و یک باغ داخلی چندطبقه را در خود جای داده است. این جاذبه‌ها نه‌تنها مسافران، بلکه ساکنان محلی را نیز به خود جلب می‌کنند و به‌شکل مؤثری فرودگاه را به یک مقصد گردشگری تبدیل کرده‌اند. پیوند تجربیات طبیعت و بازار در این فرودگاه، ایده «فرودگاه به‌عنوان یک مرکز شهری شاداب و پویا» را تأیید می‌کند.

طراحی فرودگاه چانگی به تصویر جهانی شهر سنگاپور کمک می‌کند و فضای پیوندخورده با طبیعت آن، بیانگر تعهد این شهر به حفاظت از محیط زیست و گسترش فضاهای طبیعی در شهر است. پارک سایه‌دار در طبقه پنجم فرودگاه شامل ۱۴ هزار متر مربع جاذبه‌هایی همچون سازه‌های مشبک درختی، پل معلق شیشه‌ای، هزارتوی سبز و یک مسیر پرپیچ‌وخم آینه‌ای است که در فضای باغ ادغام شده‌اند.

این ابتکار در طراحی امکانات و تجربیات، فرودگاه‌ها را از دروازه‌های ورود به شهر به نمایندگان هویت شهر تبدیل خواهد کرد. برای مثال، سقف موج‌دار فرودگاه بین‌المللی پکن معماری سنتی چین را منعکس می‌کند و نماد سرعت بالای مدرنیته در این کشور است. ادغام میراث فرهنگی و طراحی معاصر توسط طراحان، یک برداشت به‌یادماندنی از شهر و بیانی از ارزش‌ها، آرزوها و موضع شهر در صحنه جهانی ایجاد می‌کند.

بازطراحی تجربه ورود مسافران

سالن ورود فرودگاه نخستین مکان برخورد و تعامل مسافران با یک شهر است و به همین دلیل اهمیت زیادی در شکل‌دهی به تصورات و تجربیات آن‌ها از شهر دارد. فرودگاه‌های پیشرفته در حال بازطراحی این محیط‌ها هستند و به سمت طراحی مناطق ورودی تک‌سطحی حرکت می‌کنند که فرهنگ محلی را به نمایش می‌گذارد و به‌طور یکپارچه با سیستم حمل‌ونقل عمومی ادغام می‌شود.

یکی از رویکردهای بازطراحی، مفهوم «حاشیه تا شهر» است که با گنجاندن عناصر معماری، هنر و فرهنگ محلی در سالن ورود، گذاری روان را از فرودگاه به شهر ایجاد می‌کند. فرودگاه سووارنابومی در بانکوک تایلند در سالن ورودی عناصر طراحی و مجسمه‌های الهام‌گرفته از فرهنگ تایلندی قرار داده است که تجربه‌ای آنی از میراث غنی این کشور را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. ارتباط با سامانه حمل‌ونقل کارآمد شهر موجب ارتقای تجربه ورود مسافران می‌شود و تصویر بانکوک را به‌عنوان شهری مدرن، کارآمد و دوستدار گردشگر تقویت می‌کند.

یکی دیگر از رویکردهای بازطراحی، ادغام فرودگاه با سامانه حمل‌ونقل شهری است. فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ خدمات چک‌این (فرایند پذیرش) درون‌شهری را در ایستگاه‌های مترو ارائه می‌دهد و به مسافران این امکان را می‌دهد تا قبل از رسیدن به فرودگاه، چمدان‌های خود را تحویل دهند و کارت پرواز دریافت کنند. این ابتکار موجب افزایش راحتی سفر می‌شود و با تشویق استفاده از حمل‌ونقل عمومی نشان می‌دهد که چگونه یک فرودگاه بر برندینگ شهری تأثیر می‌گذارد. این محیط‌های بازطراحی‌شده، تصورات اولیه مسافران را از شهرها تغییر می‌دهد و با به نمایش گذاشتن فرهنگ محلی متصل شدن به شهر، برداشت کلی مسافران از مقصد را شکل می‌دهد.

