شادی کابیانی/ دانش‌، مهارت کافی، فن بیان‌، تسلط بر مدیریت سفر و مسیر بخشی از ویژگی‌های یک راهنمای تور موفق و حرفه‌ای است که عمده‌ راهنمایان گردشگری ایرانی از این ویژگی‌ها برخوردارند و شایسته قدردانی هستند. اما تبانی تعداد محدودی از راهنمایان گردشگری با فروشندگان صنایع دستی و فرش در اصفهان، شیراز و چند شهر دیگر برای فروش نرخ بالاتر از عرف، و تقاضای پورسانت‌های نامتعارف از آنها، در یک دهه گذشته یکی از مشکلاتی است که موجبات نارضایتی گردشگران و تورگردانان داخلی و خارجی را به وجود آورده و سبب خدشه‌دار شدن زحمات راهنمایان دلسوز این صنعت شده است.

با اپیدمی کرونا و کاهش ورود توریست، این معضل کاهش یافت، اما متاسفانه با آغاز محدود ورود گردشگران به کشور مجددا این معضل درحال افزایش بوده و مشکلات دیگری نیز به آن افزوده شده است، مانند بردن مسافران به موزه‌های خصوصی و دریافت بخشی از هزینه بلیت بازدیدها به‌عنوان پورسانت و گرفتن انعام اجباری که در تورهای خروجی و ورودی دیده می‌شود.

بسیاری از گردشگران خارجی و نیز گردشگران ایرانی در سفرهای خارجی درباره «انعام اجباری» گفته‌اند و بعضی دیگر نیز در سفرنامه‌های خود نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند.

این ماجرا که نشانه نبود نظارت کافی، آموزش مناسب و فرهنگ‌سازی لازم و صد البته نبود تشکل دارای اختیارت لازم است؛ هنوز بعد از گذشت چندین سال و طرح توسعه دیپلماسی گردشگری همچنان ادامه دارد؛ اگرچه وزارت میراث فرهنگی، معاونت صنایع دستی،معاونت گردشگری به‌عنوان متولی و دستگاه‌های نظارتی همچون وزارت صمت و تشکل‌های صنفی وحرفه‌ای موازی، سعی بر آن کردند که نظارت و راه حل‌های متفاوتی را در نظر بگیرند تا از اثرات سوء این اقدام مخرب بکاهند، اما موفقیتی حاصل نشد.

تقاضاهای نامتعارف و اجباری «انعام» ازسوی برخی راهنمایان به‌عنوان معضل جدید نیز حاکی از هرج ومرج دراین بخش از گردشگری است؛ از سویی دیگر نیز شاهد توصیه برخی شرکت‌های خدمات مسافرتی به راهنمایان و کاهش دستمزد آنان هستیم، که راه‌های نامتعارف دیگری را به آنها پیشنهاد می‌دهند و آنها برای جبران هزینه‌های خود یا شاید دستمزد بالاتر، از گردشگران سفر خواستار انعام نامتعارف و اجباری می‌شوند.

اگرچه پرداخت انعام در برخی از کشورها معمول است ولی اجبار نیست و پرداخت آن به دلخواه خدمات گیرنده بوده و بر اساس میزان رضایت گردشگران تعیین می‌شود، اما اینکه فردی که به‌عنوان سفیر فرهنگی معرفی می‌شود شخصا درخواست انعام داشته باشد، اقدامی نامتعارف و غیرمعمول است و موجب بی‌اعتبار شدن شهرت مهمان نوازی ایرانی خواهد شد.

محسن قادری، راهنما و فعال گردشگری در گفت‌وگو با خبرآنلاین در این‌باره می‌گوید: «فصل سفر به ایران آغاز شده است و علاقه‌مندان سفر به ایران که از ماه‌ها پیش شرایط سفر به ایران را مهیا کرده‌اند یا در مسیر ایران بوده یا در ایران به سر می‌برند. براساس قوانین وآیین نامه‌های مصوب راهنمایان گردشگری دستمزد و پاداش خدمات خود را صرفا از شرکت‌های خدمات مسافرتی طبق قرارداد فی مابین دریافت می‌کنند و در این صورت راهنمای گردشگری مجوز تقاضای دریافت انعام آن هم به اجبار از مسافر را ندارد.»

او ادامه می‌دهد: «بعضا مسافران به پاس قدردانی خدمات مطلوب ارائه شده به راهنما انعام می‌دهند که در بسیاری از خدمات مرسوم است.»

قادری همچنین درباره دریافت پورسانت تورلیدرها از فروشندگان صنایع دستی، رستوران‌ها و…می‌گوید: « پروژه سفر به ایران پروژه‌ای چند ماهه است و افراد زیادی برای تحقق سفر و اجرای تور یک گروه به ایران فعالیت و هزینه کرده‌اند تا این گروه در اختیار یک راهنمای حرفه‌ای برای برگزاری تور برسد؛ و خاطراتی بیاد ماندنی از فرهنگ، هنر و تاریخ برای گردشگر خارجی، همراه با ارایه خدمات باکیفیت و رضایتمندی گردشگران را فراهم کنند؛ تا هر گردشگر پس از بازگشت از ایران یا سفرهای خروجی این سفر را به دیگران توصیه کند و اگر تنها یک فرد در این میان به تعهدات داده شده عمل نکند، زحمات یک گروه به هدر می‌رود.»

قادری می‌گوید: «چنانچه کیفیت خدمات تعهد شده نامناسب و اقدامات غیرحرفه‌ای موجب نارضایتی گردشگران شود و این تجربه سفر در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود، نه‌تنها اعتبار راهنمای گردشگری و شرکت مسافرتی خدشه‌دار خواهد شد بلکه تاثیر مستقیمی بر تغییر مسیر سفر گردشگران خواهد داشت.»

او توصیه می‌کند: «فعالان و مدیران دفاتر خدمات مسافرتی قبل از برگزاری هر تور، آموزش‌های لازم، توصیه و نظارت‌های مقتضی را انجام دهند تا زحمات چندین ماهه آنها منجر به زیان نشود.»

همچنین وی ضمن قدردانی از زحمات راهنمایان حرفه‌ای و مسئولیت‌شناس از راهنمایان تقاضا کرد: «برای حفظ بازار گردشگری کشور با تعامل بیشتر با مدیران شرکت‌های مسافرتی و رعایت اصول حرفه‌ای موجبات رضایتمندی حداکثری گردشگران را فراهم کرده و از اقداماتی که فرهنگ و تمدن و مهمان‌نوازی ایرانی را خدشه‌دار می‌کند، در تورهای ورودی وخروجی بپرهیزند.»