بیانیه طراحی
زرجوب خود پالا؛ جنراتور بازآفرینی شهر رشت پایدار
آشکار نمودن ویژگی‌های طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک رود با حفظ عدالت در بیان نکات مثبت و منفی موجب تسهیل ادراکی شهروندان از آن خواهد شد، فرآیند آگاهی بخشی افراد دگرگون شده و رفتارهای حمایت گرانه از رود را سبب می‌گردد. تسهیل گری فرآیند ادارک و به عبارتی دیده شدن رود می‌تواند آگاهی، ضرورت کسب دانش و کنجکاوری شهروندان رشتی از کودکان تا سالخوردگان، از عوام تا روشنفکران را به رود زرجوب جلب نموده و این آغازی است برای پاکیزه شدن و تطهیر یک رود …
با این تغییر نگرش، اقتصاد خرد و محلی یک رود به ماننـد گذشته، از طریق فعالیت‌ها و کاربری‌های وابسته به رود در زمینه شهری آن رونق خواهد گرفت.
از دیگر سو سبکی از طراحی ویژه و دو گانه، عناصر طراحی (همچون پارک تصفیه) را در کسوت یک فضای شهری در جریان پالایش رودخانه سهیم می‌نماید.
به محض آغاز فرآیند خود پالایی، زرجوب از آلودگی زیست محیطی چند وجهی رها شده و بسان یک آرماتور شهری موجبات تحریک بازآفرینی محدوده‌های پیرامونی آن در وجود مختلف خواهد شد. امواج باز آفرینی در هر سکانس متناسب با ویژگی‌های آن، منجر به خلق پهنه‌های هویتمند شهری با عملکردهای فرهنگی، آموزشی، تجاری، اداری، خدماتی خواهـد شــد کـه رونق زندگی شهری را نوید خواهد داد.

بیان مسئله
مسئله‌ای به وسعت منطقه، شهر، محله و سایت طراحی
رود زرجوب به عنوان یکی از اندام‌های زنده شهری در بستر طبیعی شهر رشت دیده نمی‌شود! این اندام طبیعی در اغلب نقاط زیر شهر مدفون شده و یا بستر آن به جداره‌هایی صلب تقلیل یافته و حریم آن مورد تجاوز معابر اطراف و ساخت و سازهای پیرامونی قرار گرفته است. این رویکرد در مواجه با رود زرجوب موجب شده است بسیاری از شهروندان از وجود این موهبت طبیعی در شهر رشت آگاه نباشند و این رود به جای نعمت تبدیل به لعنت شده است !
على رغم اهمیت غیر قابل انکار اکولوژیک رود زرجوب، شهروندان از حضور او غافلند و در غیبت این آگاهی، توسعه شهر گریبان‌گیر رودخانه زرجوب شده است. این شکل از توسعه با تمام اقدامات عامدانه و غیرعامدانه در حوزه شهر، نه تنها موجب از دست رفتن خدمات اکوسیستمی طبیعی شده، بلکه کیفیت زندگی شهری رشتی‌ها را متاثر ساخته است. به علاوه بی‌تردید تغییر در سیاست‌های عمومی در قبال یک رود در شهر امری بس پیچیده و زمان بر است؛ چه بسا اگر قرار بود حال زرجوب با تصفیه نمودن آب آن خوب شود، این سرنوشت برای زرجوب رقم نمی‌خورد.
چشم انداز
رودخانه زرجوب در حد فاصل پل بوسار تا پل زرجوب، شاخص‌ترین و سرزنده‌ترین فضای رودکنار بازآفرینی شده شهر رشت است که توانسته همزمان با دستیابی به کیفیت محیطی و زیست پذیری مطلوب، شاخص‌های تاب آوری و ایمنی را نیز تامین نماید.
اهداف کلان
جریان سازی بازآفرینی در محدوده بلا فصل و پیرامونی رودکنار شهری
رویکرد
رویکرد اصلی در طراحی حاشیه رودخانه زرجوب، بازآفرینی پایدار، جامع و یکپارچه‌ای این شریان حیاتی شهر که سه رکن اصلی پایداری (اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی – محیطی) را با تأکید بر توسعه حفاظت-محور مد نظر قرار دهد.

