مدیریت شهری واژه‌ای است که در امور مختلف زندگی شهروندان تأثیر بسیار گسترده‌ای دارد و بخش عمده‌ای از مسائل و موضوعات روزمره افراد را شامل می‌شود؛ این واژه در جهان امروز، معنایی عام و متولی مشخص دارد که تمام خدماتی مورد نیاز شهروندان در زندگی شهری را به آن‌ها ارائه می‌کند، در صورتی‌که ارائه عموم این خدمات به شهروندان تحت نظر مجموعه و متولی مشخصی ارائه شود، از آن با عنوان مدیریت واحد شهری یاد می‌شود.

مدیریت واحد شهری در شهرهای پیشرفته جهان به یک امر بدیهی و معمول تبدیل شده است و لازمه توسعه در زمینه‌های مختلف به حساب می‌آید، تحت این عنوان تمام نهادهای خدمات‌رسان در سطح شهر مکلف هستند فعالیت‌ها و خدمات خود را با اطلاع و کسب مجوز از این مجموعه مشخص که به‌طور عمده شهرداری‌ها هستند، انجام دهند.

یکی از مهم‌ترین نتایج و برکاتی که تحقق مدیریت واحد شهری در جامعه به‌دنبال دارد، جلوگیری از موازی‌کاری‌ها، افزایش هماهنگی و کاهش حیف و میل و خسارت به بیت‌المال و اموال عمومی است.

با وجودی که امروزه در تمام کشورهای جهان به این موضوع به‌صورت ویژه توجه شده است و نهادها و بخش‌های خدمات‌رسان تحت یک برنامه مشخص حرکت می‌کنند، در ایران همچنان پراکنده‌کاری خدمات در حوزه مدیریت شهری به صورت گسترده دیده می‌شود.

امروزه نبود مدیریت واحد و یکپارچه شهری در مقابل پراکنده‌کاری‌های گسترده در ارائه خدمات بدون کوچک‌ترین هماهنگی میان دستگاه‌های خدمات‌رسان موجب شده است که در زمان‌های مختلف، ارائه خدمات از سوی یک نهاد منجر به تخریب خدمات و امکانات ارائه شده از سوی دیگر نهادها شود.

از جمله این مشکلات می‌توان به حفاری‌های پی‌درپی دستگاه‌های خدمات‌رسان پس از اجرای آسفالت توسط شهرداری‌ها اشاره کرد؛ موضوعی که بارها در نقاط مختلف کشور دیده شده است و تمام مسئولان نیز نسبت به آن انتقاد کرده‌اند و راهکار رفع این مشکل را مدیریت واحد شهری عنوان کرده‌اند.

لزوم تحقق مدیریت واحد شهری در شهرهای کشور

عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مدیریت واحد شهری یکی از مهم‌ترین مسائلی است که اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند به شکلی کارآمد بار بزرگی از دوش دولت بردارد و به توسعه و پیشرفت شهرها کمک کند.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر بسیاری از شهرها به‌ویژه در مناطقی همچون زاهدان، از وضعیت رکود و عقب‌گرد رنج می‌برند و این در حالی است که مدیریت شهری کارآمد می‌تواند کیفیت زندگی مردم را بهبود ببخشد و به‌نفع دولت و جامعه باشد.

رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: برخی اعضای شورای اسلامی شهر که تجربه فعالیت در شهرهای بزرگی همچون اصفهان در اوایل انقلاب را دارند، بر این باور هستند که شوراهای اسلامی شهرها می‌توانند نقش مهمی در مدیریت شهری ایفا کنند و در پیام امام خمینی (ره) در آغاز انقلاب نیز بر لزوم حضور شوراها در همه‌جا و مدیریت مستقل این نهاد تأکید شده بود.

حاج‌رسولی‌ها گفت: این نهادهای محلی می‌توانند وظایفی همچون مدیریت آب، برق و آموزش را بر عهده گیرند و به این ترتیب از تمرکزگرایی جلوگیری کنند.

وی اضافه می‌کند: یکی از دلایل اصلی محقق نشدن مدیریت واحد شهری، نگاه برخی نمایندگان مجلس و بدنه دولت به این موضوع است؛ بسیاری از نمایندگان و مسئولان دولتی به دلیل نگرانی از کاهش قدرت و نفوذ خود، تمایلی به واگذاری اختیارات به شوراهای محلی ندارند و از دید آن‌ها، شهرداری‌ها و شوراها رقیبی برای نهادهای دولتی تلقی می‌شوند و این امر موجب می‌شود تلاش‌هایی برای کاهش نقش شوراها صورت گیرد.

بهبود ساختار اجرایی کشور و تحقق مدیریت واحد شهری، نیاز به اصلاحات ساختاری در سطوح مختلف وجود دارد

رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: مدیریت واحد شهری در شهرهای کوچک بیشتر به چشم می‌آید؛ در این شهرها نمایندگان مجلس قدرت و تأثیر کمتری دارند، اما شهرداران و شوراهای محلی می‌توانند نقش بسیار پررنگ‌تری ایفا کنند.

