پیشرفت‌های علمی و نیازهای روزافزون به ساخت‌وساز پایدار و مقاوم در برابر آسیب‌های محیطی، فناوری‌های جدیدی را در عرصه صنعت ساختمان به‌وجود آورده است؛ بتن خودترمیم‌شونده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و نوآورانه‌ترین فناوری‌ها مطرح شده که توانسته است به‌طور چشمگیری نحوه نگهداری و دوام سازه‌های بتنی را متحول کند. این نوع بتن هوشمند با استفاده از باکتری‌های خاص، قابلیت ترمیم خودکار ترک‌های ایجاد شده در ساختار خود را دارد و به این ترتیب موجب افزایش طول عمر مفید سازه‌ها و کاهش هزینه‌های تعمیرات می‌شود.

بتن خودترمیم‌شونده نوعی بتن پیشرفته حاوی باکتری‌های زنده‌ای است که در ساختار آن جای گرفته‌اند. این باکتری‌ها به‌طور معمول در شرایط قلیایی غیرفعال باقی می‌مانند و تا زمانی که ترک یا آسیبی در بتن ایجاد نشود، فعالیتی از خود نشان نمی‌دهند. هنگام بروز ترک و نفوذ رطوبت به داخل آن، باکتری‌ها فعال می‌شوند و با استفاده از مواد مغذی موجود، ماده‌ای طبیعی به نام کربنات کلسیم تولید می‌کنند. این ماده به‌طور خودکار ترک‌ها را پر می‌کند و از نفوذ آب و عوامل مخرب به داخل بتن جلوگیری می‌کند. این فرایند علاوه‌بر جلوگیری از گسترش ترک‌ها، موجب افزایش مقاومت و دوام سازه بتنی نیز می‌شود.

از جمله مزایای برجسته و قابل‌توجه بتن خودترمیم‌شونده می‌توان به دوام و ماندگاری بسیار بالاتر آن نسبت به بتن‌های معمولی، همچنین عملکرد مؤثر و پایدار در شرایط محیطی سخت و چالش‌برانگیز اشاره کرد. این نوع بتن پیشرفته توانایی ترمیم خودکار ترک‌هایی با عرض تقریبی ۰.۸ تا یک میلی‌متر را دارد، که این ویژگی منجر به افزایش قابل ملاحظه و چشمگیر طول عمر و استحکام سازه‌های بتنی می‌شود. علاوه‌بر این، بتن خودترمیم‌شونده می‌تواند در محیط‌هایی با شرایط دشوار همچون مناطق ساحلی مرطوب، آب و هوای سرد و یخبندان، یا مناطق گرمسیری با نوسانات شدید دمایی عملکرد بسیار مطلوب و پایدار از خود نشان دهد و به حفظ یکپارچگی و استحکام سازه‌ها کمک شایانی کند. این قابلیت‌ها سبب شده است که این نوع بتن به‌عنوان راهکاری مؤثر و نوآورانه برای ساخت سازه‌های مقاوم و پایدار در برابر آسیب‌های محیطی شناخته شود.

بتن خودترمیم‌شونده از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون‌به‌صرفه است. کاهش نیاز به تعمیرات مکرر و نگهداری مستمر موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی می‌شود که این امر به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ عمرانی منجر به صرفه‌جویی قابل‌توجهی در منابع مالی خواهد شد. از سوی دیگر، این نوع بتن دوستدار محیط زیست محسوب می‌شود، زیرا با کاهش دفعات تعمیر، مصرف مواد و انرژی کمتر می‌شود و تولید زباله‌های ساختمانی به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند. این ویژگی‌ها موجب می‌شود که استفاده از بتن خودترمیم‌شونده نه‌تنها به بهبود کارایی و پایداری سازه‌ها کمک کند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست و کاهش ردپای زیست‌محیطی صنعت ساخت‌وساز داشته باشد.

بتن خودترمیم‌شونده قابلیت به‌کارگیری در انواع پروژه‌های عمرانی مختلف را دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به ساخت پل‌ها، تونل‌ها، ساختمان‌های بلندمرتبه، معابر شهری و زیرساخت‌های حیاتی اشاره کرد. استفاده از این نوع بتن در چنین پروژه‌هایی، علاوه‌بر افزایش دوام و طول عمر سازه، موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های نگهداری و تعمیرات می‌شود. این فناوری به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به عملیات تعمیراتی دشوار، زمان‌بر و پرهزینه است، اهمیت و ارزش بالایی پیدا می‌کند.

در پروژه‌هایی که ایمنی و پایداری سازه‌ها از اهمیت حیاتی برخوردار است، همچون پل‌های بزرگ یا تونل‌های زیرزمینی، استفاده از بتن خودترمیم‌شونده می‌تواند تضمین‌کننده عملکرد مداوم و جلوگیری از بروز خرابی‌های ناگهانی باشد. این فناوری به حفظ یکپارچگی سازه‌ها در برابر شرایط محیطی شدید و عوامل فرسایشی کمک می‌کند و نقش مهمی در بهبود کیفیت و ایمنی زیرساخت‌های شهری و عمرانی دارد.

با وجود مزایای فراوان، استفاده از بتن خودترمیم‌شونده با موانعی نیز روبه‌رو است. مهم‌ترین چالش، هزینه بالاتر تولید این نوع بتن نسبت به بتن معمولی است که بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دارد، همچنین نیاز به تحقیقات و توسعه بیشتر برای انتخاب باکتری‌های بهینه و مواد افزودنی مناسب به‌منظور بهبود دوام و کاهش هزینه‌ها احساس می‌شود.

در کنار این چالش‌ها، پیشرفت‌های مداوم در علوم زیستی و مهندسی مواد نویدبخش توسعه نسخه‌های پیشرفته‌تر و مقرون به صرفه‌تر این فناوری است. همکاری بین محققان، صنعتگران و نهادهای دولتی می‌تواند زمینه‌ساز گسترش استفاده از بتن خودترمیم‌شونده در پروژه‌های بزرگ ملی و بین‌المللی باشد. انتظار می‌رود در سال‌های آینده، بتن خودترمیم‌شونده به یکی از استانداردهای اصلی صنعت ساخت‌وساز تبدیل شود و به‌طور گسترده در پروژه‌های عمرانی مورد استفاده قرار گیرد.