از پکن تا دبی؛ نقش نوآوری و فناوری در سیستم‌های متروی دنیا
مترو به‌عنوان یکی از مؤثرترین راه‌حل‌های حمل‌ونقل شهری، نقش کلیدی در کاهش ترافیک، آلودگی هوا و نابرابری دسترسی ایفا می‌کند. بررسی تجربه شهرهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که توسعه زیرساخت‌های مترو چگونه می‌تواند مسیر حرکت به‌سوی شهرهای هوشمند و پایدار را هموار سازد.
Admin1
در شهرهای پرهیاهوی جهان که میلیون‌ها انسان هر روز در جست‌وجوی سرعت، نظم و آسایش در حرکت هستند، متروها به شریان‌های حیاتی زندگی شهری تبدیل شده‌اند. از تونل‌های تاریخی نیویورک تا قطارهای بی‌راننده دبی، هر سیستم مترو داستانی از نوآوری، چالش و تحول دارد. سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی زیرزمینی، به‌عنوان یکی از ارکان اساسی زیرساخت‌های شهری، نقشی تعیین‌کننده در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کنند. این شبکه‌ها با تسهیل تردد، کاهش بار ترافیکی، بهبود شاخص‌های زیست‌محیطی و افزایش بهره‌وری اقتصادی، به‌عنوان نمادی از توسعه پایدار و مدیریت هوشمند شهری شناخته می‌شوند. در ادامه، سیستم متروی چند شهر بزرگ و پرتردد جهان مورد بررسی قرار می‌گیرد تا تصویری روشن از جایگاه مترو در زندگی روزمره شهروندان و نقش آن در شکل‌گیری آینده شهرهای هوشمند ترسیم شود.
متروی پکن؛ گسترده‌ترین شبکه حمل‌ونقل زیرزمینی جهان
متروی پکن به‌عنوان سیستم حمل‌ونقل سریع شهری، نه‌تنها شهر پکن بلکه حومه‌های اطراف آن را نیز پوشش می‌دهد و یک منطقه از شهر لنگ‌فانگ در استان هبی نیز در این پوشش قرار دارد. این شبکه با طول مسیر ۸۷۹ کیلومتر تا پایان سال ۲۰۲۴، عنوان طولانی‌ترین متروی جهان را به خود اختصاص داده است. متروی پکن شامل ۲۹ خط است که ۲۴ خط حمل‌ونقل سریع، دو خط فرودگاهی، یک خط مگلو (قطار مغناطیسی) و دو خط تراموای سبک است. در مجموع، ۵۲۳ ایستگاه در این شبکه فعال است که ۹۸ مورد از آن‌ها ایستگاه‌های تقاطعی هستند.
متروی پکن در سال ۱۹۷۱ افتتاح شد و قدیمی‌ترین سیستم مترو در چین و شرق آسیا محسوب می‌شود. این شبکه در ۱۲ منطقه شهری و حومه‌ای پکن گسترش دارد. در سال‌های اخیر خطوط ۳ و ۱۲ و همچنین توسعه خط چانگ‌پینگ به این شبکه افزوده شده است. برنامه‌های توسعه آینده هدف‌گذاری کرده‌اند تا سال ۲۰۲۵ طول مسیر به حدود ۹۹۸ کیلومتر افزایش پیدا کند و ظرفیت روزانه حمل‌ونقل به ۱۸.۵ میلیون سفر برسد.
این مترو در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی جهان تبدیل شده است. خطوط جدید همچون خط ۳ به‌طور کامل بدون راننده و با اتوماسیون کامل فعالیت می‌کنند. سیستم سیگنال‌دهی این خط از فناوری کنترل قطار مبتنی بر ارتباطات با سطح اتوماسیون GoA۴ بهره می‌برد که یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های سیگنال‌دهی و کنترل در حمل‌ونقل ریلی مدرن است و با ردیابی موقعیت لحظه‌ای قطارها، امکان کنترل کامل، ایمن و خودکار قطارها را فراهم می‌سازد.