حاج‌رسولی‌ها می‌گوید: اگر مدیریت واحد شهری محقق شود، نه‌تنها مشکلات محلی بهتر مدیریت می‌شود، بلکه نمایندگان توانمندتری برای مسائل کلان کشور به مجلس راه پیدا خواهند کرد.

وی ادامه می‌دهد: بهبود ساختار اجرایی کشور و تحقق مدیریت واحد شهری، نیاز به اصلاحات ساختاری در سطوح مختلف وجود دارد، در این راستا برخی افراد همچون رئیس‌جمهور بر این باورند که دولت باید به‌صورت جدی به این موضوع بپردازد و اختیارات لازم را به شوراهای اسلامی شهر واگذار کند، زیرا این امر می‌تواند موجب سبک شدن وظایف دولت شود و شوراهای اسلامی شهر نیز با توجه با اختیارات بیشتر، بهتر بتوانند مشکلات محلی را مدیریت کنند.

رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: اگر وظایف اجرایی به شوراهای اسلامی شهر تفویض شود، دولت می‌تواند تمرکز بیشتری بر مسائل کلان داشته باشد و در نتیجه کیفیت خدمات ارائه‌شده به مردم نیز افزایش پیدا کند.

ساختار مدیریت شهری شبیه نظام قوا در سطح ملی است

سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان در این باره با اشاره به اهمیت حکمرانی شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در این حوزه باید ابزارها و اختیارات کامل در اختیار حکمران شهری باشد.

وی با اشاره به اینکه شهر یک پدیده چند وجهی است، اضافه می‌کند: مسائل شهری همچون ترافیک، نظم، قانون، آموزش و خدمات بهداشت و سلامت شهروندان همگی به بخش‌های مختلفی از جمله نهادهای ملی و محلی وابسته است و این موضوع موجب شده تا مدیران شهری بخشی از ابزارهای لازم برای تصمیم‌گیری مؤثر را در اختیار نداشته باشند.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: این موضوع، یعنی تقسیم وظایف میان نهادهای مختلف، مشکلاتی را در هماهنگی و افزایش هزینه‌ها ایجاد می‌کند.

ابراهیمی می‌گوید: از چندین دهه گذشته موضوع مدیریت شهری در سطح ملی مورد توجه قرار گرفته و مطالعات متعددی در این زمینه انجام شده است و به‌عنوان نمونه، مرکز مطالعات شهر تهران به بررسی مدل‌های مختلف حکمرانی شهری پرداخته و مدل‌های متمرکز و نیمه‌متمرکز در ساختار سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است.

وی ادامه می‌دهد: در نهایت پیشنهاد شده که در مدیریت شهری، ساختاری شبیه نظام قوا در سطح ملی (مقننه، مجریه و قضائیه) ایجاد شود و بر این اساس، شورای شهر به‌عنوان قوه مقننه و قانون‌گذار، مدیر شهری به‌عنوان مجری سیاست‌ها و یک سیستم نظارتی برای بررسی تحقق سیاست‌ها عمل کند که با این حال، این ساختار هنوز به نسخه عملیاتی مشخصی که قابلیت اجرا داشته باشد، نرسیده است.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه شهرداری‌ها به‌صورت داوطلبانه آغاز به فعالیت‌هایی در زمینه ایجاد یکپارچگی در نظام داده‌های شهری کرده‌اند، خاطرنشان می‌کند: برای مثال، داده‌های مربوط به آب، برق، گاز و تلفن همه در قالب نقشه‌های شهری تجمیع شده است تا هماهنگی بیشتری بین دستگاه‌ها ایجاد شود و امیدواریم که این روند به تدریج به تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده و اجرای هماهنگ در سطح شهر منجر شود.

ارتباط میان سیاست‌های ملی و اجرای آن‌ها در سطح محلی می‌تواند به کاهش هزینه‌های شهری و افزایش هماهنگی میان دستگاه‌ها کمک کند

ابراهیمی می‌گوید: برای رسیدن به این هدف، نیاز است جزئیات بیشتری از جمله ساختارهای ارتباطی میان مدیران شهری و نهادهای ملی و محلی مشخص شود.

وی اضافه می‌کند: ارتباط میان سیاست‌های ملی و اجرای آن‌ها در سطح محلی باید به‌طور دقیق تعیین شود، این مدل سازمانی همچنان در بعضی موارد ابهام دارد و نیازمند کار بیشتری است، اما تحقق آن می‌تواند به کاهش هزینه‌های شهری و افزایش هماهنگی میان دستگاه‌ها کمک بسیاری کند.

در حالی که دولت‌های مختلف طی سال‌های گذشته بر لزوم و ضرورت مدیریت واحد شهری تاکید داشتند، اجرا نشدن آن مشکلات زیادی را به مردم تحمیل کرده است و به دغدغه‌ای تکراری، ملالت‌بار و بی‌نتیجه تبدیل شده است.

مدیریت واحد شهری به‌عنوان یک رویکرد نوین در مدیریت کلان‌شهری، توانایی ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در شهرها را دارد و این مدیریت با ایجاد هماهنگی در برنامه‌ها، بهبود استفاده از منابع و افزایش مشارکت شهروندان، می‌تواند به رفع بسیاری از مشکلات شهری کمک کند.