به‌طور تقریبی مفهوم برنامه‌ریزی مناطق شهری منحصراً برای کارکردهای روزانه طراحی شده است. به این ترتیب از منظر برنامه‌ریزی شهری نیازهای شبانه اغلب نادیده گرفته می‌شود که این امر تنش قابل‌توجهی را در مراکز شهری و مناطق تجاری مرکزی سراسر جهان ایجاد می‌کند. حال آن‌که زندگی شبانه در میان اقشار گسترده‌ای از جامعه جریان دارد و برنامه‌ریزی برای آن می‌تواند به شهرها انرژی ببخشد. این ایده به‌ویژه برای افرادی هیجان‌انگیز است که به مشاغلی با ساعت‌های نامنظم و شیفت‌های کاری طولانی مشغول هستند و تعداد آن‌ها نیز در سراسر جهان کم نیست.

نیاز جهان به شهرهای همیشه بیدار

بسیاری از کارشناسان معتقدند شهرهایی که به‌تدریج به سمت یک فرهنگ فراگیرتر و ۲۴ ساعته جذب نمی‌شوند، فرصت بزرگی را از دست می‌دهند. جهان در حالت کلی به یک سیستم برنامه‌ریزی جهانی و ۲۴ ساعته نیاز دارد تا اطمینان حاصل شود شهرهای بهتری برای همه در حال ساخته شدن است؛ شهرهایی که می‌توان در آن‌ها برای مشارکت در فعالیت‌های شبانه برنامه‌ریزی کرد.

این اقدام ممکن است در عمل منجر به افزایش شکایات، تخلفات و درگیری‌های لفظی شود، اما رهبران شهری بسیاری با برنامه‌ریزی برای ابزارها و مکانیسم‌های زندگی شبانه این مشکلات را برطرف کرده‌اند. برای مثال زندگی شبانه در سانفرانسیسکو در محدوده تقریباً ۱۰۰ متری از اماکن سرگرمی جریان دارد و برای اماکن مسکونی مشکل‌ساز نیست.

شهرهای دیگری نیز در سراسر جهان وجود دارد که در حال کار روی ابعاد زندگی شبانه ایمن و پویا برای همه هستند. به‌عنوان نمونه شهردار نیویورک در حال معرفی یک سمت جدید با عنوان سفیر شبانه است که مسئولیت رسیدگی به بسیاری از مسائل شب‌بیداری شهر از جمله مقررات سنگین برای اپراتورهای دارای مجوز را برعهده دارد و ایالت فلوریدا در حال توسعه شبکه‌ای از اقدامات برای حمایت از ایده تبدیل شدن به شهری ۲۴ ساعته است که بیشتر شامل مواردی هم‌چون رعایت محدوده‌های فعالیت، هماهنگ کردن نیروهای پلیس، افزایش ایمنی و کنترل سر و صدا می‌شود. چنین اقداماتی حول محور مشروعیت بخشیدن، برنامه‌ریزی و تفکر در مورد زندگی شبانه است و یک پشتیبانی مناسب برای مدیریت طرح شهرهای همیشه بیدار فراهم می‌کند.

در دنیای امروز نیاز به گسترش زندگی شبانه به‌شدت احساس می‌شود، چراکه با افزایش شهرنشینی در سراسر جهان، شهرها در نقطه حساسی قرار می‌گیرند که باید در آن برنامه‌ریزان اقتصاد شبانه را جدی بگیرند. با این وجود تنها لندن است که چشم‌اندازی برای توسعه و مدیریت اقتصاد شبانه خود دارد و نگاهی دقیق‌تر به نقشه‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری نشان می‌دهد که کمتر شهری در دنیای امروز برای زنده بودن در طول شب مناسب است.

تبدیل شدن به شهرهای همیشه بیدار

شهرها برای ۲۴ ساعته شدن باید فعالانه طرح‌های قابل اجرا پیشنهاد دهند و روزانه برای تمام ۲۴ ساعت شبانه‌روز برنامه بریزند، زیرا زندگی در شب برای هر شهر معنای متفاوتی دارد. امروزه حدود ۸۰ درصد از شهرهای جهان در حال توسعه برنامه‌هایی برای تفکر استراتژیک در مورد خود هستند، با این حال تعداد شهرهایی که برای شب برنامه‌ریزی استراتژیک دارند بسیار محدود است.