یکی از نوآوری‌های برجسته در این سیستم، فناوری انعطاف‌پذیر تشکیل قطار در خط ۳ است که اجازه می‌دهد واگن‌ها به‌صورت خودکار و آنلاین به یکدیگر متصل یا جدا شوند. این قابلیت موجب افزایش بهره‌وری عملیاتی شده است و امکان تنظیم طول قطار بر اساس حجم مسافران را فراهم می‌کند. این فناوری به‌عنوان یک نوآوری ملی، موفق به دریافت جایزه نقره‌ای ثبت اختراع چین شده است.
در خط ۶ نیز سیستم خدمات هوشمند مسافران راه‌اندازی شده است که شامل پنجره‌های OLED تعاملی با قابلیت اتصال به تلفن همراه و کنترل با حرکات دست است که تجربه سفر را برای مسافران بهبود می‌بخشد. سیستم‌های کنترلی مترو از سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مدرن برای ارتقای ایمنی، مدیریت قطارها و اطلاع‌رسانی به مسافران استفاده می‌کند.
ساعات کاری متروی پکن از ساعت ۵ صبح تا ۱۱ شب است. در ساعات اوج ترافیک، قطارها هر سه تا پنج دقیقه حرکت می‌کنند و در ساعات خلوت‌تر، فاصله زمانی بین قطارها به شش تا ۱۰ دقیقه می‌رسد. اپلیکیشن‌های موبایلی مختلفی برای برنامه‌ریزی مسیر، مشاهده زمان حرکت قطارها و دریافت به‌روزرسانی‌های لحظه‌ای در دسترس هستند که موجب افزایش راحتی کاربران و کاهش زمان انتظار می‌شوند.
مدیریت کیفیت هوا در ایستگاه‌ها و سکوهای متروی پکن، یکی از اولویت‌های اصلی این سیستم است. در بعضی خطوط، استفاده از درهای صفحه‌ای سکو موجب جداسازی هوای تونل از فضای ایستگاه شده و غلظت ذرات معلق را بین ۱۰ تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. با این حال، چالش‌هایی همچون اثر باد پیستونی و تأثیر هوای بیرون همچنان وجود دارد. مطالعات نشان داده‌اند که شرایط هوای بیرونی تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت هوای داخل ایستگاه‌ها دارد، از این رو سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون هوا به‌طور مداوم بهینه‌سازی می‌شوند تا محیطی سالم و راحت برای مسافران فراهم گردد.
متروی سئول؛ ترکیب هوشمندی، گستردگی و کارایی
متروی کلان‌شهر سئول یکی از بزرگ‌ترین و پررفت‌وآمدترین شبکه‌های حمل‌ونقل زیرزمینی جهان است که علاوه‌بر شهر سئول، حومه‌های اطراف آن را نیز پوشش می‌دهد. این سیستم در سال ۱۹۷۴ آغاز به کار کرد و از آن زمان تاکنون رشد چشمگیری داشته است. در حال حاضر، طول مسیر آن حدود ۴۶۴ کیلومتر است و با احتساب خطوط چنداپراتوری، این رقم به حدود ۹۴۰ کیلومتر می‌رسد. تعداد خطوط فعال ۱۸ عدد و تعداد ایستگاه‌ها نزدیک ۳۷۷ ایستگاه است که روزانه بیش از هفت میلیون نفر از این سیستم استفاده می‌کنند.
شبکه متروی سئول شامل بخش‌های زیرزمینی و سطحی است و خدمات مترو را با شبکه‌های ریلی منطقه‌ای ادغام کرده است. این ویژگی موجب تسهیل جابه‌جایی‌های بین‌شهری و افزایش حجم مسافران شده است. این شبکه از فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون پرداخت بدون تماس با استفاده از کارت هوشمند بهره می‌برد. پروژه ایستگاه هوشمند در این شهر شامل کاربرد اینترنت اشیا، تحلیل تصویری با هوش مصنوعی و سیستم‌های دیجیتال دوقلوی سه‌بعدی برای ارتقای کیفیت خدمات، ایمنی و بهره‌وری عملیاتی است.
