تسلط چین بر انرژی پاک و فناوری‌های جایگزین نفت
چین با نصب بی‌سابقه ظرفیت‌های انرژی خورشیدی و بادی، نخستین الکترو-دولت جهان را شکل داده است؛ کشوری که اقتصادش به‌جای نفت بر برق و فناوری‌های پاک استوار شده و قصد دارد با تسلط بر زنجیره تولید و مالکیت فکری، آینده انرژی جهان را در دست گیرد.
Admin1
جهان در سال‌های اخیر شاهد تحولی بی‌سابقه در حوزه انرژی بوده که منجر به ظهور نخستین «الکترو-دولت» بزرگ جهان شده است؛ اقتصادی که به‌طور فزاینده‌ای بر پایه برق و فناوری‌های نوین انرژی پاک بنا شده و مصرف مستقیم سوخت‌های فسیلی را کاهش داده است. چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت دنیا، در صدر این تحول قرار دارد و با سرعتی خیره‌کننده در حال توسعه ظرفیت‌های انرژی خورشیدی و بادی است تا جایگزین نفت در اقتصاد خود و بازارهای جهانی شود.
انقلاب انرژی پاک در چین با سرعت برق
چین بین ژانویه تا می سال جاری به‌اندازه مصرف انرژی کل کشوری به بزرگی اندونزی ظرفیت جدید انرژی بادی و خورشیدی نصب کرد. تنها در آوریل، این کشور بیش از کل انرژی خورشیدی نصب‌شده در تاریخ استرالیا را به بهره‌برداری رساند و در ماه می، نرخ نصب پنل‌های خورشیدی آن به حدود ۱۰۰ پنل در هر ثانیه رسید. این روند با سرعتی شتابان ادامه دارد، به‌طوری که برای نخستین بار در سال ۲۰۲۳، برق جای نفت را در سبد انرژی چین گرفت.
این روند رشد سریع و گسترده در هر دو حوزه تولید انرژی و توسعه فناوری‌های مرتبط، چین را به تعریف جدیدی از دولت الکتریکی رسانده است که دیگر به‌شدت وابسته به سوخت‌های فسیلی نیست و بیش از پیش بر نیروی برق استوار شده است. این تحول تنها یک اقدام اقلیمی محسوب نمی‌شود، بلکه یک بازی پیچیده با ابعاد ژئوپلیتیکی و اقتصادی نیز هست و چین با کاهش وابستگی خود به نفت وارداتی که اغلب از طریق مسیرهای دریایی حساس همچون تنگه جنوبی چین تأمین می‌شود و با تسلط بر فناوری‌های پاک، امنیت انرژی خود را تضمین می‌کند.
تأکید چین بر توسعه انرژی پاک از سال ۲۰۱۲ و در دوره ریاست‌جمهوری شیء جین‌پینگ آغاز شد که وابستگی به واردات انرژی را یک نقطه آسیب‌پذیر اساسی برای توسعه اقتصادی و قدرت جهانی می‌دید و معتقد بود تأمین انرژی پایدار و امن حیاتی‌ترین محور برای حمایت از اقتصاد است. از همین رو دولت این کشور همه توان خود را به کار گرفته است تا توسعه فناوری‌های خورشیدی، بادی و انرژی‌های نو را به اولویت اصلی تبدیل کند.
این تحول در کنار اهداف امنیت انرژی به کاهش محسوس آلودگی و انتشار دی‌اکسید کربن نیز منجر شده است. نخستین بار در سال ۲۰۲۵، چین به‌رغم رشد بالای اقتصادی، توانست انتشار دی‌اکسیدکربن خود را کاهش دهد. همچنین صادرات تجهیزات فناوری پاک چین در سال ۲۰۲۴ توانست یک درصد از کاهش کلی انتشار جهانی به‌جز چین را تأمین کند که دستاورد مهمی به‌شمار می‌رود.
انرژی پاک اکنون حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌دهد و جای بخش املاک را به‌عنوان محرک اصلی رشد اقتصادی گرفته است. این حوزه در سال گذشته، یک‌چهارم رشد اقتصادی کشور را به خود اختصاص داد و در رویارویی با چالش‌های اقتصادی و بحران بازار مسکن به آن شرایط بهتری بخشید. به این ترتیب، آنچه ابتدا به‌عنوان راهکاری برای امنیت انرژی آغاز شد، اکنون تبدیل به یکی از ضروری‌ترین بخش‌های اقتصادی چین شده است.
