هوش مصنوعی مولد، نسل جدیدی از فناوری هوش مصنوعی است که در سال‌های اخیر با ظهور محصولاتی همچون چت‌چی‌بی‌تی و مدل یادگیری ماشین دال‌ئی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. اگرچه شهرهای هوشمند همواره از هوش مصنوعی در عملیات خود بهره می‌برند، اما بعضی مراکز شهری اکنون به تلفیق هوش مصنوعی مولد در فرایندهای خود روی آورده‌اند.

بر اساس نظرسنجی سازمان بلومبرگ در سال ۲۰۲۳، ۹۰ درصد از شهردارها در شهرهای سراسر جهان مایل به مشارکت در هوش مصنوعی مولد هستند، اما فقط ۲ درصد در عمل این کار را انجام می‌دهند.

شهرهای هوشمند که از داده‌ها، فناوری و هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی خدمات استفاده می‌کنند، به‌صورت روزافزون در حال افزایش هستند. ائتلاف شهرهای هوشمند جی ۲۰ سازمان جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۹، «مجموعه مشترک اصول راهنمای اساسی برای استفاده مسئولانه از فناوری‌های شهرهای هوشمند» را پیشنهاد کرد که با هدف کمک به شهرهای پیشرو در توسعه این فناوری‌ها طراحی شده است.

این اصول راهنما، چارچوبی را برای استفاده مسئولانه و پایدار از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و دیگر فناوری‌های هوشمند فراهم می‌کند. موضوعاتی همچون حفظ حریم خصوصی، امنیت سایبری، دسترسی عادلانه به خدمات و نظارت دموکراتیک بر پروژه‌های شهری هوشمند در این مجموعه مدنظر قرار گرفته است. مجموعه اصول راهنمای جی ۲۰ شهرهای هوشمند را به سمت استفاده هوشمندانه و مسئولانه از فناوری‌های نوین هدایت می‌کند تا از مزایای پیاده‌سازی مدل‌های شهر هوشمند استفاده کنند، بدون آنکه نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی را نادیده بگیرند.

هوش مصنوعی مولد

هوش مصنوعی مولد (Generative AI) شاخه‌ای از فناوری هوش مصنوعی است که به‌منظور تولید خودکار اطلاعات و محتواهای جدید از داده‌های موجود، با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشین آموزش‌دیده، توسعه یافته است. این مدل‌ها می‌توانند داده‌هایی را به‌صورت طبیعی همچون متن، تصویر، ویدئو و سایر محتوا تولید کنند که شبیه به داده‌های موجود در مجموعه داده‌های آموزشی هستند. اثربخشی هوش مصنوعی مولد با افزایش تنوع و گستردگی مجموعه داده‌های آموزشی افزایش پیدا می‌کند.

هوش مصنوعی مولد، یک پلتفرم دیجیتال جدید برای فعالیت و ارتباط دولت‌های محلی ایجاد می‌کند و در حال آزمایش موارد کاربردی از بهینه‌سازی زمان‌بندی حمل‌ونقل عمومی تا ساخت ربات‌های گفت‌وگوی چندزبانه برای دسترسی بهتر به خدمات است. از مزایای این پلتفرم می‌توان به صرفه‌جویی در زمان و هزینه، تولید خودکار داده‌های خلاقانه همچون نمودارها و گزارش‌های آماری و بهبود داده‌هایی اشاره کرد که به تحلیل روندها و فرایندهای تصمیم‌گیری کمک می‌کند.

شهرهای پیشرو در استفاده از هوش مصنوعی مولد

شهرهای مختلفی در سراسر جهان شروع به استفاده از هوش مصنوعی مولد در حوزه‌های مختلف کرده‌اند. این فناوری به آن‌ها کمک می‌کند تا به نوآوری و خلاقیت بیشتری دست پیدا کنند و خدمات و محتوای به‌روزی را برای شهروندان خود ارائه دهند. در ادامه به پنج شهر پیشرو در این زمینه اشاره می‌شود که از این فناوری برای ارتقای کارکردهای شهری خود بهره می‌برند.

بوینس آیرس: چت‌بات چندکاره

پایتخت آرژانتین پیشتاز استفاده از هوش مصنوعی مولد در برنامه‌های شهری بود و چت‌بات خود موسوم به «بوتای» را در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی کرد. این ربات گفت‌وگو همگام با هوش مصنوعی مولد تکامل یافت و در ژانویه ۲۰۲۲ به رکورد ۱۱ میلیون گفت‌وگو رسید. به گفته رصدگاه نوآوری بخش دولتی، این ربات به «کانال ترجیحی شهروندان» برای دریافت خدمات تبدیل شده است. این چت‌بات در دوران همه‌گیری کرونا به‌عنوان کانال رسمی دولتی برای اطلاع‌رسانی تست و واکسیناسیون عمل کرده است و در حال حاضر دامنه خدمات خود را به اشتراک‌گذاری دوچرخه و مراقبت‌های اجتماعی گسترش داده است.

