خانه تاریخی «سوکیاس» در انتظار مرمت و ساماندهی

خانه تاریخی «سوکیاس» در کوچه سنگ‌تراش‌های اصفهان، بنایی ارزشمند با قدمتی چندصدساله و بخشی از دانشکده مرمت دانشگاه هنر است که علاوه بر جایگاه آموزشی، یادگاری زنده از معماری و بافت تاریخی شهر به شمار می‌رود. این خانه، که دروازه اصلی ورود به دانشکده را در خود جای داده، طی ماه‌های اخیر بارها مورد آسیب و تعرض قرار گرفته و لکه‌های برجای‌مانده از ریختن روغن روی سنگ‌ها و گچ‌های پیرنشین آن، چهره اصیل و تاریخی بنا را خدشه‌دار کرده است؛ رخدادی که زنگ خطر جدی برای حفاظت از این میراث ارزشمند را به صدا درآورده است.

بهنام فربدفر، دبیر انجمن علمی دانشکده مرمت بناها و احیای بافت‌های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان با بیان نگرانی شدید خود از آسیب‌دیدن یکی از آثار تاریخی این دانشگاه اظهار کرد: خانه سوکیاس در کوچه سنگ‌تراش‌ها، که شامل قسمت پیرنشین و در اصلی ورودی دانشکده مرمت است، متأسفانه به‌طور مکرر مورد تعرض وندالیسم قرار گرفته است. فردی ناشناس اقدام به ریختن روغن روی پیرنشین و بخش‌های مختلف ورودی می‌کند که باعث آسیب جدی به سنگ و لایه گچ این اثر تاریخی شده است. این آسیب‌ها حدود شش تا هفت بار رخ داده و لکه‌های آن هنوز بر جای مانده است.

وی با اشاره به پیگیری‌های انجام‌شده افزود: متأسفانه پیگیری ما از طریق دانشگاه و حراست تاکنون به نتیجه نرسیده است، با وجود اینکه دوربین بالای پیرنشین نصب شده و گفته می‌شود پیگیری‌ها انجام می‌شود، اما در طول یک سال گذشته هیچ اقدام مؤثری صورت نگرفته است. یک نفر به‌طور مداوم این کار را تکرار می‌کند و به بنای تاریخی آسیب وارد می‌کند.

دبیر انجمن علمی دانشکده مرمت بناها و احیای بافت‌های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: با رئیس حراست دانشگاه صحبت کردم، اما هنوز پاسخ روشنی دریافت نکرده‌ایم. ترجیح ما این است که این موضوع رسانه‌ای شود تا شاید بتواند زمینه پیگیری‌های جدی‌تر را فراهم کند و نهادهایی مانند مدعی‌العموم یا سازمان میراث فرهنگی وارد ماجرا شوند، چرا که آسیب وارد شده به بنای تاریخی هم از نظر بصری و هم ساختاری قابل توجه است و نیازمند رسیدگی فوری است.

برای اطلاع از صحت این موضوع، این موضوع را از رئیس دانشگاه هنر اصفهان پیگیری کردیم:

علیرضا خواجه‌احمد عطاری، رئیس دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به موضوع پیرنشین ورودی خانه سوکیاس اظهار کرد: ساختمان دانشکده مرمت بناها و احیای بافت‌های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان دو یا حتی سه در دارد که در اصل به دو خانه تو هم متصل است. 

وی افزود: برای جلوگیری از تحمیل هزینه‌های سنگین نگهبانی، تصمیم بر آن شد که تنها یک ورودی فعال باشد و دانشجویان از همان‌جا وارد شوند. در همین راستا، درِ پیرنشین بسته شد، اما این موضوع باعث شد که گاه همسایه‌ها از نشستن دانشجویان یا عابران در سکوهای پیرنشین گلایه‌مند باشند و حتی به دلیل دید به داخل خانه، برخی از ساکنان اقدام به ریختن روغن سوخته در این بخش کنند.

رئیس دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه این اتفاق در مقاطع مختلف و با فاصله چند ماهه رخ داده است، اظهار کرد: رئیس دانشکده مرمت نیز تأکید دارد که طرحی برای ساماندهی این بخش آماده است. در این طرح، مقرر شده ضمن مرمت درِ قدیمی چوبی و بازگرداندن رنگ و ظاهر اصلی آن، سکوهای پیرنشین نیز تمیز شده و نرده‌ای شکیل نصب شود تا هم امکان نشستن در آنجا نباشد و هم منظر تاریخی بنا حفظ شود.

خواجه‌احمدعطاری ادامه داد: این فرایند زمان‌بر است، زیرا باید نرده‌ها ساخته و آماده نصب شوند. تا آن زمان ممکن است همچنان برخی مشکلات وجود داشته باشد. البته تأکید می‌کنم که موضوع نشستن دانشجویان در این محل، به معنای ایجاد مشکل از سوی آن‌ها نیست؛ چراکه بسیاری از دانشجویان ما فهیم و همراه دانشگاه هستند. چه بسا برخی رهگذران نیز از سکوها استفاده کنند.

