عصر دیجیتال تغییرات بسیاری در زندگی روزمره انسان به سمت تجربیات مجازی از جمله کار و معاشرت ایجاد کرده است و موزه‌ها نیز در حال ورود به این روند هستند تا با استفاده از فناوری، میراث فرهنگی را دردسترس‌تر و تعاملی‌تر کنند. استفاده از فناوری در طیف وسیعی از روش‌های نوآورانه راه را برای افرادی که دچار نوعی اختلال همچون کم‌بینایی یا نابینایی، ناشنوایی، زوال عقل و اوتیسم هستند هموار کرده است تا بتوانند مانند سایر افراد جامعه به امکانات موزه‌ها دسترسی پیدا کنند.

فردی که دارای اختلال بینایی است، برای بازدید از اشیای پشت شیشه به موزه نمی‌رود، فردی که دچار اختلال شنوایی است ممکن است از راهنماها و نمایشگرهای صوتی‌تصویری بهره کامل نبرد، فرد مبتلا به اوتیسم نمی‌تواند چالش‌های حضور در فضای شلوغ و پر سروصدای موزه را تحمل کند و به همین ترتیب فرد مبتلا به زوال عقل نمی‌تواند با مجموعه تعامل مناسبی برقرار کند. موزه‌های هوشمند یا قابل‌دسترس تلاش‌هایی را برای بهبود دسترسی به ساختمان‌ها و برنامه‌ها برای بازدیدکنندگان دارای معلولیت آغاز کرده‌اند.

پذیرایی از میهمانان کم‌بینا در مؤسسه اسمیتسونیان

مؤسسه تحقیقاتی اسمیتسونیان در بهار ۲۰۱۹ فناوری Aira را معرفی کرد که از دوربین گوشی هوشمند یا عینک هوشمند برای ارائه توضیحات کلامی رایگان برای بازدیدکنندگان نابینا یا دارای اختلال بینایی استفاده می‌کند. فناوری Aira با استفاده از واقعیت افزوده و هوش مصنوعی بازدیدکننده را به یکی از کارکنان از راه دور متصل می‌کند تا در طول سفر در موزه‌های شهر همراه وی باشد و مجموعه‌ها و اشیای موجود در موزه را برای او توصیف کند و اطلاعات مربوطه را در اختیارش قرار دهد.

آنها می‌توانند بازدیدکنندگان را در اطراف ساختمان برای رسیدن به امکاناتی چون سرویس بهداشتی و کافه راهنمایی کنند. بازدیدکنندگان می‌توانند با دانلود اپلیکیشن در گوشی هوشمند خود به Aira دسترسی داشته باشند یا از عینک هوشمند Aira استفاده کنند که دسترسی به هردو رایگان است.

به گفته مدیر این مؤسسه پیش از این، بازدیدکنندگانی که بینایی خود را از دست داده بودند به همراهی دوستان و خانواده برای گشت و گذار در موزه‌ها وابسته بودند، اما اکنون با لمس یک دکمه به آنچه نیاز دارند دسترسی پیدا می‌کنند. این فناوری نه‌تنها به آنها کمک می‌کند تا با موزه تعامل داشته باشند، بلکه تحرک و استقلال آنها را نیز افزایش می‌دهد. بسیاری از موزه‌ها با پیروی از همین روش قابلیت دسترسی برای مخاطبان خود را افزایش می‌دهند.

مدیر موزه ترانزیت نیویورک از یک پروژه کتاب لمسی مجهز به خودکار الکتریکی و خط بریل صحبت کرده است که کاربر نابینا می‌تواند به کمک آن به نمایشگاه‌های مختلف در موزه دسترسی پیدا کند، آن را لمس کند و به توضیحات مربوطه گوش دهد.

