یک مطالعه اخیر توسط مؤسسه ملی ژئوفیزیک و آتشفشان شناسی ایتالیا (INGV) پیش‌بینی می‌کند که ونیز تا سال ۲۱۵۰ به طور کامل زیر آب خواهد رفت.

علاوه بر علل تاریخی ناشی از فقدان سیستم‌های پشتیبانی مؤثر زمین (نشست)، افزایش سطح آب در نتیجه تغییرات آب و هوایی ساخته دست بشر، یکی از دلایل غرق شدن ونیز است.

گزارش ۲۰۲۱ هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوایی (IPCC) پیش‌بینی کرد که میانگین سطح آب دریاهای منطقه تا سال ۲۱۰۰ در خوش‌بینانه‌ترین سناریوهای گرمایش جهانی بین ۲۸ تا ۵۵ سانتی‌متر و در بدبینانه‌ترین سناریوها بین ۶۳ تا ۱۰۱ سانتی‌متر افزایش خواهد یافت.

ابتکاراتی مانند سیستم MOSE که بر اساس سیستمی از سیلاب‌های هیدرولیکی است، در گذشته به جلوگیری از بالا آمدن سطح دریا از رسیدن به تالاب کمک کرده است اما این اقدامات طراحی‌شده در قرن گذشته در دهه ۷۰، از نظر مبارزه با افزایش سطح دریای آدریاتیک امروزه کاملاً ناکافی است.

ونیز امروز / ‏ چرا ونیز زیر آب است؟

شهر باستانی ونیز (ونیز، مورانو و بورانو) بر چند صد جزیره کوچک در تالاب ونیزی ساخته شده است که ساختمان‌های آنها روی انبوه‌های چوبی تکیه داده شده است.

در طول تقریباً یک هزاره، این ساختارها در بستر تالاب فرو می‌روند و منجر به فرونشست زمین با سرعتی بین دو تا چهار سانتی‌متر در هر قرن می‌شود. متأسفانه استخراج آب از سفره‌های زیرزمینی از طریق چاه‌های صنعتی در دهه‌های ۵۰ و ۶۰، همراه با افزایش سطح دریای آدریاتیک در قرن بیستم به دلیل افزایش دمای مدیترانه، این افزایش را تسریع کرده است.

طبق گزارش IPCC، سطح آب دریا بین ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۱۰۰ بین ۶۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متر بیشتر شود. هر دو عامل، فرونشست زمین و بالا آمدن سطح آب دریاها، در قرن‌های آینده اجتناب‌ناپذیر هستند و هر بار که جزر و مد بالا می‌رود، شهر ونیز را بیشتر فرو می‌برد.

آیا ونیز اغلب سیل می‌آید؟

در پایان سال ۲۰۱۹، سیل به ارتفاع ۱.۸۷ متر، بیش از ۸۰ درصد از ونیز را زیر آب برد و خسارتی بالغ بر یک میلیارد یورو به بار آورد. عواقب ویرانگر و طولانی‌مدت بود و باعث آسیب جدی به سنگ مرمر و سایر عناصر معماری ساختمان‌های تاریخی ونیز شد.

در ونیز، جزر و مد بیشتر در ماه‌های نوامبر و دسامبر ثبت می‌شود. اگرچه آنها فقط چند ساعت دوام می‌آورند، اما شدت آنها بسته به منطقه متفاوت است. نواحی واقع در قسمت‌های پایین‌تر شهر، مانند میدان سنت مارک یا اطراف دورسودورو در این دوران بیشترین آسیب را می‌بینند.

با توجه به ماهیت سریع جزر و مد، مقامات ونیزی از طریق تلفن یا پیامک به ساکنان هشدار می‌دهند. اگر جزر و مد شدیدی مورد انتظار باشد، یک سیستم آژیر واقع در سراسر جزیره فعال می‌شود.

آیا می‌توان ونیز را از غرق شدن نجات داد؟

در قرن‌ها یا حتی هزاره‌های آینده، شهر باستانی ونیز توسط تالاب بلعیده خواهد شد، همانطور که در مورد سایر شهرهای مشابه در طول تاریخ چنین بوده است.

نجات ونیز یک مسئله فنی و البته مالی است. فناوری مورد نیاز برای جایگزینی زیرساخت‌های شهر در دسترس است و حتی می‌توان کل شهر را مانند ده‌ها معبد مصری جابه‌جا کرد.

با این حال، هر دو پروژه مستلزم تأمین مستمر بودجه است که بسیار بیشتر از منابع ارائه شده برای پروژه‌های موجود است که در حال حاضر بسیار پرهزینه هستند. اما زمانی که این سرمایه‌ها دیگر در دسترس نباشد و جریان سرمایه متوقف شود، ونیز سقوط خواهد کرد. ارقام اخیر نشان می‌دهد که این اتفاق حتی با سیستم‌هایی مانند MOSE نیز می‌افتد.

