تنهایی احساس پریشانی یا اندوهی است که در پی نارضایتی فرد از ارتباطات اجتماعی خود در مقایسه با آنچه انتظار داشته است، به وجود می‌آید. این احساس می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت روحی و جسمی فرد داشته باشد و منجر به بسیاری از بیماری‌ها از جمله افسردگی، اعتیاد، زوال شناختی و بیماری قلبی شود و علاوه بر آن باعث بروز مشکلاتی در سطح جامعه نیز شود، در حالی که آلودگی هوا، چاقی و مصرف بیش از حد الکل خطر مرگ را به ترتیب ۶، ۲۳ و ۳۷ درصد افزایش می‌دهد، تنهایی می‌تواند این خطر را تا ۴۵ درصد افزایش دهد زیرا احساس تنهایی برای مدت زمان طولانی، احساس بی‌ارزشی، ناامیدی و افکار خودکشی را به همراه دارد.

تنهایی بیشتر در شهرها

به دنبال رشد سریع شهرنشینی، تعداد بیشتری از مردم تنها زندگی می‌کنند و خانواده‌های تک‌نفره درصد بالایی از کل خانواده‌های شهری را تشکیل می‌دهند. محققان برای بررسی تأثیر زندگی شهری بر احساس تنهایی فرد، اپلیکیشن موبایلی به نام ذهن شهری را بر اساس روشی به نام ارزیابی لحظه‌ای اکولوژیک راه‌اندازی کردند. این برنامه به صورت تصادفی پیام‌هایی به شرکت‌کنندگان می‌فرستاد و از آن‌ها دعوت می‌کرد به سوالات مطرح شده پاسخ دهند. سوالات شامل این بود که آن‌ها در آن زمان خاص کجا بودند؟، محیط اطرافشان چگونه بود؟ و چه احساسی داشتند؟ ،۷۵۶ نفر از سراسر جهان در ۱۶ هزار و ۶۰۲ ارزیابی شرکت کردند و داده‌های به دست آمده نشان داد که محیط شلوغ تا ۳۸ درصد باعث افزایش تنهایی می‌شود. مطالعه دیگری که به سفارش شهر لندن انجام شد و جنبه‌های کلیدی مؤثر بر افزایش تنهایی در شهر را شناسایی کرد، نشان می‌داد که زندگی زیر آستانه فقر، تنها زندگی کردن، ناتوانی جسمی، پشت سر گذاشتن تغییرات زندگی، تعصب یا احساس متفاوت بودن از جمله مواردی بود که بیشترین نقش را در احساس تنهایی افراد داشت.

ابزارهایی برای تشخیص و غلبه بر تنهایی

شهرها این ظرفیت را دارند که راه‌حل‌هایی برای مقابله با تنهایی برای همه ارائه دهند، مشروط بر اینکه یک استراتژی فراگیر اتخاذ کنند. شوراهای شهری به دلیل آگاهی از وضعیت جامعه محلی و توانایی در گرد هم آوردن افراد در اجرای پروژه‌ها، نقشی کلیدی در مقابله با تنهایی دارند. مداخله‌هایی که شوراها در این زمینه انجام می‌دهند، به‌طور معمول کم‌هزینه هستند و در عوض می‌توانند بازدهی خوبی داشته باشند زیرا مقابله با تنهایی یک اقدام پیشگیرانه است که کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد و هزینه‌های طولانی‌مدت را کاهش می‌دهد.

مشارکت بیشتر شهروندان در طراحی شهری یکی از این راه‌حل‌ها به‌شمار می‌آید زیرا طراحی یک شهر فراگیر بدون مشارکت ساکنان آن در عمل غیرممکن است. امروزه روش‌هایی مانند ابزارهای بودجه‌بندی مشارکتی و ابزارهای دیجیتالی وجود دارد که افراد بیشتری را قادر می‌سازد نظرات خود را ارائه کنند و راه‌حل‌هایی برای مشکلات رایج ارائه دهند.