فناوری چاپ سه‌بعدی در موزه‌ها

چاپ سه‌بعدی نمونه دیگری از راهکارهایی است که موزه‌های دردسترس از فناوری برای دستیابی به طیف گسترده‌تری از مخاطبان استفاده می‌کنند. موزه ویکتوریا و آلبرت (V&A) در لندن از چاپ سه‌بعدی برای دسترسی گروه گسترده‌تری از مخاطبین به امکانات موزه استفاده می‌کند، به‌ویژه برای کسانی که به‌دلیل اختلال یا بیماری نمی‌توانند شخصاً از موزه بازدید کنند. در سال ۲۰۱۸، تیمی از کارکنان موزه از یک بیمارستان بیماران سرطانی بازدید کردند و بیماران جوان را با اسکن سه‌بعدی و پرینت قطعات این مجموعه آشنا کردند. این بیماران که تحت پیوند مغز استخوان بودند، ارتباط محدودی با کارکنان، خانواده و سایر بیماران داشتند و امکان بازدید از موزه به‌صورت سه‌بعدی می‌توانست برای آنها تجربه شادی‌بخشی در این موقعیت باشد.

پرینت سه‌بعدی چندین کاربرد مفید برای دنیای موزه دارد که یکی از آنها کمک به بازدیدکنندگان دارای نقص بینایی برای کاوش و لذت بردن از مجموعه‌ها است. موزه پرادوی مادرید از چاپ سه‌بعدی برای کمک به این بازدیدکنندگان برای لذت بردن از بعضی از آثار هنری برجسته خود استفاده می‌کند. در این موزه کپی‌های سه‌بعدی دقیقی از آثار هنرمندان برجسته به نمایش گذاشته می‌شود و راهنماهای بریل و تفسیرهای صوتی را در کنار قطعات ارائه می‌کند. این فناوری امکان درک واقعیت نقاشی را به‌منظور بازسازی ذهنی آن به‌عنوان یک کل و در نتیجه ارائه یک درک احساسی از اثر فراهم می‌کند.

پذیرایی از بازدیدکنندگان ناشنوای موزه

موزه و مرکز قصه‌های رولد دال در باکینگهام‌شایر بریتانیا با اپلیکیشن جدیدی به نام Signly همکاری و به توسعه بیشتر آن کمک می‌کند. برنامه Signly اطلاعات را به زبان اشاره در اختیار بازدیدکنندگان ناشنوای موزه قرار می‌دهد و دسترسی مستقل به اطلاعات را برای ایشان آسان می‌کند. این ایده در سال ۲۰۱۷ جایزه بهترین استفاده از فناوری دیجیتال برای بهبود دسترسی را در موزه‌ها، گالری‌ها و کتابخانه‌ها دریافت کرد.

موزه‌های قابل‌دسترس و طراحی فراگیر

طراحی فراگیر زیربنای طراحی و برنامه‌ریزی در موزه حقوق بشر کانادا است و هدف آن ارائه یک نمونه جهانی برای قابلیت دسترسی، از چیدمان ساختمان گرفته تا نحوه ارائه نمایشگاه است. یکی از روش‌های نوآورانه‌ای که این موزه استفاده می‌کند از طریق اپلیکیشن موبایل مخصوص موزه است که گشت و گذار در موزه را به‌صورت مجازی فراهم می‌کند و به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا به‌طور مستقل اطلاعات موردنیاز را دریافت کنند. این برنامه به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، زبان اشاره آمریکایی (ASL) و زبان اشاره کبک (LSQ) قابل استفاده است. برنامه دارای یک راهنمای صوتی است که به توصیف هر گالری و ارائه نکات برجسته می‌پردازد.

استفاده از فناوری برای استقبال از افراد مبتلا به اوتیسم

برای یک فرد مبتلا به اوتیسم، بازدید از موزه با چالش‌هایی همراه است، زیرا بسیاری از آنها نمی‌توانند فضاهای شلوغ یا پر سروصدا را تحمل کنند. صداها و نورهای ناگهانی همچون فیلم‌هایی که به‌صورت خودکار پخش می‌شوند یا نمایشگرهای تعاملی نیز می‌تواند برای آنها مشکل‌ساز باشد. بسیاری از موزه‌های دردسترس طرح‌های مختلفی را برای کمک به این افراد برای لذت بردن هنگام بازدید از موزه اجرا می‌کنند که شامل تعیین رویدادهای خاص و زمان‌های آرام برای ایشان و همچنین اپلیکیش‌های مخصوص است.

