جایزه WAFX به پروژه هایی اعطا می شود که به بهترین وجه از طراحی و معماری برای مقابله با مسائل مهم جهان از جمله سلامت، تغییرات آب و هوا، فناوری، اخلاق و ارزش ها استفاده می کنند.

جشنواره جهانی معماری (WAF) یک جشنواره سالانه به همراه مراسم اهدای جوایز است که یکی از معتبرترین رویدادهای اختصاص داده شده به صنعت معماری و توسعه محسوب می‌شود. این جشنواره از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ در بارسلون برگزار شد و پس از آن به مدت چهار سال به سنگاپور منتقل شد. از سال ۲۰۱۶، شهرهای میزبان شامل برلین و آمستردام بودند.

WAF رویدادی است که در آن حدود ۵۰۰ معمار راه‌یافته به مرحلهٔ نهایی، پروژه‌های خود را به صورت زنده در اتاق‌های داوری به هیئت داوران ارائه می‌دهند. یکی از این پروژه‌ها عنوان ساختمان سال جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

۱. مجموعه فرهنگی تفریحی شیراز

♦ طراح: نکست آفیس؛ استودیوی تحقیقات و طراحی معماری

♦ معمار: علیرضا تغابنی

♦ کارفرما: سید محمدعلی پورصابر و محمدعلی نعمتی

♦ محل طرح: شیراز، فارس

♦ دسته بندی: پروژه آینده / Leisure Led Development

این مجموعه فرهنگی-تفریحی که در مجاورت بزرگراه ورودی شهر شیراز قرار داشت، برای ما چند جنبه قابل توجه داشت. اولاً، این شهر در نزدیکی شهری غنی از میراث فرهنگی-تاریخی قرار داشت؛ جایی که فعالیت‌های اوقات فراغت در فضای باز، برای شخصیت جمعی و فردی شهروندان آن مهم است. از سوی دیگر، جغرافیا و آب و هوای کویری و آفتاب‌گیر، چالش‌هایی را به همراه داشت که با این خواسته در تضاد بود. علاوه بر این، برنامه متنوع و گسترده آن مستلزم ساخت و ساز قابل توجهی بود که با پیشینه بکر آن ناسازگار بود.

بر اساس یافتن راه حل‌های مناسب و به حداقل رساندن دستکاری در بافت، به این نتیجه رسیدیم که باید از پیشینه معماری و ظرفیت‌های طبیعی منطقه بهره‌مند شویم. بنابراین، رویکرد طراحی مبتنی بر تعریف نوعی بافت شهری با اجزای تکرارپذیر و قابل گسترش، بهره‌گیری از اختلاف ارتفاع سایت برای ایجاد حیاط‌های سایه‌دار و ترکیب برنامه‌های مشابه بود.

با کاوش در معماری اصیل شیراز، دو عنصر اساسی بازار بزرگ و حیاط مرکزی را در ساماندهی فضای شهری شناسایی کردیم. بنابراین، الگوی بازار و راهروهای سرپوشیده آن به چارچوب تعیین‌کننده طراحی تبدیل می‌شود که با مفهوم معاصر یک گردشگاه عابر پیاده ترکیب می‌شود. محورهای عمود بر این مجموعه به صورت طولی و عرضی طراحی شده و ضمن معرفی امکانات مختلف به کاربران، موجب افزایش خوانایی و ساماندهی عملکردهای مجاور شده است. در تقاطع آنها، میدان عمومی‌گسترده برای خدمت به عنوان یک فضای اجتماعی تعریف شد که هم برای شهر و هم برای خود مجموعه برای تعامل، میزبانی رویدادها، نمایشگاه‌ها و فعالیت‌های تشریفاتی متنوع پذیرایی می‌کند.

با تقسیم زمین به لایه‌های ارتفاعی مختلف و قرار دادن واحدهای برنامه‌ای در میان آنها، می‌توانیم پلتفرم‌های مختلفی را همسو با توپوگرافی ایجاد کنیم. علاوه بر امکان دریافت نور طبیعی و گسترش بصری برای هر سکو، سقف هر سطح می‌تواند حیاط سطح بعدی در نظر گرفته شود. بنابراین، فضاهای عمومی‌بیشتری فراهم شد و ساختمان‌ها با سایت ادغام شدند که به کارایی اقتصادی (استفاده از ظرفیت حرارتی) و همچنین امکان سنجی پروژه (برش و تعادل پر) کمک کرد.