خدمات عمومی دوستانه‌تری که شوراهای شهر ارائه می‌دهند نیز امکان گنجاندن دوستی بیشتر را در روابط افراد با یکدیگر افزایش می‌دهد. یک گفت‌وگوی ساده در مورد موضوعی که به آنها مربوط می‌شود یا کمک به آنها در تکمیل فرم‌ها، اقداماتی است که در مطالعه انجام شده در لندن مشخص شده است.

مسکن با فضاهای مشترک بیشتر مانند پاسیوهای داخلی با قابلیت دسترسی برای همه ساکنان و مکان‌های بازی برای کودکان که خانواده‌ها می‌توانند در آن ملاقات کنند، کمک قابل توجهی به افزایش ارتباط اجتماعی ساکنان می‌کند. صحبت‌های کوتاه با غریبه‌ها برای افزایش حس رفاه و بهبود سلامت روان ضروری است. در ادامه به اقداماتی اشاره می‌شود که دو شهر برجسته در این زمینه انجام داده‌اند.

مورتسل و بروکسل بلژیک

جنبشی به نام «نیمکت‌خواندگی» در شهر مورتسل در سال ۲۰۲۱ برای افزایش بهداشت روانی شهروندان و مقابله با انزوای اجتماعی آن‌ها اجرا شد. بر اساس این پروژه، شهروندان مسئولیت یکی از مبلمان شهری را بر عهده می‌گیرند و به طور داوطلب رویدادهای اجتماعی و برنامه‌های شادی جمعی را در محل اطراف نیمکت‌ها ترتیب دهند.

بروکسل بلژیک بر دستگاه‌های پرداخت خودکار برای خرید مالیات وضع کرده است تا مانع نصب آن‌ها در فروشگاه‌ها شود. قصد مسئولان این بود که شهروندان در فروشگاه‌ها با یکدیگر برای پرس‌وجو در مورد کالاها صحبت کنند و به این ترتیب بیشتر تعامل داشته باشند و با این کار ارتباطات اجتماعی افراد را تقویت کنند.

پو، فرانسه

سال ۲۰۱۸، شهر پو پنج کارگاه آموزشی برگزار کرد و از انجمن‌ها، شهروندان و نمایندگان دولت دعوت کرد تا درباره ابتکارات موجود برای مبارزه با انزوای اجتماعی، همچنین ابتکارات جدیدی که می‌توان بر اساس موقعیت‌های واقعی اجرا شوند، صحبت کند. در یکی از این کارگاه‌ها به عنوان مثال، مورد مرد جوانی با مشکل بینایی ارائه شد که با والدین خود زندگی می‌کرد و از تنهایی رنج می‌برد، سپس از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا راه‌حل‌هایی را برای کمک به او پیشنهاد کنند.

برلین

مدیران شهری برلین در سال ۲۰۲۱ برنامه ضدتنهایی را برای شناسایی افراد در معرض خطر به‌ویژه سالمندان به راه انداختند که بر اساس آن کارشناسان آموزش‌دیده با مراجعه به منزل شهروندان آسیب‌پذیر، با آن‌ها تعامل برقرار می‌کنند. هدف این طرح به طور ویژه افراد بالای ۷۰ سال است که متخصصان امور اجتماعی در این طرح، آن‌ها را از وجود برنامه‌های جمعی در نزدیکی محل سکونتشان آگاه می‌کنند تا بتوانند با همسالان خود ارتباط بیشتری داشته باشند.

بارسلون، اسپانیا

بر اساس مطالعات انجام شده، بیش از یک‌سوم افراد مسن تنها زندگی می‌کنند و از برقراری ارتباط با افراد خارج از خانه امتناع می‌کنند؛ در همین راستا در سال ۲۰۰۸، یک برنامه فعالیت اجتماعی برای جلوگیری از تنهایی ناخواسته در منطقه گراسیا راه‌اندازی شد که شبکه‌ای متشکل از همسایگان، صاحبان مشاغل و داروسازهای محلی است که مراقب سالمندان هستند تا از رفاه آن‌ها در محله اطمینان حاصل کنند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر، آن‌ها می‌توانند به جای تماس با خدمات اجتماعی، با مسئولی تماس بگیرند که در برنامه مشخص شده است.