وی با اشاره به پیشنهادهای مطرح‌شده برای ساماندهی گفت: دو راهکار مورد بررسی قرار گرفته است؛ یکی نصب شیشه سکوریت و دیگری نرده چوبی. هرچند سکوریت احتمال شکستن دارد، اما نرده چوبی همخوانی بیشتری با درِ تاریخی چوبی خواهد داشت و از نظر بصری نیز مطلوب‌تر است.

رئیس دانشگاه هنر اصفهان تأکید کرد: مرمت این بخش با نظارت متخصصان صورت خواهد گرفت. به گفته رئیس دانشکده مرمت لایه‌برداری و مرمت سکوها و درِ تاریخی به گونه‌ای انجام می‌شود که نه‌تنها آسیبی به بنا وارد نشود، بلکه زیبایی آن بیش از پیش نمایان شود.

وی افزود: دانشگاه هنر همچون سایر دانشگاه‌ها تلاش می‌کند در خدمت جامعه دانشجویی باشد، البته طبیعی است که کاستی‌ها و محدودیت‌هایی وجود داشته باشد، اما در کنار آن، نعمت‌های بزرگی نیز به همراه دارد.

رئیس دانشگاه هنر اصفهان در ادامه با اشاره به برخی شایعات گفت: گاهی اخباری مطرح می‌شود مبنی بر تخریب ساختمان‌ها یا مشکلات جدی در بخش‌هایی از دانشگاه؛ در حالی که واقعیت چنین نیست. به‌عنوان مثال، درباره مرکز رشد دانشگاه، بهتر است گزارش دقیق و کارشناسی ارائه شود تا مشخص شود آیا واقعاً پیشرفتی حاصل شده یا خیر. ما نیز آماده‌ایم در این زمینه همکاری کنیم.

خواجه‌احمدعطاری در پایان خاطرنشان کرد: حدود ۸۰۰ دانشجو در این فضا مشغول به تحصیل، زندگی و مطالعه هستند و طبیعی است که حساسیت‌هایی وجود داشته باشد. با این حال، دانشگاه به‌طور جدی پیگیر ساماندهی موضوع پیرنشین و رفع دغدغه‌های همسایگان است و در اولین فرصت اقدامات لازم عملیاتی خواهد شد.

مرمت خانه‌های تاریخی بر عهده بهره‌بردار قانونی است

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با اشاره به موضوع آسیب‌دیدگی خانه تاریخی «سوکیاس» اظهار کرد: طبق ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه که احکام دائمی آن نیز لازم‌الاجراست، هر دستگاه یا نهادی که بهره‌برداری از یک بنای تاریخی ثبت‌شده را بر عهده دارد، موظف است هزینه‌های مربوط به مطالعه، مرمت، نگهداری و بهره‌برداری از آن را خود تقبل کند و در صورت انجام ندادن این وظایف، ترک فعل محسوب می‌شود.

وی افزود: خانه تاریخی سوکیاس که اکنون بخشی از دانشکده مرمت دانشگاه هنر اصفهان است، تحت مالکیت اداره اوقاف قرار دارد، اما بهره‌برداری آن در اختیار دانشگاه است و بر همین اساس دانشگاه موظف به رسیدگی و مرمت آن است. این نکته بسیار مهم است که ثبت یک اثر تاریخی به معنای آن نیست که میراث فرهنگی به‌تنهایی مسئول تمام امور حفاظت و نگهداری آن باشد؛ بلکه دستگاه بهره‌بردار باید رأساً وظایف قانونی خود را انجام دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی امکانات محدودی دارد، ادامه داد: در حال حاضر بیش از ۲۲ هزار بنای واجد ارزش تاریخی در استان وجود دارد و کل بودجه مرمتی استان در یک سال به ۱۰۰ میلیارد تومان هم نمی‌رسد، در حالی که مرمت یک بنای بزرگ گاه صدها میلیارد تومان هزینه نیاز دارد، بنابراین منطقی است که دستگاه‌های بهره‌بردار، اعم از دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها یا هیئت امنای اماکن مذهبی، خود مسئولیت نگهداری را برعهده بگیرند و میراث فرهنگی تنها نقش نظارتی ایفا کند.

کرم‌زاده ادامه داد: وظیفه میراث فرهنگی در چنین مواردی، ارائه اخطار و تذکر رسمی به دستگاه بهره‌بردار و در صورت لزوم پیگیری از طریق مراجع قضایی است. با این حال، ما همواره تأکید داریم که بهترین راه، همکاری و تعامل برای حفاظت از بناهای تاریخی است تا این آثار ارزشمند بدون تنش و با کمترین هزینه حفظ شوند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: میراث فرهنگی آماده است در چارچوب وظایف نظارتی و کارشناسی، از روند مرمت و حفظ اصالت تاریخی بنا پشتیبانی کند.