شهرهای فراگیر فرصت‌ها و شرایط زندگی بهتری را برای همه شهروندان فراهم می‌کند و با طراحی فراگیر در ابعاد مختلف فضایی، اجتماعی و اقتصادی، به ارتقای کیفیت زندگی و استانداردهای بالای زندگی ساکنان کمک می‌کنند. فراگیری فضایی تضمین می‌کند که همه ساکنان امکان دسترسی به نیازهای اولیه مانند آب، مسکن و سرویس بهداشتی را به‌صورت مقرون‌به‌صرفه دارند؛ فراگیری اجتماعی تضمین می‌کند که همه افراد از حقوق و مشارکت برابر در امور شهری برخوردار هستند، حتی کسانی که در حومه و حاشیه شهرها زندگی می‌کنند و فراگیری اقتصادی نیز به ایجاد شغل برای همه افراد و ارائه فرصت بهره‌مندی تمام ساکنان شهری از مزایای توسعه اقتصادی می‌پردازد.

دلایلی برای لزوم اجرای اصل فراگیری در شهرها

هرچه فراگیری در یک شهر بیشتر باشد، باعث رشد پایداری می‌شود زیرا ساکنان شهرهای فراگیر می‌دانند که مسئولیت توسعه فضاهای خود و رشد پایدار را بر عهده دارند. شهرها سهم قابل‌توجهی در توسعه ملی دارند، چراکه فعالیت‌های اساسی مانند تجارت و بازرگانی در شهرها رخ می‌دهد و به‌طور مشابه، وجود نابرابری و محرومیت در شهرها می‌تواند پیشرفت را از مسیر خود خارج کند.

اصل فراگیری، فضا را برای اتحاد و همکاری سودمند فراهم می‌کند و ساکنان شهر را برای دستیابی به پیشرفت با هم متحد می‌کند. به همین دلیل شهرهای فراگیر، قوی‌تر و پایدارتر هستند، زیرا ساکنان شهرهای فراگیر برای بهبود کیفیت زندگی خود تلاش می‌کنند و در برابر چالش‌های مشترک متحد می‌شوند تا بتوانند وضعیت شهر خود را ارتقا دهند. چالش‌های معاصری که شهرها با آن روبه‌رو هستند، نیازمند کمک گروه‌های مختلف برای یافتن راه‌حل‌های پایدار است و فراگیری باعث می‌شود که افراد با پیشینه‌ها، فرهنگ‌ها، مذاهب و نژادهای مختلف، ایده‌ها و دیدگاه‌های تازه‌ای را برای مواجهه با چالش‌ها پیشنهاد دهند.

علاوه بر این، فراگیری به جلوگیری از درگیری‌ها و اصطکاک‌های اجتماعی پرهزینه کمک می‌کند. طرد اجتماعی یکی از دلایل رایج اختلافات اجتماعی در شهرها است که می‌تواند منجر به محرومیت گروهی از مردم از حقوق خود و منزوی شدن آن‌ها شود که نتیجه آن بروز درگیری بین جوامع است. در شهرهای فراگیر این اختلافات به کمترین میزان می‌رسد و متعاقباً از درگیری بین گروه‌های مختلف کاسته می‌شود.

راهکارهایی برای فراگیر کردن یک شهر

راه‌حل از پیش تعیین‌شده‌ای برای ایجاد شهرهای فراگیر وجود ندارد، اما استراتژی‌های قابل‌تقلیدی هست که بسیاری از شهرها برای ترویج فراگیری از آن‌ها استفاده می‌کنند و در ادامه بعضی از آنها عنوان می‌شوند.

تعیین وضعیت شهر و نقاطی که باید برای فراگیری تقویت شوند

اولین گام در ایجاد شهرهای فراگیر این است که مشخص شود یک شهر چقدر فراگیر یا انحصاری است. شهرها به عنوان قطب اصلی نوآوری و قدرت جهانی، موقعیت خوبی برای رهبری یک جامعه برابر دارند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اگرچه بسیاری از شهرها نسبت به زمان رکود، بهبود در مشاغل و تولید اقتصادی را ثبت کرده‌اند، اما بسیاری از آنها هنوز در شمول اقتصادی عقب هستند. برای مثال تنها هشت شهر در ایالات متحده شامل تولسا، سالت لیک سیتی، سن خوزه، پروو، دنور، شیکاگو، دیتون و چارلستون افزایش متوسط دستمزد و نرخ اشتغال و کاهش نرخ فقر را ثبت کرده‌اند. این یعنی با توجه به فراگیری، بسیاری از شهرهای راه طولانی در پیش دارند و باید روی فقر، نابرابری درآمد و مسکن ارزان‌قیمت بیشتر کار کنند.

