شهرهای قدیمی، رویاهای جدید
بازآفرینی شهری بحرانهای گذشته را به فرصتی برای نوآوری تبدیل میکند. تمرکز بر ایجاد فضاهای سبز، مراکز فرهنگی و اجتماعی و محلههای پایدار، الگویی تازه برای توسعه پایدار ارائه میکند و نشان میدهد که بازآفرینی میتواند پلی میان گذشته تاریخی و آیندهای سبزتر باشد.
Admin1
امروزه بازآفرینی شهری یک انتخاب لوکس نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای شهرهایی است که با چالشهای زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی دستوپنجه نرم میکنند. رشد سریع جمعیت، فرسودگی بافتهای تاریخی، زمینهای صنعتی متروکه و فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی، عواملی هستند که شهرها را به سمت بازاندیشی در کاربری فضاهای بیاستفاده سوق دادهاند. بازآفرینی به معنای نوسازی کالبدی است و فرایندی اجتماعی و فرهنگی محسوب میشود که میتواند انسجام جامعه را تقویت کند، میراث تاریخی را حفظ کند و فرصتهای تازهای برای نوآوری و توسعه پایدار فراهم آورد.
در چند سال اخیر، کشورهای آسیایی بهویژه در خاورمیانه، بازآفرینی شهری را بهعنوان بخشی از راهبرد توسعه پایدار خود در دستور کار قرار دادهاند. عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، قطر و کویت هرکدام پروژههایی را آغاز کردهاند که هدف مشترک آنها تبدیل زمینهای متروکه و بافتهای فرسوده به فضاهای سبز، مراکز فرهنگی و اجتماعی و محلههای پایدار است. تمرکز اصلی این کشورها بر ایجاد هویت تازه برای شهرها، جذب سرمایهگذاری بینالمللی و پاسخ به نیازهای نسلهای آینده است.
عربستان سعودی با پروژههای عظیم خود در صدر بازآفرینی شهری منطقه قرار گرفته است. پروژه دریه با بودجهای بالغ بر ۶۳ میلیارد دلار، محله تاریخی ریاض را به مرکز فرهنگی و اجتماعی تبدیل کرده است. در کنار آن، پروژه نئوم و توسعه دریای سرخ نهتنها شهرهای پایدار و هوشمند را طراحی کردهاند، بلکه فضاهای سبز و مراکز آموزشیگردشگری را نیز در دل خود جای دادهاند. این پروژهها نشان میدهند که عربستان بازآفرینی را بهعنوان ابزاری برای تغییر تصویر جهانی خود و ایجاد آیندهای پایدار دنبال میکند.
دریه؛ قلب تاریخی ریاض که با بازآفرینی سبز دوباره میتپد
پروژه بازآفرینی دریه در ریاض یکی از بزرگترین طرحهای شهری خاورمیانه در سالهای اخیر است. این محله تاریخی که ریشههای آن به قرن هجدهم بازمیگردد، در گذشته مرکز سیاسی و فرهنگی عربستان محسوب میشد اما در دهههای اخیر بخشهایی از آن متروکه و فرسوده شده بود. دولت عربستان با اختصاص بودجهای بالغ بر ۶۳ میلیارد دلار، بازآفرینی دریه را بهعنوان نماد هویت ملی و الگویی برای توسعه پایدار آغاز کرده است.
در این پروژه، خیابانها و بازارهای قدیمی بازسازی شدهاند، فضاهای فرهنگی جدید همچون موزهها و گالریهای هنری ایجاد شدهاند و بخشهایی از محله به مراکز آموزشی و پژوهشی تبدیل شدهاند. علاوه بر این، مسیرهای پیاده و فضاهای سبز طراحی شدهاند تا ارتباط میان گذشته تاریخی و زندگی مدرن برقرار شود. مشارکت بخش خصوصی و سرمایهگذاران بینالمللی در این طرح پررنگ بوده و همین امر موجب شده است پروژه دریه نهتنها یک بازآفرینی محلی، بلکه یک مقصد گردشگری جهانی باشد.
چالش اصلی این پروژه، حفظ اصالت تاریخی در کنار نیازهای مدرن بود؛ معماران و برنامهریزان شهری تلاش کردند با استفاده از مصالح سنتی و طراحیهای معاصر، تعادلی میان گذشته و آینده برقرار کنند. نتیجه این تلاشها ایجاد فضایی است که ضمن زنده نگه داشتن میراث فرهنگی عربستان، فرصتهای اقتصادی و اجتماعی تازهای برای شهروندان فراهم آورده است. دریه اکنون بهعنوان نمونهای شاخص از بازآفرینی شهری در خاورمیانه شناخته میشود و نشان میدهد که چگونه یک محله تاریخی میتواند با سرمایهگذاری هوشمندانه و مشارکت گسترده، دوباره به قلب تپنده یک شهر تبدیل شود.