دوربین‌های مجهز به هوش مصنوعی در ایستگاه‌ها، تخلفات ایمنی، فرار از پرداخت کرایه و رعایت استفاده از ماسک در شرایط ویژه را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کنند. عملیات خودکار در مدیریت تأسیسات این شبکه موجب افزایش بهره‌وری کارکنان تا ۶۵ درصد شده است. برج کنترل مرکزی شهر نیز تمام خطوط و ایستگاه‌ها را از راه دور و از طریق سیستم‌های داده‌محور مدیریت می‌کند.
ساعات کاری این شبکه مترو از ۵:۳۰ صبح تا نیمه‌شب است، هرچند بعضی خطوط ممکن است زودتر یا دیرتر بسته شوند. ساعات اوج بین ۷ تا ۹ صبح و ۵ تا ۷ عصر است و در ساعات میانی روز و شب، ازدحام کمتری وجود دارد. در ساعات اوج ترافیک، قطارها در خطوط پرتردد هر یک تا دو دقیقه حرکت می‌کنند که نشان‌دهنده کارایی بالا و سرعت خدمات است. در ساعات خلوت‌تر، فاصله زمانی بین قطارها حدود پنج دقیقه است. داده‌های لحظه‌ای و اپلیکیشن‌ها به مسافران کمک می‌کنند تا زمان انتظار را کاهش دهند و قطارهای خلوت‌تر را انتخاب کنند. متروی سئول همچنین به استفاده از نورپردازی کم‌مصرف، سیستم‌های تهویه هوشمند و مدیریت زیست‌محیطی متعهد است که با اهداف پایداری شهری هم‌راستا هستند.
متروی نیویورک؛ ستون فقرات حمل‌ونقل شهری در قلب آمریکا
متروی شهر نیویورک یکی از گسترده‌ترین و پرکارترین سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی جهان است که به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کند. این شبکه با بیش از ۴۷۲ ایستگاه و طول مسیر بالغ بر ۳۹۹ کیلومتر، روزانه میلیون‌ها مسافر را جابه‌جا می‌کند و نقش حیاتی در زندگی شهری دارد. به‌دلیل قدمت بالا، تلاش‌های گسترده‌ای برای نوسازی و ارتقای ظرفیت و کیفیت خدمات در حال انجام است.
بیشتر ایستگاه‌های این شبکه به سیستم تهویه مطبوع و تهویه هوا مجهز هستند که آسایش مسافران را در تمام فصول تضمین می‌کند. نصب درهای ایمنی سکوها نیز علاوه‌بر افزایش ایمنی، از ورود ذرات معلق به فضای ایستگاه جلوگیری می‌کند. بهره‌گیری از فناوری‌های مبتنی‌بر صرفه‌جویی همچون نورپردازی LED و ترمزهای احیاکننده در قطارها، نشان‌دهنده توجه به بهره‌وری انرژی در این سیستم است.
اقدامات متعددی از جمله نصب آسانسور، راهنمای لمسی برای نابینایان و صندلی‌های مناسب برای سالمندان در شبکه متروی نیویورک حال اجراست. این سیستم به‌عنوان الگویی برای حمل‌ونقل شهری یکپارچه شناخته می‌شود که پایداری زیست‌محیطی و تجربه مسافر را در مرکز طراحی خود قرار داده است.
متروی سنگاپور؛ الگویی از حمل‌ونقل هوشمند و توسعه‌محور
سیستم حمل‌ونقل ریلی شهری سنگاپور نمونه‌ای برجسته از یک شبکه مدرن، گسترده و در حال توسعه است که با فناوری‌های پیشرفته بدون راننده و امکانات کامل برای مسافران، جایگاه خود را به‌عنوان ستون فقرات حمل‌ونقل عمومی این کشور تثبیت کرده است. برنامه‌های توسعه زیرساختی تا سال ۲۰۴۰، هدف‌گذاری کرده‌اند تا ظرفیت جابه‌جایی و اتصال مناطق مختلف را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.