این امر به معنای از دست رفتن یک فرصت بزرگ است و آنچه در این فرآیند اهمیت دارد، توسعه زیرساخت‌ها و متمرکز شدن بر کیفیت محتوای قابل ارائه در نقاط همیشه بیدار شهرها است، به‌نحوی‌که تنوع، دسترسی و برابری را در تمام جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رعایت کند. این رویکرد دارای سه بخش اصلی مردم، مکان و خلاقیت، همچنین سه اصل اساسی ایجاد یک مرکز شهری امن برای مردم و مکان‌های تفریحی آن‌ها، توسعه اقتصاد شبانه و بهبود وجهه شهر است که در اکثر شهرهای غربی در نظر گرفته شده و با سبک زندگی رایج در آن کشورها سازگاری دارد.

مزایای شهرهای همیشه بیدار

شب مفهوم بسیار گسترده‌ای دارد. آرایشگاه‌ها، سالن‌های ورزشی، سینماها، مغازه‌ها، رستوران‌ها و کافه‌های ۲۴ ساعته می‌توانند یک محیط شهری دائماً در حال تحول و پرهیاهو ایجاد کنند که در آن همه می‌توانند فارغ از الگوی کاری خود از نوعی تعادل مهیج میان کار و زندگی لذت ببرند. از سوی دیگر زندگی شبانه در شهرها به نفع مشاغل، بازدیدکنندگان و گردشگران شبانه است و تفاوت چشمگیری در اقتصاد شهری ایجاد می‌کند.

تجربه زندگی شبانه در شهری هم‌چون لندن نشان می‌دهد که یک شهر ۲۴ ساعته با ایجاد مشاغل بیشتر، احیای فضای عمومی، بهبود ایمنی، تقویت گردشگری و ایجاد احساس تعلق همراه است، زیرا اقتصاد شبانه منبع مشاغل و درآمد جدید برای شهر است، امکان احیای نواحی و ساختمان‌های شهر به‌ویژه آن‌هایی را فراهم می‌آورد که بعد از ساعت خاصی از روز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند و از آنجا که خیابان‌هایی مملو از آدم بسیار ایمن‌تر خیابان‌های خالی است، ایمنی را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این شهرهای همیشه بیدار برای بهبود امنیت شب‌زنده‌داران به تقویت نیروهای امنیتی و حتی سمت‌های شغلی جدید در این زمینه می‌پردازند و قوانینی را به تصویب می‌رسانند که از ایجاد هرگونه مشکل برای مردم پیشگیری کند. همچنین شهری با زندگی شبانه پر جنب‌وجوش و مجهز به سیستم حمل‌ونقل عمومی و خصوصی ۲۴ ساعته، با مغازه‌هایی همیشه باز که به حفظ شادابی خیابان‌ها کمک می‌کند، برای بازدیدکنندگان و گردشگران بسیار جذاب‌تر از شهری در حالت سکون و تاریکی است و اگر به‌خوبی مدیریت شود احساس تعلق بیشتری ایجاد می‌کند.

با این وجود تبدیل شدن تجربیات به‌دست‌آمده در طول زندگی شبانه شهرهای ۲۴ ساعته به یک سبک، نیازمند ایجاد تعادل میان منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و مدیران شهری باید پیش از توسعه آن در مورد چگونگی استفاده از فضاهای عمومی شهر در طول روز و شب فرهنگ‌سازی داشته باشند.