ایستویل؛ شهری نو در قلب نیو قاهره
پروژه «ایستویل» در منطقه پنجم نیو قاهره یکی از تازهترین طرحهای بازآفرینی شهری مصر است که توسط شرکت «آجنا دولوپمنتس» طراحی و اجرا میشود. این محدوده پیشتر بخشی از زمینهای توسعهنیافته و بیاستفاده بود که بهدلیل موقعیت استراتژیک در نزدیکی دانشگاه قاهره، باشگاه الاهلی و جادههای اصلی همچون جاده سوئز و رینگ میانی، برای بازآفرینی انتخاب شد. این پروژه در سال ۲۰۲۴ آغاز شده و با سرمایهگذاری کلان معادل پنج میلیارد پوند مصری در زمینی به وسعت بیست هکتار شکل گرفته است. هدف اصلی آن ایجاد یک جامعه شهری یکپارچه با رویکردی پایدار و هماهنگ با چشمانداز توسعه ۲۰۳۰ مصر است.
ایستویل تنها یک مجموعه مسکونی نیست، بلکه شهری کوچک با امکانات کامل بهشمار میرود. واحدهای مسکونی آن در اندازههای متنوع بین ۱۹۰ تا ۲۹۰ مترمربع طراحی شدهاند و در میان چند دریاچه مصنوعی و فضاهای سبز گسترده قرار گرفتهاند. تحویل واحدهای مسکونی برای سال ۲۰۲۸ برنامهریزی شده و پروژه با امکاناتی چون مراکز خرید بزرگ، مسیرهای پیادهروی، فضاهای ورزشی، مراکز فرهنگی و آموزشی همراه خواهد بود. در طراحی آن توجه ویژهای به کیفیت زندگی و استفاده بهینه از فضا شده است بهگونهای که ساکنان بتوانند در محیطی متوازن میان طبیعت و معماری زندگی کنند.
ایستویل بخشی از استراتژی توسعه پایدار شرکت آجنا محسوب میشود که پیشتر پروژه «کارنلیا» در عینسخنه را نیز اجرا کرده بود. این پروژه توانسته است جایگاه خود را در بازار املاک مصر تثبیت کند و بهعنوان یکی از پروژههای شاخص نیو قاهره شناخته شود. سرمایهگذاری کلان و همکاری چندجانبه میان شرکتهای معماری و توسعه، امیدواری زیادی برای موفقیت ایستویل ایجاد کرده است. ایستویل نمادی از بازآفرینی شهری در مصر است که زمینهای بیاستفاده را به فضایی زنده و پایدار تبدیل میکند و نشان میدهد چگونه میتوان با ترکیب فناوری، طراحی مدرن و رویکرد طبیعتمحور، آیندهای بهتر برای شهروندان ساخت.
مدینت مصر؛ بازآفرینی شرق قاهره با سرمایهگذاری کلان
مدینت مصر یکی از بزرگترین پروژههای بازآفرینی شهری در قاهره است که بهعنوان نمادی از توسعه پایدار و نوسازی زمینهای بیاستفاده مطرح شده است. این زمینها تا مدتها بدون استفاده مانده بودند و بهعنوان حاشیهای کمکاربرد در اطراف شهر شناخته میشدند. با رشد جمعیت قاهره و فشار بر زیرساختهای شهری، این محدوده بهعنوان یکی از بهترین گزینهها برای بازآفرینی انتخاب شد. پروژه در دو بخش اصلی «سارای» و «تاجسیتی» اجرا میشود که هرکدام با وسعت چند میلیون مترمربع طراحی شدهاند تا شرق قاهره را به یک مرکز مدرن مسکونی، تجاری و فرهنگی تبدیل کنند.
در بخش سارای که بیش از پنج و نیم میلیون مترمربع وسعت دارد، پروژههایی همچون «شیا» و «اسه رزیدنس» ساخته شدهاند. شیا با مساحت حدود ۲۲۰ هزار مترمربع توانسته فروش قراردادی بیش از پنج میلیارد پوند مصری ثبت کند. اسه رزیدنس نیز با مساحت ۴۰۰ هزار مترمربع، پیشبینی فروش ۱۸ میلیارد پوندی دارد. این پروژهها ترکیبی از واحدهای مسکونی مدرن، فضاهای سبز و مسیرهای پیادهروی هستند که کیفیت زندگی را در منطقه ارتقا میدهند.