نمودار پلان، پر از حفره‌ها و حیاط‌های مرکزی، جهت گیری کلی هر ساختمان را به سمت داخل هدایت می‌کند، در حالی که اجزاء هر دو به داخل و خارج هستند. این سطوح متخلخل ضمن کنترل نور شدید خورشید و تعریف فضاهای نیمه باز سایه دار، جنبه‌های مختلفی از فضاهای سبز مانند حیاط‌های فرورفته، باغ‌ها و باغ‌های پشت بام را ارائه می‌دهند و یک بخش فعال و چند لایه را ایجاد می‌کنند. تنوع دسترسی نه تنها نفوذپذیری را افزایش می‌دهد، بلکه فرصت کاوش در فضاهای خرد را نیز فراهم می‌کند.

در نما از حداقل بازشوها و استفاده از مصالح خاکی برای کنترل تغییرات حرارتی و یکپارچگی هماهنگ با محیط اطراف استفاده شده است.

نورگیرها تاثیر چند منظوره ای بر فرم دارند: پوشاندن ورودی پله یا بالابر آسانسور، دسترسی به عرشه‌های مشاهده، بهبود کیفیت فضاهای داخلی مرتفع (نور طبیعی یا تهویه) و در نهایت ایجاد خط افق متنوع. نه تنها کیفیتی نمادین به پروژه اضافه می‌کند، بلکه یادآور بافت سنتی شهرهای ایران است..

۲. اقامتگاه بومگردی هرمز

♦ طراح: نکست آفیس، استودیوی تحقیقات و طراحی معماری

♦ معمار: علیرضا تغابنی

♦ کارفرما: پایه و اساس انجام یک سفر شایسته

♦ محل طرح: جزیره هرمز، هرمزگان

♦ دسته بندی: پروژه آینده / Competition Entries

این پروژه در یک بافت مسکونی به مساحت تقریبی ۸۰۰ مترمربع در شهر ساحلی هرمز قرار دارد. وجود سازه‌های موجود و متروکه در سایت، مفهوم سرزمین زخمی را برای ما مثال می‌زند. در نتیجه ایده طرح حول تلاش برای بازسازی زمین از طریق مداخله معماری شکل گرفت.

با بهره‌گیری از شیب طبیعی زمین و اختلاف ارتفاع موجود در سایت، پروژه در دو لایه اصلی تعریف شده است. لایه زیرین در زیر زمین با استفاده از مصالح بنایی و با کمک روش‌های مرسوم سنتی ساخته شده است و اساساً مخفی و نسبتاً خصوصی است. لایه بالایی، بالای سطح زمین، از اشکال مختلف و با استفاده از مصالح محلی ساخته شده است که سبک وزن و عمومی‌تر هستند.

این پروژه به طور همزمان به ساختار، بافت شهری و روستایی سکونتگاه‌های جنوب ایران و مطابق با اقلیم منطقه و با ادای احترام به میراث بومی، سازه‌های خشتی و بافت‌های چوبی موجود در این سکونتگاه‌ها اشاره دارد. در لایه زیرین، فضاهای مسکونی در مجاورت حیاط‌های مرکزی رو به دریا تعریف شده است. در لایه بالایی، برای فعالیت‌های عمومی‌سازه‌هایی به منظور ایجاد سایه و گردش طبیعی هوا شکل طراحی شده‌اند.

به عبارت دیگر، محوطه زیرین پروژه در یک سازه محصور بر روی زمین، به منظور ساماندهی فضای مسکونی برای گردشگران در کنار حیاط‌های خصوصی طراحی شده است. لایه فوقانی، عاری از سازه‌های بزرگ مقیاس، به عنوان یک مرکز اجتماعی یا حیاط عمومی‌گسترده عمل می‌کند و نه تنها بر روی زمین ساحلی بلکه بر روی سقف پروژه نیز امتداد می‌یابد و منظره‌ای یکپارچه از ساحل و دریا را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد.

به حداکثر رساندن فضای باز و عمومی‌یکی از ویژگی‌های کلیدی پروژه است. این ویژگی به گردشگران امکان دسترسی در طول سفر خود به کل پروژه را می‌دهد تا از آن بازدید کنند. پس از پارک وسایل نقلیه خود در پارکینگ روباز مجاور جاده، کل محوطه سایت برای عابران پیاده قابل دسترسی خواهد بود. همچنین مسیر عابر پیاده به یک اسکله ختم می‌شود و در طول مسیر به این مقصد، طبیعت بی نظیر و خاک‌های رنگارنگ متنوع این ساحل ارزشمند برای بازدیدکنندگان قابل مشاهده و تجربه خواهد بود. ساختمان‌های موجود در سایت نیز در پروژه جدید برنامه ریزی مجدد شده و برای اهداف خدماتی و زیرساختی مورد استفاده قرار گرفته اند.