سرمایه‌گذاری روی اقلیت‌ها

یک شهر باید روی ساکنان خود از جمله اقلیت‌ها سرمایه‌گذاری کند تا فراگیر بودن را ارتقا دهد. معمولاً مهاجران یکی از گروه‌هایی هستند که در برنامه‌های شهری در نظر گرفته نمی‌شوند و از این دیده‌نشدن‌های عمدی و غیرعمدی رنج می‌برند، چراکه مانع مشارکت آن‌ها در امور شهری و برخورداری از توسعه اقتصادی می‌شود. برای مشارکت گروه‌های اقلیت در فضای اشتغال باید تدابیر ویژه‌ای اتخاذ شود، برای مثال مهاجران اغلب به خدمات اضافی نیاز دارند تا بتوانند در زندگی اجتماعی شرکت کنند. برای فراگیر بودن، شهرها باید مهاجران را بپذیرند و امکانات و تسهیلات مناسب را برای آن‌ها فراهم کنند.

بیان فرهنگی

شهرها از مردمانی با فرهنگ‌های مختلف تشکیل می‌شوند و مدیران شهری باید این اطمینان را به آن‌ها بدهند که فارغ از فرهنگ و اندیشه، می‌توانند به اطلاعات شهر دسترسی داشته باشند و در بیان فرهنگ خود احساس راحتی کنند، به این ترتیب می‌توانند از تنوع فرهنگی موجود در سطح شهر به عنوان منبع نوآوری و سرزندگی بهره ببرند.

شهر لییدا در اسپانیا نمونه بارز شهری است که در فراگیری فرهنگی سرآمد است. این شهر، مجمع شهرداری ادیان را تأسیس کرده است که حق آزادی فرهنگی و مذهبی را ترویج می‌کند. این مجمع به دنبال تشویق ساکنان به مشارکت در تعاملات بین‌مذهبی و گفت‌وگوهای بین‌نژادی است. اینگونه مجامع به کاهش چشمگیر افراط‌گرایی مذهبی در جوامع مذهبی کمک می‌کنند.

ارائه خدمات زبان

گنجاندن زبان، بخش اساسی از اصل فراگیری شهری است و هدف آن به رسمیت شناختن زبان‌های مختلف و احترام به همه مردم بدون تعصب است. بنابراین برای داشتن شهری فراگیر باید به ساکنانی که به زبان‌هایی غیر از زبان محلی آن شهر صحبت می‌کنند، خدمات زبان مانند ترجمه و تفسیر ارائه شود تا ساکنان شهر بتوانند بدون توجه به زبانی که صحبت می‌کنند، اطلاعات مهم و کاربردی شهر را دریافت کنند.

اتخاذ سیاست‌هایی که از فراگیری حمایت می‌کند

شهرهای سراسر جهان باید سیاست‌ها و برنامه‌هایی را اجرا کنند که مشوق مشارکت در بخش‌های کلیدی مانند آموزش، مسکن و سیاست‌های مالی باشد، چنین رویکردی می‌تواند منجر به موفقیت بلندمدت شود. نیویورک نمونه پیشرو در این زمینه است که با پذیرش برنامه‌های بخش خاص، فراگیری را برای افراد دارای معلولیت تضمین می‌کند و با افزایش قابلیت دسترسی نقاط مختلف شهر برای این افراد، کیفیت زندگی آنها را در زمینه‌هایی مانند حمل‌ونقل، آموزش و سلامت ارتقا داده است.

امکان مشارکت اجتماعی برای همه

یک راه عالی برای ترویج اصل فراگیری در شهرها این است که همه ساکنان در تصمیم گیری‌های شهری گنجانده شوند. دولت محلی باید نظر همه افراد یا حداقل نمایندگان آن‌ها را بشنود و تصمیمات را طوری اتخاذ کند که منافع همه گروه‌های شهروندی برآورده شود. مهم‌تر از همه، جوامعی مانند مهاجران و رنگین‌پوستان که معمولاً نمایندگان کمی در دولت‌های محلی دارند، باید در برنامه‌ریزی‌ها و فرایندهای سیاسی شرکت داده شوند.

در ادامه به فراگیری در شهرهای بارسلون، پاریس و وین اشاره می‌شود و اقداماتی مطرح می‌شود که در این شهرها انجام شده است و می‌تواند الگویی برای شهرهای دیگر باشد.

