آیا شهرهای اروپا بهزودی غیرقابل سکونت میشوند؟
تابستان ۲۰۲۵ با موجهای متوالی گرما، شهرهای اروپا را به کانون گرمایی خطرناکی تبدیل کرده است؛ جایی که دمای هوای شهری گاهی تا ۱۵ درجه بالاتر از مناطق اطراف میرود و زندگی میلیونها نفر را در معرض تهدید قرار میدهد.

در حالی که تابستان ۲۰۲۵ با موجهای پیدرپی گرما بخشهای وسیعی از اروپا را فرا گرفته، اثرات این گرمای شدید بیش از همه در شهرهای بزرگ احساس میشود. پدیدهای که به آن «جزیره گرمایی شهری» (UHI) گفته میشود باعث میشود دمای شهرها نسبت به مناطق اطراف و روستایی چند درجه بالاتر رود و شدت گرمازدگی در شهروندان به ویژه گروههای آسیبپذیر افزایش یابد.
مطابق دادههای مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا، دمای سطحی شهرها در برخی مواقع تابستان به ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتیگراد بیشتر از مناطق روستایی اطراف میرسد که تهدیدی جدی برای نزدیک به ۴۰ درصد جمعیت اروپا است که در شهرها زندگی میکنند و حدود ۷۰ درصد جمعیت این قاره در مناطق شهری سکونت دارند. این اختلاف دما بهویژه در شبهای گرم، مانع از خنک شدن بدن و استراحت کافی ساکنان شهرها میشود.
مواد ساختمانی مانند آسفالت و سیمان که بخش عمده شهرها را پوشاندهاند، گرمای خورشید را جذب و در طول شب آزاد میکنند. ساختمانهای بلند و خیابانهای باریک نیز جریان باد طبیعی که میتواند هوا را خنک کند، مسدود میکند و باعث حبس هوای گرم میشوند. همچنین تراکم خودروها و آلودگیهای حاصل از ترافیک به نوعی لایهای از گازهای گلخانهای را در هوای شهر ایجاد میکند که مانع خروج گرما میشود.
محققان پرتغالی نشان دادهاند که در روزهای گرم میزان بستریها در بیمارستانها تا ۱۸.۹ درصد افزایش مییابد، بهویژه افراد سالمند یا بیماران قلبی و تنفسی بیشتر در معرض خطر هستند. ساکنان مناطق کمبرخوردار شهری که بهدلیل نبود فضای سبز، خانههای نامناسب و دسترسی محدود به امکانات خنککننده آسیبپذیری بیشتری دارند، بیشتر از سایرین از این مسئله رنج میبرند.
کارشناسان آب و هواشناسی بر این باورند که با توجه به روند کلی تغییرات اقلیمی، این پدیده در آینده شدت بیشتری خواهد یافت. ایجاد گذرگاههای باد، افزایش فضاهای سبز، نصب سقفهای سبز و طراحی سازههای سایهدار بعضی از راهکارهای مورد استفاده هستند. شهر بروکسل نمونهای از تلاش برای مقابله است؛ معرفی نقشههای تعاملی برای یافتن نقاط دسترسی به آب و فضاهای سایهدار، کاشت درختان، ایجاد شبکههای سبز و آبی از جمله اقدامات این شهر به شمار میروند.
اگر روند فعلی انتشار کربن ادامه یابد، احتمالاً شاهد ظهور «شهرهای غیرقابل سکونت» در اروپا خواهیم بود، مشابه شرایط سخت برخی کلانشهرهای کشورهای نزدیک به خط استوا. کارشناسان هشدار میدهند که این موضوع باید بهعنوان یک هشدار جدی برای سیاستگذاران و ساکنان شهرها تلقی شود، چرا که زندگی در این محیطهای پرتراکم شهری بدون اقدامات فوری و بنیادین، بهشدت دشوار و خطرناک خواهد شد.