در «وام» ماندگان

فاطمه ایزدی/ چند سالی است جمعیت در ایران، خودش را به دروازه های کهنسالی رسانده و نرخ زاد و ولد، سقوط کرده است.

در استان فارس نیز این قصه، سر دراز دارد و هر سال میزان تولد نوزادان نسبت به سال قبل، آب می رود. تا همین دهه شصت، خانواده ها شلوغ و پرجمعیت بودند و در هر خانه و کاشانه، سر و صدای چند بچه، بلند بود. با این حال چند سالیست که داشتن یک خانواده پرجمعیت به رویا تبدیل شده و خبری از آن شور و شلوغی در خانه ها نیست.

ما با بحران جمعیت رو به رو شده ایم و آن طور که کارشناسان نیز هشدار داده اند تا 30 سال آینده، 60 درصد جمعیت کشور سالمند هستند. بر همین اساس چند وقتی است دولت و مجلس به دنبال تدوین و اجرای راهکارها و سیاست های تشویقی در حوزه جمعیت هستند تا ترمز پیری جمعیت و کاهش فرزندآوری را بکشند.

یکی از سیاست های تشویقی که فروردین ماه امسال در همین راستا کلید خورد دستورالعمل تسهیلات فرزندآوری بود که بر همین اساس بانک ها مکلف به پرداخت وام به خانواده هایی هستند که فرزندانشان از سال 1400 به بعد به دنیا آمده اند. در واقع تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری به ازای فرزند اول 200 میلیون ریال، فرزند دوم 400 میلیون ریال، فرزند سوم 600 میلیون ریال، فرزند چهارم 800 میلیون ریال و به ازای فرزند پنجم به بعد 1.000میلیون ریال است. با این حال اما بسیاری از متقاضیان هنگام ثبت نام در سامانه تسهیلات قرض الحسنه فرزندآوری با شرط و شروط عجیب روبه رو می شوند و از دریافت این نوع وام، بازمی مانند.  

پسرم، پنج ماهه شد اما خبری از وام نیست!
مهناز قنبری، یکی از متقاضیان سپیدانی به «خبر جنوب» می گوید پس از وارد کردن اطلاعات در سامانه، با این پیام رو به رو شده که این نوع تسهیلات فقط به کسانی تعلق می‌گیرد که نرخ باروری شهر محل تولد پدر و فرزند، هر دو کمتر از دو و نیم باشد. به گفته قنبری در پرداخت این وام محدودیت وجود دارد، ضمن اینکه عده ای حتی پس از ثبت نام و تعیین شعبه بانکی به مشکل برخورده اند. رفتارهای سلیقه ای بانک ها و درخواست دو یا سه ضامن از متقاضیان، موضوعی است که به قول او خیلی ها را به ستوه آورده و آن ها را مجبور به انصراف کرده است. اگرچه بانک‌ها مکلفند ۱۰ روز پس از تکمیل مدارک و مشخص شدن ضامن، وام فرزندآوری را پرداخت کنند و با انجام اعتبارسنجی، در رابطه با ضامن سخت گیری نکنند، با این حال اما آن طور که امین آجری، یکی دیگر از متقاضیان به «خبر جنوب» گزارش می دهد بانک ها زیر بار نمی روند. او با اشاره به اینکه پنج ماه از تولد پسرش می گذرد اما خبری از وام فرزندآوری نیست، تاکید می کند که شرط داشتن کارت پایان خدمت سربازی نیز خیلی ها را به دردسر انداخته که باید این ایراد برطرف شود. در حال حاضر اما مشکل اصلی در این بخش، طولانی شدن صف انتظار دریافت وام و سنگ اندازی بانک ها در تعداد ضامن است.

 بانک ها باید وام فرزندآوری را کمتر از ۱۰ روز پرداخت کنند

رئیس شورای هماهنگی بانک های استان فارس در همین رابطه به «خبر جنوب» می گوید برای گرفتن وام فرزندآوری، داشتن یک ضامن معتبر مورد قبول است. اگرچه متقاضیان این نوع تسهیلات در برخی شهرستان‌های فارس عنوان می‌کنند که بعضی بانک ها برای ارائه تسهیلات ۶۰ میلیون تومانی، دو یا سه ضامن طلب می‌کنند اما کریم ریگی زادگان تاکید می‌کند که وجود یک ضامن کافیست و در صورتی بانک می تواند در این خصوص به مشتریان ایراد بگیرند که حقوق یک ضامن به اندازه نصف وام درخواستی نباشد.

 به گفته او متقاضیان می توانند با مراجعه به سایت بازرسی بانک مربوطه از بانک هایی که در ارائه تسهیلات فرزندآوری سنگ‌اندازی می‌کنند و علیرغم داشتن یک ضامن معتبر، درخواست ضامن های بیشتری دارند شکایت کنند تا به آن رسیدگی شود. رئیس شورای هماهنگی بانک های فارس با اشاره به رتبه خوب استان در هدف گذاری و پرداخت تسهیلات در کشور به این نکته نیز اشاره می‌کند که در صورت تکمیل بودن پرونده متقاضیان، بانک ها موظف هستند وام را کمتر از ۱۰ روز پرداخت کنند. به گفته ریگی زادگان، متقاضیان پس از ثبت نام در سامانه «تسهیلات قرض الحسنه فرزند» تعیین شعبه خواهند شد و پس از مراجعه به بانک و تکمیل پرونده، کمتر از یک هفته یا ده روز می توانند وام را دریافت کنند. البته همه چیز بستگی به اعتبارات بانک ها دارد چنانچه به قول رئیس شورای هماهنگی بانک های فارس، اعتبارات بانک ها ماهانه است و به عنوان مثال ممکن است سهمیه تسهیلات یک بانک، ۵۰۰ میلیارد تومان باشد. با این حساب در صورتی که در طول ماه، جمع وام های درخواست شده از سوی متقاضیان، بیش از این مبلغ باشد افراد باید منتظر بمانند تا تسهیلات آن ها از طریق سهمیه اعتبارات ماه بعد و حتی بعدتر پرداخت شود. در واقع هر چه تعداد متقاضیان، بیشتر باشد صف انتظار نیز طولانی تر خواهد بود.