بخش تاجسیتی با وسعت سه و نیم میلیون مترمربع، نخستین منطقه تجاری یکپارچه خود را با نام «تاجد» ایجاد کرده است. این منطقه در زمینی به مساحت ۳۹ هزار مترمربع ساخته شده که پیشتر زمینهای خالی و بیاستفاده در حاشیه فرودگاه بینالمللی قاهره و جاده سوئز بود. منطقه تاجد توانسته است برندهای بینالمللی همچون «کارفور» و «بیتک» را جذب کند. قراردادهای چندصد میلیون پوندی برای اجاره و ساخت در این بخش امضا شده است؛ بهعنوان مثال، شرکت زنجیرهای سوپرمارکت کارفور قراردادی به ارزش ۵۰۰ میلیون پوند برای ساخت و بهرهبرداری امضا کرده و شرکت لوازم خانگی و محصولات الکترونیک بی تک نیز قراردادی به ارزش ۲۵۰ میلیون پوند برای اجاره بلندمدت منعقد کرده است.
مدینت مصر در سال ۲۰۲۴ رشد چشمگیری داشته است. فروش قراردادی به بیش از ۳۲ میلیارد پوند رسید که نسبت به سال قبل بیش از دو برابر بود. سود ناخالص نیز با رشد نزدیک به ۹۰ درصد به ۵.۵ میلیارد پوند رسید. این ارقام نشان میدهند که پروژه نهتنها از نظر کالبدی، بلکه از نظر اقتصادی نیز موفق بوده است. استفاده از فناوریهای نوین، همکاری با پیمانکاران بینالمللی و طراحیهای پایدار موجب شد این پروژه الگویی برای بازآفرینی شهری در مصر باشد و بهعنوان نمونهای شاخص از تبدیل زمینهای متروکه به فضاهای زنده و پایدار شناخته شود.
مشیرب داونتاون دوحه؛ از محله فرسوده تا نخستین مرکز شهر پایدار جهان
محله مشیرب در قلب تاریخی دوحه، یکی از قدیمیترین و در عین حال فرسودهترین بخشهای شهر بود. این محله شامل خانههای سنتی قطری، کوچههای باریک و بازارهای کوچک بود که در نیمه دوم قرن بیستم بهتدریج کیفیت خود را از دست داد. بسیاری از خانهها متروکه شدند، زیرساختها ناکارآمد بودند و بخشهایی از محله به پارکینگهای سطحی و ساختمانهای قدیمی و بیروح تبدیل شد. با وجود موقعیت استراتژیک در نزدیکی «بازار واقف» و «کورنیچ دوحه»، مشیرب دیگر نمیتوانست نقش تاریخی خود را بهعنوان قلب اجتماعی و تجاری شهر ایفا کند.
بازآفرینی مشیرب داونتاون از اوایل دهه ۲۰۱۰ آغاز شد، زمانی که دولت قطر و شرکت «مشیرب پراپرتیز» تصمیم گرفتند این محله فرسوده را به الگویی جهانی برای توسعه پایدار تبدیل کنند. پروژه در چندین فاز طراحی شد و طی بیش از یک دهه ادامه پیدا کرد. در این مدت، خانههای سنتی بازسازی شدند، ساختمانهای جدید با الهام از معماری قطری ساخته شدند و سیستمهای هوشمند مدیریت انرژی، ترافیک و پسماند به کار گرفته شد.
در ۲۰۲۴ بخشهای مهمی از پروژه تکمیل و افتتاح شدند و مشیرب داونتاون بهعنوان نخستین مرکز شهر پایدار جهان معرفی شد. این مجموعه شامل واحدهای مسکونی مدرن با فناوریهای کممصرف انرژی، مراکز تجاری و اداری، موزههای فرهنگی، هتلهای بینالمللی همچون «ماندارین اورینتال» و «پارک هایت» و میدان «براحت مشیرب» است که بزرگترین میدان سرپوشیده پیادهمحور در منطقه محسوب میشود. سیستمهای مدیریت هوشمند برای ترافیک و پسماند طراحی و فضاهای عمومی گسترده برای پیادهروی و تعامل اجتماعی ایجاد شده است.
این پروژه علاوه بر جنبههای معماری و زیباییشناسی شهری، به اقتصاد قطر نیز کمک کرده و هزاران شغل ایجاد کرده است. همکاری با شرکتهای جهانی همچون «مایکروسافت» برای ایجاد تجربه هوشمند شهری، نشاندهنده رویکرد نوآورانه قطر در این پروژه است. چالش اصلی مشیرب، حفظ میراث فرهنگی در کنار توسعه مدرن بود. طراحی معماری با الهام از کوچههای باریک و حیاطهای سنتی قطری انجام شد تا هم با اقلیم سازگار باشد و هم هویت تاریخی شهر حفظ شود. این پروژه اکنون بهعنوان نخستین مرکز شهر کاملاً پایدار جهان شناخته میشود و الگویی برای سایر شهرهای منطقه و جهان بهشمار میرود.