اپلیکیشن‌های حسی‌پسند

یک شرکت مستقر در شیکاگو برنامه‌هایی را توسعه می‌دهد تا به افراد مبتلا به اوتیسم در برنامه‌ریزی برای حضور در مکان‌های مختلف از جمله موزه‌ها، کتابخانه‌ها و فرودگاه‌ها کمک کند. موزه فیلد شیکاگو از این فناوری استفاده کرده است و برنامه‌ای شامل یک نقشه حسی‌پسند و پیش‌نمایشی از فضای نمایشگاه‌ها را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد تا بتوانند بازدید خود از موزه را شخصی‌سازی کنند. همچنین یک برنامه تعاملی در اختیار این افراد قرار می‌دهد تا حضور خود را از قبل برنامه‌ریزی کنند.

این برنامه به بازدیدکنندگان می‌گوید که چه امکاناتی دردسترس است و چگونه آنها را پیدا کنند. نقشه حسی مشخص می‌کند که هر بخش از موزه دارای سطوح مختلف نور و صدا است. ابزارهای ارتباطی همچون دکمه‌های لمسی برای صحبت کردن نیز تعبیه شده است که به کاربران اجازه می‌دهد سوال بپرسند و در مورد تجربیاتشان با هم صحبت کنند.

قابلیت دسترسی موزه برای افراد مبتلا به زوال عقل

در سراسر جهان، تقریباً ۵۰ میلیون نفر به زوال عقل مبتلا هستند و موزه‌های دردسترس زیادی وجود دارد که پروژه‌هایی را برای پاسخگویی به این مخاطبان توسعه می‌دهد. موزه ملی لیورپول اپلیکیشنی به نام خانه خاطرات با دانلود رایگان ایجاد کرده است که به کاربران امکان می‌دهد تا خاطرات خود را به اشتراک بگذارند. در این برنامه یک کتابخانه از اشیا به همراه تصاویر، موسیقی و توضیحات وجود دارد که شامل اشیای روزمره مثل بلیط سینما، پول قدیمی و حتی چرخ خیاطی مربوط به دهه‌های پیشین می‌شود. این برنامه راهی ساده برای یادآوری خاطرات افراد مبتلا به زوال عقل و مراقبان آنها فراهم می‌کند.

موزه‌های دیجیتال

با وارد کردن مجموعه‌های هنری، تاریخی و فرهنگی موجود در موزه‌ها به فضای مجازی، می‌توان به مخاطبان جدیدی دست پیدا کرد و راه‌های بیشتری برای تجربه و تعامل با موزه در اختیار آن‌ها قرار داد. فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) به افراد این امکان را می‌دهد که موزه‌ها را به روش‌های جدیدی کشف کنند.

آوردن میراث فرهنگی به فضای مجازی و تبدیل موزه‌ها به موزه‌های دیجیتال فرایند پیچیده‌ای است که نیاز به یک برنامه مشخص دارد. استراتژی دیجیتال که بخش اساسی و سازنده این فرایند است، باید بخشی از استراتژی کلی سازمان باشد و با مأموریت و اهداف موزه همسو باشد. یک موزه دیجیتال فقط مجموعه‌ای از اشیای دیجیتال نیست، بلکه ارائه یک تجربه جدید توسط یک پلتفرم تعاملی و همه‌جانبه است که امکان تعامل آنلاین با موزه را برای مخاطب فراهم می‌کند.

علاوه بر این، یکی از جنبه‌های موزه‌های هوشمند، دیجیتالی کردن فرایندهای داخلی موزه است که موجب بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت و دقت کارکنان می‌شود. یک موزه دیجیتال با مدیریت کارآمد می‌تواند مجموعه‌های بیشتری را دردسترس محققان و عموم مردم قرار دهد.