اقتصاد جدید فرودگاه‌ها

تحول فرودگاه‌ها به مقاصد گردشگری تأثیر قابل‌توجهی بر مدل‌های کسب‌وکار و سودآوری آن‌ها دارد. منابع درآمد معمول در فرودگاه‌ها همچون هزینه‌های فرود و عوارض مسافری با درآمدهای اضافی تکمیل می‌شوند و گاهی اوقات تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند. فروشگاه‌ها و رستوران‌های مدرن به یک هنجار در فرودگاه‌های امروزی تبدیل شده‌اند؛ برای مثال، فرودگاه ناریتا در توکیو یک مرکز خرید پرجنب‌وجوش با فروشگاه‌های برندهای مشهور دارد که تجربه خرید باکیفیت از ترکیب برندهای بین‌المللی و صنایع دستی ژاپنی را برای مسافران فراهم می‌آورد. برندهای لوکس به‌طور معمول یکی از شعب فروش خود را به‌عنوان مکانی ایده‌آل برای جذب مسافران بین‌المللی در فرودگاه‌های بین‌المللی تأسیس می‌کنند.

در حال حاضر فرودگاه‌ها به مرکزی برای توسعه شهری تبدیل شده‌اند و دیگر یک زیرساخت حمل‌ونقل ساده نیستند، بلکه به‌عنوان هاب‌های (مراکز) تجاری شهر عمل می‌کنند. مفهوم «شهر هواپیمایی» نحوه طراحی شهرهای مدرن را حول فرودگاه‌ها به‌عنوان نقطه کانونی بازتعریف می‌کند. به‌عنوان مثال، در شهر ژنگژوی چین، فرودگاه نقش خود را فراتر از حمل‌ونقل هوایی گسترش داده و یک منطقه اقتصادی را در خود جای داده است که شامل یک مجتمع تجاری با فضاهای اداری، فروشگاه‌های خرده‌فروشی و چند هتل می‌شود.

منطقه اقتصادی فرودگاه ژنگژو که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد، موقعیت فرودگاه‌ها را به‌عنوان محرک‌های رشد اقتصادی برجسته می‌کند. این منطقه با ادغام حمل‌ونقل، خدمات تجاری و مناطق مسکونی در فرودگاه پیوستگی بی‌نظیری را فراهم آورده است و به‌این‌ترتیب صنایع مختلف در فناوری‌های نوین، بیومدیکال و خدمات پیشرفته را جذب می‌کند که به ارتباطات سریع و جهانی وابسته‌اند. نزدیکی این منطقه به شهرهای پکن و شانگهای آن را به مکان ایده‌آلی برای کسب‌وکارهایی تبدیل می‌کند که به دسترسی سریع به بازارهای بین‌المللی نیاز دارند. این استراتژی زیرساخت اقتصادی منطقه را تقویت می‌کند و استان‌های محلی و همسایه را به زنجیره‌های تأمین جهانی متصل می‌کند.

فرودگاه‌ها در حال تبدیل شدن به جهان‌های کوچک شهری هستند که بر چشم‌انداز فیزیکی و اقتصادی شهر تأثیر شگرفی دارند. تأکید بر فرودگاه به‌عنوان تسهیل‌کننده ارتباطات جهانی، هویت یک شهر را به‌عنوان یک مرکز تجاری بین‌المللی تقویت می‌کند و قدرت اقتصادی، غنای فرهنگی و پتانسیل نوآوری آن را به نمایش می‌گذارد.

برندینگ شهری

کارشناسان طراحی شهری پیش‌بینی می‌کنند که در دهه آینده، فرودگاه‌ها و سالن‌های هواپیمایی به چشم‌اندازهایی تبدیل خواهند شد که فرهنگ محلی، پایداری و فناوری را در هم می‌آمیزند. افراد در این فضا بیش از آنکه یک مسافر ساده باشند که از نقاطی روی نقشه عبور می‌کنند، افرادی هستند که قرار است با ایده‌ها و فرهنگ‌های جدید روبه‌رو شوند.

معماران می‌توانند با طراحی مدبرانه فرودگاه و گنجاندن آثار محلی و ارجاعات فرهنگی، محیط‌هایی بسازند که از لحظه ورود با بازدیدکنندگان ارتباط برقرار کند. فرودگاه‌ها می‌توانند ابزاری قدرتمند برای بازاریابی و ارتقای کیفیت تجربه مسافران باشند و تصویر جهانی از شهر را تقویت کنند.