سنگاپور: ۱۰۰ نوآوری هوش مصنوعی مولد

سنگاپور نخستین کشور جهان است که یک دوقلوی دیجیتالی داشته و در حال حاضر پس از ابتکار عمل دولتی که سال گذشته آغاز شد، بیش از ۱۰۰ راه‌حل هوش مصنوعی مولد ارائه داده است. یکی از این موارد پلتفرمی است که به کارکنان آموزشی امکان می‌دهد تا به‌سرعت محتوای درسی جدید و به‌روز تولید کنند، مورد دیگر یک چت‌بات برای مراکز اجتماعی است. در حالی که بسیاری از دولت‌های جهانی رویکرد محتاطانه‌ای را در قبال هوش مصنوعی دارند و محدودیت‌هایی را در این زمینه وضع می‌کنند، دولت سنگاپور مشتاق است تا حداکثر استفاده را از این فناوری ببرد.

این کشور در پایان سال ۲۰۲۳ استراتژی ملی جدیدی در زمینه هوش مصنوعی اعلام کرد که بر راه‌هایی برای تشویق اقتصاد سنگاپور به استقبال و استفاده از هوش مصنوعی متمرکز است. یک گروه تحقیقاتی میان‌رشته‌ای به مدیریت ۱۷ استاد از مؤسسه فناوری ماساچوست، به بررسی رابطه انسان و ماشین و تقویت ابتکارات موجود هوش مصنوعی در این شهر می‌پردازد.

بوستون: ترسیم آینده شهر دوستدار دوچرخه

برنامه‌ریزان شهر بوستون در ایالت ماساچوست آمریکا با الهام از کپنهاگ به دنبال تبدیل شدن به یک شهر دوستدار دوچرخه هستند، اما ساکنان محلی نگران تأثیرات این برنامه و تغییرات شهر هستند و نمی‌توانند همچون ساکنان کپنهاگ با این برنامه همکاری کنند. مسئولان با کمک هوش مصنوعی مولد به ساکنان شهر کمک می‌کنند تا آینده شهر و چیدمان متفاوت المان‌های شهری را متصور شوند و درک آگاهانه‌تری از پذیرش این برنامه به دست بیاورند.

آمستردام: تولید مواد پایدار

پردازش زبان طبیعی که مبنای اصلی چت‌بات‌های هوش مصنوعی مولد همچون چت‌جی‌بی‌تی است، از داده‌های واژگانی برای ایجاد ارتباطات زبانی جدید استفاده می‌کند. اکنون یک پروژه تحقیقاتی در دانشگاه آمستردام در حال انجام است که با استفاده از داده «لغات» و تبادل زبانی با هوش مصنوعی بتواند مواد پایدار جدیدی را تولید کند. این پروژه از یک رویکرد مدل‌سازی مولد برای تولید مولکول‌ها و مواد جدید استفاده می‌کند. تیم تحقیقاتی در حال حاضر بر تولید نمک‌های ذخیره‌ساز انرژی، فولاد پایدار، پلاستیک ایمن و پروتئین‌های گیاهی جدید متمرکز است.

دالاس: وسایل نقلیه خودران پیشرفته

وسایل نقلیه خودران تاکنون با درجات متفاوتی از موفقیت به مرحله اجرا درآمده‌اند. حال، نسل جدیدی از کامیون‌های خودران در ایالت تگزاس آمریکا بین دالاس و هیوستون در حال آزمایش است که بر اساس هوش مصنوعی مولد آموزش می‌بینند. وسایل خودران استاندارد از داده‌ها و تصاویر برای برنامه‌ریزی مسیر و تشخیص اشیا استفاده می‌کنند، در حالی که سیستم جدید بر اساس سنسورهای لیدار آموزش دیده است که می‌تواند فاصله اشیا را تشخیص دهد و به‌طور مداوم نقشه سه‌بعدی از محیط اطراف خودرو را مجسم کند.

به گزارش مجله فناوری مؤسسه ماساچوست، این خودرو می‌تواند پیش‌بینی‌هایی تا ۱۰ ثانیه آینده را انجام دهد و موانع و مشکلات را پیش‌بینی کند. نوآوری این وسیله بر محوریت هوش مصنوعی مولد است و سیستم آن به جای اینکه واکنش به موقعیت‌های ویژه را یاد بگیرد، با داده‌های متنوع آموزش می‌بیند. چنانچه این خودروهای هوش مصنوعی مولد ثابت کنند که ایمن‌تر و قابل اعتمادتر از نسل قبلی هستند، پتانسیل آن وجود دارد که بر مسائلی همچون تأخیر در زنجیره تأمین، انتشار کربن و کمبود نیروی کار غلبه کنند.