این پروژه حدود ۸۸۰۰ متر مربع مساحت دارد که ۴۸۰۰ متر مربع آن به فضاهای مسکونی شامل ۱۸ سوئیت، ۱۱ اقامتگاه، ۱۱ ویلا و ۴۰۰۰ متر مربع اضافی به منطقه تفریحی شامل رستوران، کافه و آشپزخانه اختصاص داده شده است. انتظار می‌رود فضاهای خدماتی نظیر باشگاه ورزشی در عملیات توسعه دهنده آتی برنامه ریزی و مدیریت شود تا ضمن ارتقای توسعه فرهنگی، به توانمندسازی اقتصادی، احیای مجدد و شکوفایی هنرهای بومی‌نیز کمک کند.

۳. مرکز اجتماعات روستای مرزی

♦ طراح: نکست آفیس؛ استودیوی تحقیقات و طراحی معماری

♦ معمار: علیرضا تغابنی

♦ کارفرما: Nextoffice، استودیوی تحقیقات و طراحی معماری

♦ محل طرح: اسحاق آباد، سیستان و بلوچستان

♦ دسته بندی: پروژه آینده / Civic

اسحاق آباد، ذاتاً روستایی کوچک و در حاشیه است که در یکی از نقاط دورافتاده ایران (نزدیک مرز پاکستان) قرار دارد. این روستا از نظر جغرافیایی و بافتی بیشترین فاصله را با مناطق مرکزی کشور دارد، بنابراین از کمبود زیرساخت‌های اولیه اجتماعی رنج می‌برد.

آیا با در نظر گرفتن منابع بسیار محدود، می‌توان از طریق معماری با منعکس کردن ارزش‌های فرهنگی یا سنت ساخته شده آنها، تغییری واقعی در کیفیت زندگی این مردم ایجاد کرد؟

با بررسی وضعیت موجود و با کمک افراد حرفه ای در زمینه توانمندسازی جوامع محلی، نتیجه گیری شد که یک مرکز اجتماعات چند منظوره با تمرکز بر صنایع دستی، مهارت آموزی و رواج فعالیت‌های جمعی می‌تواند تاثیر چشمگیری بر سطح زندگی روستایی بگذارد؛ بنابراین به جای پیاده کردن برنامه‌های عمومی‌غیرمحلی از خارج جامعه، خود افراد استراتژی‌هایی را برای بهبود زندگی خود توسعه می‌دهند.

با یک ارزیابی مالی دقیق، تصمیم گرفته شد به جای استفاده از پیمانکاران غیر محلی، از خود روستاییان کمک گرفته شود. مشارکت پرشور سنگ تراش‌های ماهر محلی به همراه جوانانی که مشتاق ارتقای کیفیت زندگی خود هستند، همگی در تحقق این پروژه نقش کلیدی دارند.

در همین حین، تیم داوطلب NEXT OFFICE شروع به جمع آوری نظرات روستاییان و ارتباط با بزرگان اسحاق آباد برای اجرای پروژه کردند و به نتیجه رسیدند که یک بنای غیر مجلل که ریشه در پیشینه فرهنگی روستا و سازگاری با این محیط روستایی داشته باشد، راه حل خوبی خواهد بود. در طی کل فرآیند پروژه، با مردم بومی‌از تکامل ایده‌های اولیه تا طرح نهایی هم فکری شد و همه روستاییان در اجرای پروژه مشارکت داشتند.

فضاهای آموزشی شامل پیش دبستانی، کلاس‌ها و کتابخانه است. فضاهای عمومی‌شامل دیوان جا (سالن اجتماعات مردان)، آمفی تئاتر روباز و سالن چند منظوره است که در آن کارگاه‌های خودسازی برگزار می‌شود. همه این مناطق از طریق حیاط‌های مختلف، سفارشی شده برای گروه سنی خاص، به هم متصل هستند.

در ساخت این مرکز از مصالح محلی مانند برگ درخت خرما و سنگ (دیوارکشی) استفاده شد. از آنجایی که اسحاق آباد در نزدیکی رودخانه قرار دارد، روستاییان از سنگ‌های رودخانه به عنوان مصالحی بادوام و ارزان قیمت استفاده می‌کنند؛ زیرا به راحتی می‌توان آن‌ها را از بستر رودخانه جمع آوری کرد.

این پروژه می‌تواند امیدبخش مردم محلی از طریق فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز و افزایش آگاهی باشد. در اینجا معماری می‌تواند نماد درختی در یک منطقه خشک و بیایانی باشد که برای بقا و شکوفایی نیاز به تلاش همگانی مداوم دارد. از این رو روستاییان به جای اینکه صرفاً مصرف کننده باشند، سهم ویژه ای در ساخت، توسعه، نگهداری و رونق این مرکز خواهند داشت. این مرکز برای احیای ظرفیت‌های نادیده گرفته شده، ایجاد هم افزایی از طریق افزایش مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی و همچنین هموار کردن مسیر رشد برای جوانان است.