آینده انرژی در دستان الکترو-دولت چین
این روند تأثیرات جهانی چشمگیری نیز داشته است. شرکت‌های چینی اکنون بخش قابل‌توجهی از زنجیره تأمین جهانی محصولات انرژی پاک همچون پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی و باتری‌های خودروهای برقی را در اختیار دارند. تأمین انبوه این محصولات توسط چین منجر به کاهش چشمگیر قیمت‌ها شده است؛ به‌طوری که قیمت پنل‌های خورشیدی چینی نسبت به یک دهه قبل حدود ۹۰ درصد ارزان‌تر شده و این موضوع امکان دسترسی کشورهای در حال توسعه را به فناوری‌های سبز فراهم کرده است.
علاوه‌بر این، چین با ثبت نزدیک به ۷۰۰ هزار ثبت اختراع در حوزه فناوری انرژی پاک، بیش از نیمی از مالکیت فکری جهانی را در اختیار دارد و به جایگاهی فراتر از تولید صرف دست پیدا کرده است. در شرایطی که بعضی از کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا، هنوز بر حمایت از سوخت‌های فسیلی و بازگشایی نیروگاه‌های اتمی قدیمی تأکید دارند، چین به مرکزی برای توسعه فناوری‌هایی تبدیل شده است که می‌توانند انرژی پاک و پایدار را با هزینه کمتر در مقیاس جهانی عرضه کنند.
افزایش تقاضای انرژی پایدار و ۲۴ ساعته به‌ویژه در حوزه فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، چین را به تأمین‌کننده اصلی پنل‌های خورشیدی و باتری‌های مناسب برای این نیازها تبدیل کرده است. در حالی که شرکت‌های بزرگ آمریکایی به‌دنبال راه‌اندازی مجدد نیروگاه‌های هسته‌ای هستند، چین در تولید تجهیزات پاک در مقیاس گسترده و با قیمت‌های پایین پیشتاز است.
هرچند رقابت بین سوخت‌های فسیلی آمریکا و فناوری‌های پاک چین دهه‌ها ادامه خواهد داشت و همچنان بخش عمده‌ای از انرژی جهان مبتنی‌بر سوخت‌های فسیلی است، چالش‌های جدی نیز در برابر چین وجود دارد. صنعت انرژی نو این کشور با کاهش شدید قیمت‌ها و رقابت سخت روبه‌رو شده است و بعضی شرکت‌های بزرگ خورشیدی دچار زیان‌های هنگفتی از جمله بیش از یک میلیارد دلار ضرر در سه‌ماهه اول سال شده‌اند. سیاست جدید چین که تضمین قیمت خرید برای پروژه‌های انرژی پاک را حذف کرده نیز موجب نگرانی‌هایی برای استمرار رشد سریع شده است.
با وجود این دشواری‌ها، تغییر مسیر چین از واردات نفت به تولید و توسعه فناوری‌های نوین انرژی پاک، شوکی برای کشورهای صادرکننده نفت محسوب می‌شود. بر اساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، تا نیمه قرن جاری سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی جهان به زیر ۶۰ درصد خواهد رسید و چین خود را برای تسلط بر بازار وسیع فناوری‌های پاک آماده می‌کند.
به این ترتیب، دیگر پرسش اصلی این نیست که آیا جهان به سمت برق و انرژی پاک حرکت خواهد کرد یا نه، چون این روند اجتناب‌ناپذیر است. در حال حاضر این سوال مطرح می‌شود که آیا چین توانایی کنترل فناوری‌ها، زنجیره‌های تأمین و مالکیت فکری این تحول عظیم را حفظ خواهد کرد یا خیر. چین با حمایت قوی دولتی و سرمایه‌گذاری‌های گسترده، خود را به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین «الکترو-دولت» جهانی تثبیت کرده است و روند تغییر ژئوپلیتیک و اقتصادی جهان در دهه‌های آینده به‌وضوح تحت‌تأثیر این تحول قرار خواهد گرفت.