نمونه‌هایی از شهرهایی که هرگز نمی‌خوابند

ساکنان و بازدیدکنندگان شهرهایی هم‌چون نیویورک، بوئنوس‌آیرس، لندن، منچستر، توکیو و دیگر شهرهای همیشه بیدار سراسر جهان به‌خوبی با مفهوم زندگی در یک شهر ۲۴ ساعته آشنایی دارند. این شهرها با رونق زندگی در ساعات پس از تاریکی از مزایای قابل‌توجه این اقدام بهره‌مند شدند و پویایی و سرزندگی را به خیابان‌های خود دعوت کردند. این اقدام در کنار تصمیماتی هم‌چون مقابله شدید با مصرف نوشیدنی‌های غیرمجاز و مخدر، بهبود سیستم‌های روشنایی شهر، تقویت زیرساخت‌ها، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، مدیریت اقتصاد شبانه، بهبود راهکارهای کاهش خطر و مواردی از این قبیل امکان‌پذیر است که می‌تواند به کاهش خشونت کمک کند.

بوئنوس‌آیرس آرژانتین نخستین شهری بود که فضاهای شبانه را در آمریکای لاتین معرفی کرد و با معرفی بیش از یک دهه «شهر شب‌موزه‌ها»، هزاران و حتی میلیون‌ها نفر را در طول شب گرد هم آورد تا فرهنگ و هنر شهر را گرامی بدارند. این شهر جشنواره‌های شبانه برگزار کرد تا رشد خود را از منظر اجتماعی و فرهنگی تضمین کند و با احیای مراکز تاریخی مهم، ضمن دعوت بازدیدکنندگان بیشتر فضاهایی ایجاد کرد که مردم را برای تعاملات بیشتر گرد هم آورد. این اقدام بوئنوس‌آیرس برای شهر منافع اجتماعی و اقتصادی بی‌شماری به‌دنبال داشت.

کورک در ایرلند نیز ازجمله شهرهای جهان است که به پتانسیل زندگی شبانه برای ترویج رونق اقتصادی شهر پی برده است. این شهر با معرفی یک مشاور اقتصادی شبانه به‌منظور حمایت از سهامداران و مشاغل کلیدی، تیم‌های فرهنگ و خلاقیت، انجمن‌های ساکنان، هنرمندان و دیگر اقشار جامعه در کنار اتخاذ رویکردی منسجم و فراگیر، گام‌های مثبتی برای ترویج اقتصاد شبانه شهر برداشت و بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب کرد.

تورین ایتالیا نیز با بهبود امنیت فضاهای عمومی در طول شب، کیفیت زندگی شهروندان را بهبود و به اقتصاد شهر رونق بخشید. این شهر فضاهای عمومی بدون استفاده را به مکان‌هایی سرشار از شور و هیجان در طول شب تبدیل کرد که مردم در آن به فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشغول هستند و با بهبود سیستم‌های روشنایی و زیباسازی فضاهای عمومی امنیت منطقه را تضمین کرد. این اقدام تورین با اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی همراه بود.

چیچستر انگلستان از دیگر شهرهای همیشه بیدار جهان است که مدیران آن با توزیع کارت‌های هدیه دیجیتالی به رونق اقتصاد شبانه در آن کمک کردند. این کارت‌ها تنها از ساعت پنج عصر به بعد قابل استفاده است و می‌توان از آن‌ها برای استفاده از خدمات قابل ارائه در مراکز تفریحی و فرهنگی هم‌چون سینما، کافه و رستوران و حتی برخورداری از خدمات آرایش و پیرایش بهره‌مند شد یا از آن در خرید از مغازه‌های مرکز شهر استفاده کرد.

ریگا پایتخت لتونی نیز با مورد توجه قرار دادن بهبود کیفیت زندگی شبانه، نشاط شهروندان و مدیریت مناسب فضاهای عمومی را به‌منظور افزایش هرچه بیشتر ساکنان مورد بررسی قرار داد و در راستای تحقق این منظور تصمیماتی در زمینه افزایش مشارکت‌ها میان بخش‌های خصوصی و نهادهای غیردولتی اتخاذ کرد. به این ترتیب ریگا یک شهردار شبانه معرفی کرد که ضمن توجه به چهار جنبه اصلی زندگی شهری شامل طراحی، اقتصاد، فرهنگ و ورزش، برای بهبود زیرساخت‌های مرتبط با هر یک تلاش کند.