در هر حال اگرچه تاکید رئیس شورای هماهنگی بانک های فارس بر این است که در صورت طولانی شدن صف انتظار نیز متقاضیان، وام خود را دریافت می کنند اما در عین حال مشکل اصلی، تعداد ضامن هاست که متاسفانه بسیاری از بانک ها در این زمینه سنگ اندازی می کنند.

 اعطای 11هزار وام فرزندآوری به متقاضیان فارس

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری فارس نیز به «خبر جنوب» می گوید گزارش هایی از برخوردهای سلیقه ای بانک ها در این زمینه به دستشان رسیده است. هر چند به گفته زهرا یقطین بر اساس دستورالعمل این نوع تسهیلات، ارائه یک ضامن معتبر از سوی متقاضیان، کافی است اما با توجه به گزارش هایی که مردم می دهند تنها یکی دو بانک هستند که وام را با سنگ اندازی کمتر به متقاضیان واگذار می کنند. یقطین با تاکید بر باز شدن ماهانه سهمیه تسهیلات فرزندآوری در بانک ها به این نکته نیز اشاره می کند که همین موضوع موجب طولانی شدن صف انتظار شده است.

البته بنا به تاکید او مسائل و مشکلاتی که مرتبط با اجرایی شدن قانون حمایت از خانواده، جوان و جمعیت است با بهره گیری از ظرفیت مجموعه های مردمی احصا شده و گزارش ها به مجموعه وزارت کشور اعلام می شود.

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری فارس می گوید تاکنون حدود 11 هزار وام فرزندآوری به متقاضیان استان، اعطا شده و این نوع تسهیلات به خانواده هایی ارائه می شود که از یکم فروردین ماه 1400 به بعد فرزنددار شده اند. به گفته یقطین، میزان تولدهای سال 1400 تا انتهای تیرماه امسال در فارس بالغ بر 77 هزار مورد بوده که یک هفتم از این جمعیت توانسته اند وام فرزندآوری را دریافت کنند.

یکی از ایراداتی که متقاضیان سطح کشور به تسهیلات فرزندآوری وارد کرده اند مربوط به نرخ باروری است که یقطین نیز با اشاره به آن، یادآور می شود که در استان فارس، تنها نرخ باروری شهرستان های سپیدان و کوار، بالاتر از دو و نیم است. البته به دلیل اتصال سامانه تسهیلات به مرکز آمار کشور، این نرخ بر اساس سال 95 ارائه شده است چنانچه با استناد به آمار دانشگاه علوم پزشکی به عنوان متولی نرخ باروری در کشور، نرخ باروری سپیدان و کوار، زیر دو و نیم است. البته به گفته این مسئول، با مکاتبات و پیگیری هایی که در شهرستان کوار انجام شده عده ای توانسته اند این وام را به صورت محدود دریافت کنند و به علت کمبود اعتبارات فعلا این وام به صورت خاص، ویژه شهرستان هایی است که نرخ باروری آنها بر اساس مرکز آمار کشوری، کمتر از دو و نیم است.

 یکی از شرط های دیگری که مردم را در دریافت وام فرزندآوری به دردسر انداخته، تعیین شرایط سربازی برای پرداخت تسهیلات است که البته به گفته یقطین، استاندار فارس در همین رابطه مکاتبه ای با بانک مرکزی خواهند داشت تا این شرط حذف شود.

در این میان عده ای از متقاضیان نیز از طولانی شدن نوبت دریافت وام، گلایه دارند که مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری فارس با اشاره به همین مسئله می گوید میزان این انتظار به سهمیه اعتبارات ماهانه بانک ها بستگی دارد.

 به قول یقطین برخی درخواست کنندگان نیز با ثبت نام در سامانه و پس از انتظار یکی دو ماهه، تصمیم به تغییر نوع بانک می گیرند تا کارشان سریع تر انجام شود اما یکی از ایرادات سامانه تسهیلات قرض الحسنه فرزندآوری این است که پس از ویرایش در سامانه، متقاضی دوباره به انتهای صف، بازگشت داده شده و در صف بانک جدید معطل می شود.

هر چند دولت، مشوق های اقتصادی برای فرزندآوری در نظر گرفته تا آب بر آتش بحران جمعیت بریزد، با این حال یقطین معتقد است این گونه مشوق ها نمی تواند انگیزه ای برای افزایش جمعیت و فرزندآوری باشد. از دیدگاه او گره های ذهنی افراد در این داستان بسیار موثر است چنانچه هستند خانواده هایی که وضعیت مالی بسیار خوبی دارند اما تمایلی به داشتن فرزندان بیشتر ندارند و مشوق های اقتصادی نمی تواند انگیزه ای برای فرزندآوری آنها باشد.

در هر حال این روزها دولت با اجرای برخی طرح ها و برنامه ها تصمیم گرفته والدین را به فرزندآوری تشویق کند. از اعطای وام با نوبت طولانی گرفته تا برنامه های دیگری که مجلس در عرصه سیاست گذاری، ارائه داده باید به گونه ای باشد که نه تنها نیازهای دوران کودکی بلکه رفاه، آسایش، معیشت و فرصت های شغلی آنها نیز در سایه این طرح ها تامین شود.