در حال حاضر، طول شبکه MRT حدود ۲۴۲ کیلومتر با ۱۶۴ ایستگاه است. طبق برنامه جامع حمل‌ونقل زمینی ۲۰۴۰ سنگاپور، این شبکه قرار است به حدود ۴۶۰ کیلومتر گسترش پیدا کند. پروژه‌های کلیدی توسعه شامل خط جزیره‌ای به طول ۵۰ کیلومتر است که مناطق شرقی و غربی جزیره را به هم متصل می‌کند. مرحله اول این خط با ۲۹ کیلومتر و ۱۲ ایستگاه تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد و توسعه‌های بعدی آن تا سال ۲۰۳۲ ادامه خواهد داشت.
تکمیل خط تامسون–ساحل شرقی تا سال ۲۰۲۶ نیز بخش مهمی از توسعه شبکه محسوب می‌شود که فرودگاه چانگی و مناطق شمالی تا شرقی سنگاپور را پوشش خواهد داد. این توسعه‌ها با هدف ایجاد شبکه‌ای متراکم‌تر و اتصال بهتر مناطق مختلف جزیره انجام می‌شوند تا زمان سفر برای بسیاری از مسافران به کمتر از ۴۵ دقیقه کاهش پیدا کند. این هدف با چشم‌انداز «شهر ۴۵ دقیقه‌ای با محله‌های ۲۰ دقیقه‌ای» سنگاپور هم‌راستاست و با سیستم‌های حمل‌ونقل مکمل همچون اتوبوس‌ها و خطوط ریلی سبک یکپارچه می‌شود.
در کنار توسعه شبکه، اقدامات حمایتی همچون بهبود مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، ایجاد کریدورهای اولویت‌دار برای اتوبوس‌ها و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های ایمنی و راحتی مسافران نیز در حال اجراست که نقش MRT را به‌عنوان ستون حمل‌ونقل عمومی در پاسخ به رشد جمعیت و توسعه شهری سنگاپور تقویت می‌کند.
متروی دبی؛ نماد حمل‌ونقل خودکار و تجربه لوکس شهری
متروی دبی یکی از بزرگ‌ترین و قابل‌اعتمادترین سیستم‌های حمل‌ونقل خودکار جهان است که با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، تجربه‌ای سریع، ایمن و لوکس برای مسافران فراهم می‌آورد. این سیستم با ۱۲۹ قطار فعال، هر یک با ظرفیت ۶۵۰ تا ۷۰۰ نفر، در ساعات اوج با فاصله زمانی سه تا هفت دقیقه فعالیت می‌کند و ساعات کاری گسترده‌ای را پوشش می‌دهد.
متروی دبی با سایر سیستم‌های حمل‌ونقل شهری همچون اتوبوس‌ها و ترامواها ادغام شده و شبکه‌ای جامع از جابه‌جایی شهری را شکل داده است. قطارهای بدون راننده این سیستم از نظام سیگنال‌دهی پیشرفته کنترل قطار مبتنی بر ارتباطات بهره می‌برد که امکان عملکرد کاملاً خودکار، ایمن و کارآمد را فراهم می‌سازد.
قطارهای مترو دارای طراحی مدرن، فضای وسیع، تهویه مطبوع و سیستم‌های پیشرفته ایمنی، ارتباطی و تشخیص موانع هستند که تجربه سفر را برای مسافران به سطح ممتاز ارتقا می‌دهند. برنامه‌های توسعه‌ای تا سال ۲۰۲۹ در نظر دارند تا پوشش این شبکه را گسترش دهند و نقش آن را در حمل‌ونقل شهری دبی تقویت کنند.