بارسلون، شهری برای همه

شهر بارسلون در اسپانیا نمونه‌ای از شهر به‌واقع فراگیر است که «کتابچه راهنمای برنامه‌ریزی شهری برای زندگی روزمره» این شهر، معیارها، روش‌ها و ابزارهایی را برای پاسخگویی به خواسته‌های کل جمعیت گرد هم آورده است. ایده اصلی این راهنما، طراحی اقدامات مرتبط با مدیریت فضای عمومی، جابه‌جایی و اکولوژی شهر است. از دیدگاه برنامه‌ریزی توسعه شهری، شهرداری تلاش می‌کند تا زندگی در محله‌های مختلف شهر را فراگیرتر کند. این کتابچه راهنما محله‌هایی را معرفی می‌کند که برای زندگی روزمره با امکاناتی مانند فروشگاه‌ها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی مجهز هستند، همچنین بر فضای عمومی تأکید می‌کند تا خیابان‌ها، میادین، باغ‌ها و پارک‌ها برای استفاده مطمئن همه شهروندان ایمن باشند. افزایش تعداد مسکن‌های مقرون‌به‌صرفه و ارزان قیمت، تأسیس پناهگاه‌هایی برای جوانان ۱۸ تا ۲۳ ساله و افراد بی‌خانمان و افراد مبتلا به بیماری روانی، ایجاد واحدهای مسکونی موقت انفرادی و بازسازی پناهگاه‌ها برای بهبود شرایط زندگی مهاجران، از جمله اقداماتی است که این شهر برای فراگیری انجام داده است.

پاریس، شهری که محلی فکر می‌کند

پایتخت فرانسه نمونه عالی دیگری از برنامه‌ریزی شهری فراگیر در انطباق با ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای است. مدیران شهری اقداماتی را برای ارتقای شهر انجام داده‌اند تا شهروندان بتوانند به هر آنچه که برای زندگی روزمره نیاز دارند، طی فقط چند دقیقه دسترسی پیدا کنند. این اقدامات شامل تمرکززدایی گسترده خدمات، خدمات جدید برای هر یک از محله‌ها و کاهش ترافیک خودرو و افزودن خطوط دوچرخه‌سواری بیشتر به خیابان‌ها است.

علاوه بر این، مدل‌های اقتصادی جدید برای حمایت از مشاغل کوچک و توسعه فضاهای سبز بیشتر به کار گرفته شده است. شهروندان در تحولات پاریس مشارکت می‌کنند و پیشنهادهای خود را از روش‌های مختلف به گوش مسئولان شهری می‌رسانند؛ برای مثال، بعدازظهرها مدارس به مراکز اجتماعی تبدیل می‌شوند و همسایگان می‌توانند دور هم جمع شوند و درباره نیازهای خود صحبت کنند. در شهرهای فراگیر معماری نیز فراگیر شده است و سازه‌های جدید شهری را با در نظر گرفتن همه ساکنان و نیازهای آن‌ها طراحی می‌کند.

وین، الگوی برتر فراگیری

وین، پایتخت اتریش، با بالاترین سطح استاندارد زندگی همواره به دنبال ارائه طرحی جدید برای ارتقای محیطی فراگیر و دلپذیر برای همه ساکنانش است. این شهر فراگیری را به فضاهای عمومی گسترش داده است، به جای زمین‌های بزرگ فوتبال که اغلب مورد استفاده پسران بود، پارک‌ها را به مناطق کوچک‌تری تقسیم کرده است تا پسران و دختران به‌ویژه دختران نوجوان بتوانند به‌طور برابر از امکانات برخوردار شوند و با این رویکرد فضاهای عمومی را به مکانی دلپذیرتر برای همه تبدیل کرده است.

سیستم حمل‌ونقل عمومی وین در طول شبانه‌روز به مردم خدمت‌رسانی می‌کند و مفهوم ساعت شلوغی را از بین برده است. این انعطاف‌پذیری در زمان‌بندی به سبب ماهیت در حال تغییر مشاغل مختلف و ساعات کاری آنها ایجاد شده است، زیرا کارمندان بیشتری به دنبال برنامه‌های قابل‌انطباق هستند تا بتوانند بین کار و زندگی خود تعادل برقرار کنند.

یکی دیگر از اقدامات وین برای فراگیرتر کردن شهر، سرمایه‌گذاری روی محله‌های دوستدار خانواده است که برای رفع نیازهای خانواده‌ها طراحی شده‌اند و دارای امکانات رفاهی مانند مهدکودک هستند تا تعادل بین کار و زندگی را برای والدین راحت‌تر کنند.

پیاده‌روهای وسیع‌تر و روشنایی هوشمند خیابان‌ها، شهر را برای عابران پیاده، به‌ویژه زنان با کالسکه و افراد دارای معلولیت حرکتی در دسترس‌تر و امن‌تر کرده است. به علاوه، حذف موانع در معابر و نصب رمپ و آسانسور در ورودی اماکن عمومی، دسترسی معلولین به این مکان‌ها را ساده‌تر و شهری عادلانه برای همه افراد ایجاد کرده است. وین همچنین برای حذف تبعیض جنسیتی، فضاهایی شهری را به‌گونه‌ای تغییر داده است که همه مردم صرف نظر از جنسیت بتوانند از امکانات اجتماعی بهره‌مند شوند.