در دوران معاصر، با فراگیری تولیدات صنعتی، اغلب خانه‌های روستایی کشور و به طور خاص روستاهای منطقه سراوان (سیستان و بلوچستان) با مشکلاتی از قبیل، عدم تامین آسایش اقلیمی (خشکسالی و سیل)، ناپایداری زیستی (نبود آب آشامیدنی سالم) و کاهش مشارکت روستاییان در طراحی و ساخت خانه مواجه هستند. دهستان ناهوک از بهترین جاذبه‌های طبیعی سراوان در جنوب شرقی ایران می‌باشد که این منطقه با اقلیم گرم و خشک، در میان دره‌ای دیدنی واقع شده است و در سال‌های پر بارش رودخانه فصلی آن فعال می‌شود. در سال‌های اخیر دوگانه‌ی خشکسالی و سیل سبب نابودی زمین‌های کشاورزی این روستای سرسبز شده است. حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان با تفکر معاصر معمارانه و همچنین با بهره گیری از سنت‌های معماری بومی منطقه، خانه کشاورزان روستایی، با الگویی تازه و کارآمد، طراحی و ساخته شود؟ ایده طراحی خانه براساس دوگانه خشکسالی و سیل شکل گرفت. اینکه چطور می‌توان هنگام وقوع سیل در امان ماند و خانه به مثابه پناهگاهی امن باشد ؟ در عین حال چطور می‌توان در فصول پر بارش، آب باران جمع آوری گردد و برای آشامیدن، شستشو، کشاورزی و دامداری استفاده شود. توجه به سرعت بالای ساخت و هزینه مقرون به صرفه سبب شد تا مدولی برای ساخت خانه در نظر گرفته شود. بدین ترتیب هر خانوار بر اساس تعداد می‌تواند در مورد طراحی و چیدمان خانه تصمیم گیری و مشارکت نماید.
بنابراین در قدم اول سازه‌ای از جنس چوب درخت نخل (با توجه به فراوانی و بومی بودن آن در دهستان ناهوک) به عنوان مدول اولیه با فرم مثلث (تمثیلی از خانه) در نظرگرفته شد. سپس در لایه‌ی فرمی فضای خانه از شکل ظاهری کپر در حوزه سراوان (اقامتگاه سبک چوبی با پلان مستطیل و نمای هلالی) ایده گرفته شد. جهت بالا بردن استحکام و همچنین خنک نگه داشتن فضای داخلی، فرم کپری از جنس آجر خشتی فشرده در نظر گرفته شد و لایه نهایی آن برای جلوگیری از نفوظ رطوبت به داخل به وسیله ملات ضد آب عایق می‌گردد. با ارتفاع گرفتن فضای هلالی آجری از سطح زمین، خانه در فضای میانی سازه چوبی مستقر می‌شود و سبب در امان ماندن ساکنین هنگام وقوع سیل می‌گردد. بدین ترتیب حیاطی سایه دار و خنک در زیر فضای هلالی به وجود می‌آید که فضایی مناسب برای هم نشینی و مراوده‌ی روستاییان با چشم اندازی زیبا به زمین‌های کشاورزی خواهد بود.ابعاد هر مدول در برنامه فضایی بدست آمده، ۸*۸ متر در قاعده مثلث در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه سازه هلالی آجری، در مرکز سازه مثلثی چوبی قرار گرفته است متراژ مفید هر مدول ۴۰ مترمربع (۵*۸) می‌باشد. بدین ترتیب با توجه به نیاز و تعداد خانوار این مدول‌ها در کنار هم چیدمان می‌شوند. از لحاظ پایداری زیستی و ذخیره آب سالم، مخزنی جهت جمع آوری آب باران روی بام خانه و هماهنگ با برنامه پلان مدول‌ها در نظر گرفته شد. این مخزن دارای فرم هلالی برعکس از جنس ورق گالوانیزه با درپوش شیبدار و عایق شده با حصیر می‌باشد. با فاصله گرفتن مخزن از فضای هلالی آجری، کوران هوا، سبب خنک سازی فضای خانه و جلوگیری از تبخیر آب می‌شود. با فرض طراحی خانه برای ۴ نفر و استفاده از ۳ مدول (۱۲۰ مترمربع)، مخزن آب گنجایش ۳۵۰۰۰ لیتر آب را دارد. آب داخل مخزن به وسیله دو لوله به زیر زمین، جهت پاکسازی، ذخیره و انشعاب گیری مصارف خانوار و کشاورزی انتقال پیدا می‌کند. فضای داخلی در ضلع شمال و جنوب، دارای پنجره‌های عمودی، از جنس حصیر بافته شده از شاخه درخت نخل، می‌باشد تا در صورت نیاز، در تابستان کوران هوا صورت بگیرد و در زمستان با بسته نگه داشتن آن مانع ورود هوای سرد به داخل شود. در ضلع شرق و غرب فرم هلال با پیش آمدگی به بیرون سبب سایه اندازی شده است. بازشو‌ها در این ضلع به صورت افقی و به عنوان قابی به سمت چشم انداز سرسبز و درخت‌های نخل عمل می‌کند.
به طور کلی چند ویژگی در ایده طراحی خانه کشاورزان روستایی ناهوک وجود دارد:
۱. ارتفاع گرفتن فرم هلالی آجری از زمین هم سبب در امان ماندن خانوار هنگام وقوع سیل شده و هم باعث به وجود آمدن یک فضای جمعی سایه دار و خنک شده است.
۲. با جمع آوری آب باران ،حداکثر استفاده از ذخیره آب سالم در شرایط بحرانی برای خانوار تامین شده است.
۳. مدولار بودن سازه با مصالح بومی منطقه، سبب شده تا روستاییان در طراحی و ساخت خانه، بر اساس نیازهای خود، مشارکت داشته باشند و از فراموشی معماری بومی روستایی نیز جلوگیری شود.
۴. القای فرم کپری و پلان آزاد مستطیل شکل این امکان را به خانوار می‌دهد تا با توجه به نیازهای خصوصی و عمومی خود در داخل فضا چیدمان داشته باشد بنابراین در چیدمان داخلی قطعیتی وجود ندارد.
۵. معلق بودن حجم آجری سبب شده تا کوران هوا آسایش اقلیمی را ،هم در فضای داخل و هم در فضای خارج (فضای جمعی زیر حجم) تامین کند.
۶. خانه از لحاظ فرم و انتخاب مصالح، هماهنگ با محیط اطراف می‌باشد.
۷. مدولار بودن آن سبب می‌شود چند خانوار در کنار هم، که هر کدام فضاهای عمومی و خصوصی خودشان را دارند، سکونت داشته باشند که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مشخصات طرح:
• طراح: دفتر معماری ATZ
• معمار مسئول: نیلوفر خادم پور
• گرافیک: آرمین سرائی
• تصویرسازی: میثم اصغری آذر
• کاربری: مسکونی (خانه معاصر بومی روستایی)
• سطح اشغال: ۲۰۰ مترمربع
• زیر بنا: ۱۲۰ مترمربع
• جوایز و افتخارات:
o رتبه سوم جایزه تفکر معماری | ۱۴۰۲
• محل اجرا پروژه: سیستان و بلوچستان، سراوان، دهستان ناهوک
• سال: ۱۴۰۳