سیستم سیل گیر MOSE و هدف آن

با هدف قطع افزایش سطح تالاب ونیزی هر بار که آب از دریای آدریاتیک به داخل رانده می‌شود، سیستم MOSE به گونه‌ای طراحی شد که یک مانع فیزیکی بین هر دو بدنه آب باشد. این ساختار در سال ۲۰۰۳ ساخته شد و برای اولین بار در اکتبر ۲۰۲۰ با موفقیت نسبتاً استفاده شد.

۷۸ مانع متحرک آن در اوایل صبح روز ۱۵ اکتبر پس از پیش‌بینی جزر و مد به ۱۳۵ سانتی متر فعال شد. بدون این مانع، جزر و مد با این بزرگی نیمی از ونیز را زیر آب می‌برد. تا اواسط بامداد، وزش باد شدید و بارندگی باعث شده بود که سطح دریا در برخی از نقاط تالاب به ۱۴۰ سانتی متر برسد. با این حال، در داخل شهر ونیز، سطح آب بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر ثابت باقی ماند، بنابراین در محدوده ایمن باقی ماند.

سیستم MOSE چگونه کار می‌کند؟

سیستم MOSE متشکل از ۷۸ سیل‌گیر متحرک جمع‌شونده است که برای جلوگیری از جزر و مد دریای آدریاتیک بالا آمده‌اند. نصب شده در سه دهانه تالاب ونیزی که به دریای آدریاتیک متصل می‌شود، جایی که سطح دریا بالا می‌رود، آب از داخل این دیواره‌های قابل تنظیم استخراج می‌شود که با فشار دریا بالا آمده و عبور آب از دریای آدریاتیک به تالاب را مسدود می‌کند.

اگرچه در ابتدا قرار بود این پروژه در سال ۱۹۸۹ حدود ۳.۲ میلیارد لیر ایتالیا (حدود ۱.۶ میلیارد یورو) هزینه داشته باشد، اما واقعیت این است که هزینه آن به تدریج افزایش یافته است.

در سال ۲۰۱۳، قبل از شروع پروژه، ۴.۹ میلیارد یورو در دسترس بود، اما یک سال پس از بودجه، این رقم به ۵.۳ میلیارد یورو افزایش یافت. در نوامبر ۲۰۱۹، پروژه ۹۴ درصد تکمیل شد و هزینه آن بدون در نظر گرفتن مبالغ نگهداری سالانه آینده، از ۵.۵ میلیارد یورو فراتر رفت. طبق این مطالعه، از سال ۲۰۲۴، هزینه‌ها همچنان در حال افزایش بوده و از ۶ میلیارد یورو فراتر رفته است.

در حالی که برآورد اولیه برای تکمیل این سیستم برای سال ۲۰۲۱ تعیین شده بود، اکنون پیش‌بینی‌های جدید نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۵ به پایان خواهد رسید. سد مالاماکو که در عمیق‌ترین بخش قرار دارد، به سه سال دیگر نیاز دارد و انتظار می‌رود تا پایان سال تکمیل شود.

این تاخیرها ناشی از موانعی مانند فساد و افزایش هزینه‌ها بوده است. با این حال، بیشترین تأخیر به دلیل اشتباهات در مراحل طراحی و اجرا، همراه با ناهنجاری‌ها و نقص‌هایی مانند زنگ زدگی و سایر اشکال فرسایش است.

تردیدهای جدی در مورد اینکه آیا سیستم MOSE قادر به مقابله با افزایش سطح دریای آدریاتیک در آینده خواهد بود وجود دارد. از آنجایی که جزر و مد به طور فزاینده‌ای مکرر و بلند می‌شود، انتظار می‌رود این سیل بندها به عنوان یک دیوار دائمی عمل کنند.

علاوه بر اثرات زیست‌محیطی فعلی ساخت و نگهداری سیستم، تخلیه نشدن آلاینده‌ها از تالاب است که می‌تواند مانند مار منور اسپانیایی، یکی از آلوده‌ترین منابع آبی در اروپا، به یک بدنه آبی تبدیل شود. مقالات مختلف نیز قبلاً هشدار داده‌اند که این سیلاب‌ها می‌توانند اکوسیستم شکننده تالاب را نابود کنند.

هلند که به طور خطرناکی زیر سطح دریا قرار دارد، ممکن است به عنوان نمونه‌ای برای ونیز باشد. یک راه‌حل به سبک هلندی برای ونیز شامل اجرای طرح‌هایی شبیه به پروژه دلتا است؛ یک سیستم مدیریت سیل عظیم شامل ۱۳ سد و دایک‌های متعدد، موانع و دروازه‌های دریچه‌ای، که از سال ۱۹۹۷ در حال بهره برداری بوده‌اند.

این راه حل به قدری مؤثر است که منطقه حفاظت‌شده توسط پروژه دلتا تنها هر چهار هزار سال یک بار در معرض سیل قرار می‌گیرد.

با این حال، زمان ونیز رو به اتمام است و نمونه هلندی راه‌حلی سریع نیست. پروژه دلتا نزدیک به ۵۰ سال طول کشید تا تکمیل شود و بسیار پیچیده است. به همین علت ونیز باید هرچه سریع‌تر به دنبال راه‌های نوآور دیگری نیز باشد.