حوزه طراحی ۱- بازآفرینی آموزش محور
با توجه به استقرار این حوزه در مجاورت سکانس فرهنگی و نیز وجود فرصت‌های فراوانی از جمله نزدیکی به میدان و پل زرجوب (به عنوان عرصه‌های شهری) بستر لازم برای استقرار کاربری‌های آموزشی فراهم گردیده است. وجود زمین‌های بایر به عنوان فرصت‌های توسعه می‌توان زمینه ساز فعالیت‌های آموزشی مختلفی گردد. یکی از مهمترین فعالیت‌های آموزشی، تاسیس فرهنگسرای زرجوب برای افزایش آب آگاهی مردم می‌باشد.
حوزه طراحی ۲- باز آفرینی فرهنگ مبنی
مجاورت این حوزه به بافت تاریخی و دسترسی‌های مناسب آن به دو تقاطع اصلی زرجوب و صیقلان باعث شده است نقش فرهنگی به این حوزه اختصاص یابد. فضاهای رویداد محور، حاشیه این حوزه با زرجوب را در سکانس اول طراحی تعریف خواهد نمود.
حوزه طراحی ۳- نما باز آفرینی با کشاورزی شهری
این حوزه دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. فعالیت تاریخی نوغان‌داری، بخشی از هویت شهرهای شمالی از جمله رشت است. ضمناً عرصه یکپارچه سبز این حوزه واجد ارزش فراوانی است. همین دو عام در کنار هم پیشنهاد کشاورزی و پرورش ابریشم را پر رنگ می‌نماید.
حوزه طراحی ۴ و ۵- باز آفرینی مبتنی بر مسکن
با توجه به استقرار این حوزه در مجاورت سکانس فرهنگی و نیز وجود فرصت‌های فراوانی از جمله نزدیکی به میدان و پل زرجوب (به عنوان عرصه‌های شهری) بستر لازم برای استقرار کاربری‌های آموزشی فراهم گردیده است. وجود زمین‌های بایر به عنوان فرصت‌های توسعه می‌توان زمینه ساز فعالیت‌های آموزشی مختلفی گردد. یکی از مهمترین فعالیت‌های آموزشی، تاسیس فرهنگسرای زرجوب برای افزایش آب آگاهی مردم می‌باشد.
حوزه طراحی ۶- باز آفرینی مبتنی بر زیر ساخت سبز
پارک ملت قبل از اینکه یک لکه سبز شهری باشد به دلیل وجود ساختمان‌های عمومی و مدنی شهری درون آن در کنار وسعت زیادش، به معنای واقعی یک زیر ساخت سبز محسوب می‌گردد. بر قراری ارتباط این زیر ساخت سبز با رودخانه زرجوب مزیت‌های متقابلی برای هر یک از آنها به همراه خواهد داشت.
حوزه طراحی ۷- باز آفرینی تجاری-تفریحی خرد
استقرار کافه‌ها، رستوران‌ها و سایر خرده فروشی‌های تجاری و تفریحی نه تنها می‌تواند ارزش افزوده‌ای را در ارتباط با رودخانه ایجاد کند بلکه می‌توان تامین کننده زندگی شبانه باشد.
حوزه طراحی ۸ و ۹- بازآفرینی تجاری-اداری
حوزه‌های فوقانی رودخانه زرجوب در سایت طراحی و دو سوی میدان انصاری با توجه به دسترسی مطلوب می‌تواند به عنوان حوزه‌های تامین خدامت تجاری و اداری، تامین کننده بستر سرمایه گذاری در مجاورت رود را خواهند داشت.
حوزه طراحی ۱۰- بازآفرینی خدماتی
با توجه به وجود کاربری‌هایی از جمله مسجد در حوزه مورد نظر و نیاز مندی بافت‌های تجاری و مسکونی پیرامونی به خدمات در مقیاس محله و شهر؛ این حوزه با قابلیت دسترسی مناسب می‌تواند نقش پررنگی در تامین خدمات داشته باشد.

چهارمین سکانس و آخرین پرده از بازآفرینی رودخانه زرجوب، حدفاصل پل تختی تا پل بوسار، نمونه‌ای بی نظیر از قضاهای شهری بازآفرینی شده مبتنی بر آب و منتج از خود پالایی رودخانه زرجوب خواهد بود.
ورود به مجموعه چهارم، از سمت شرق با یک فضای شهری و معماری چند عملکردی با عنوان پل بازار تختی است که شامل فروشگاه‌های متعدد برند در طبقات فوقانی و کافه رستوران‌ها در طبقات تحتانی در ارتباط مستقیم با آب، با مناظری بکر و بی‌بدیل از رودخانه زرجوب خواهد بود. پس از ورود به مجموعه، بازار محلی تختی شامل توسعه‌های جدید خرده فروشی در بالای رودخانه متناظر با بازار موجود پایینی آن پیش روی شماست که از طریق یک کریدور تجاری-آبی به یکدیگر متصل شده‌اند.
در ادامه مسیر حوضچه آبزی و تصفیه همزمان آب در تلفیق با فضاهای شهری به گونه‌ای که مجموعه‌ای یکپارچه دیده می‌شود طراحی شده است تا ضمن ایجاد دسترسی ویژه برای پیاده از دو سوی رود، یک فضای شهری گرداگرد آب، برای بسترسازی فعالیت‌های وابسته به رود مانند ماهیگیری را فراهم می‌نماید.
در چرخش رودخانه، گشایش فضایی جهت آفرینش یک عرصه همگانی با دو کارکرد ویژه صورت پذیرفته است. اول فضای همگانی با فرم منحصر به فرد شامل عرصه‌های شهری متنوع از جمله صحن شهری، پله شهری، قدمگاه شهری و نظرگاه شهری که نظاره‌گری در رودخانه و دسترسی به آب را فراهم نموده است تا در نهایت محفلی برای مراسم‌های مختلف آیینی و همگانی باشد.
دوم، کار کرد تکنیکی آن برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از سیل در پیچ رودخانه است. در ادامه آنچه دیده می‌شود عنوان پارک تصفیه را به خود گرفته است. فضای جذاب شهری با منظری ویژه از پالایش آب، که ضمن فراهم کردن بستری برای حضور اقشار مختلف، هم زمان به فرآیند خود پالایی رودخانه کمک خواهد کرد که مهمترین عنصر آن حلقه‌ای دایره‌ای شکل است که با الهام از فرم‌های عناصر تصفیه خانه، یک فضای شهری نمادین جهت حفاظت و پاسداشت جایگاه آب را فراهم نموده است که ضمن پالایش آب، همگان را برای آشنایی با فرآیندهای طاقت فرسای پالایش آشنا می‌سازد.
انتهای این مسیر گره استواری است که عملکرد اصلی آن به عنوان هاب حمل و نقل، فراهم کردن مدهای دسترسی مختلف شامل تاکسی، مینی بوس و اتوبوس به مجموعه زرجوب و سایر نقاط شهر می‌باشد. این پایانه شهری دارای عملکردهای مکمل جاری، اداری و خدماتی نیز خواهد بود.

مشخصات طرح:
• سرپرست تیم طراحی: مسعود قادریان
• همکاران طراحی: علی محمودی‌اصل، محمد ابوسعیدی، محمد احمدی‌نیا، میثم امیری و حسین کوچک‌زاده
• کارفرما: وزارت راه و شهرسازی، شرکت بازآفرینی شهری ایران
• مساحت زمین: ۵۵ هکتار
• محل پروژه: رشت
• سال: ۱۳۹۸
• جوایز و افتخارات:
o رتبه سوم مشترک مسابقه طراحی حاشیه رودخانه زرجوب شهر رشت | ۱۳۹۸