کفپوش سنتی پرتغالی یا «Calçada Portuguesa» یکی از نمادهای فرهنگی و هنری پرتغال است که با الگوهای پیچیده و زیبا از سنگ‌های سیاه و سفید، شهرهای این کشور را زینت داده است. این هنر که ریشه‌های آن به دوران روم باستان برمی‌گردد، در قرن نوزدهم به شکل امروزی خود در لیسبون تکامل یافت.

تکنیک استفاده از موزائیک سنگی برای سنگ‌فرش کردن جاده‌ها در دوران امپراتوری روم آغاز شد و به این ترتیب پایه اولیه برای آنچه گذاشته شد که امروزه به‌عنوان کف‌پوش سنتی پرتغالی شناخته می‌شود. در سال ۱۹۵ قبل از میلاد، رومیان پرتغال را اشغال کردند و در این دوره، دانش فنی گسترده‌ای را برای بهبود شرایط زندگی به کار گرفتند. جاده‌های رومی ساخته شدند و از تکنیک‌های ساخت آن‌ها در ساخت سنگ‌فرش پرتغالی هم به کار رفت.

پس از آن، میراث اسلامی در پرتغال، تزئینات، الگوهای هندسی و نمادگرایی را به همراه آورد و تأثیرات آن در کفپوش‌ها هم ظاهر شد. لیسبون در دوران مختلف به‌عنوان پایتخت امپراتوری، از شکوه و مدرنیزه شدن ناشی از مبادلات جهانی مردم و کالاها برخوردار شد. در این دوران، شریان‌های مهم تجاری شهر آسفالت شد و فضاها از نظر زیبایی‌شناسی بهبود یافت که حاصل ثروت آن دوره بود.

در پرتغال، اولین نمونه‌های ثبت‌شده از این سبک در میانه قرن نوزدهم در لیسبون ظاهر شد. مارکیس پومبال پس از زمین‌لرزه بزرگ لیسبون در سال ۱۷۵۵، در پروژه‌های بازسازی شهر، از موزائیک سنگی برای زیباسازی و استحکام شهر استفاده کرد.

سنگ‌فرش پرتغالی به شکل امروزی آن، برای نخستین بار در لیسبون بین سال‌های ۱۸۴۰ تا ۱۸۴۶، در جریان تعمیرات قلعه سنت جورج، تحت نظارت سرلشکر فورتادو ظهور کرد. در این پروژه، زندانیان از زندان لیموئیرو با استفاده از سنگ‌های سفید و سیاه، الگوی زیگ‌زاگ ایجاد کردند که برای آن زمان غیرمعمول بود و این آغازی برای هنر سنگ‌فرش شد.

در سال ۱۸۴۸، فورتادو مسئولیت بازسازی میدان روسیو را برعهده گرفت و با الگوی موجی که به‌عنوان دریای بزرگ شناخته می‌شود، آن را به‌عنوان یک نماد از اکتشافات دریایی پرتغال طراحی کرد. از آن پس، این سبک سنگ‌فرش در سراسر لیسبون و پرتغال گسترش یافت و به نمادی از هویت و فرهنگ پرتغال تبدیل شد.

کف‌پوش سنتی پرتغالی به‌طور معمول از سنگ‌های بازالت سیاه و سنگ آهک سفید ساخته می‌شود که به دقت برش داده شده است و به شکل الگوهای پیچیده چیده می‌شوند. این سنگ‌فرش‌ها بیشتر نمادهای فرهنگی و تاریخی همچون گل‌های بادبزنی، صدف‌ها، ماهی‌ها، ستاره‌ها، امواج دریا و کلاغ‌ها را به تصویر می‌کشند که نمادهای لیسبون هستند. طرح‌ها می‌توانند از الگوهای هندسی ساده تا موزاییک‌های پیچیده متغیر باشند.

ایجاد این کف‌پوش‌ها به استادکاران ماهری به نام «calceteiros» نیاز دارد که قرن‌ها این هنر را به کمال رسانده‌اند. کفپوش سنتی پرتغالی نه‌تنها بخشی از هویت پرتغال است، بلکه در مستعمرات سابق همچون برزیل و ماکائو نیز یافت می‌شود.

با وجود زیبایی این کف‌پوش‌ها، نگهداری از آن‌ها هزینه‌بر است و به تخصص نیاز دارد. سنگ‌ها می‌توانند لغزنده و ناهموار شوند و برای عابران پیاده، به‌ویژه افراد مسن و نابینایان، چالش ایجاد کنند. اواخر قرن بیستم، مدرسه‌ای برای آموزش این هنر تأسیس شد تا این سنت تداوم پیدا کند، همچنین کتابچه‌های راهنمایی درباره تاریخ، تکنیک‌ها و استانداردهای ایجاد کف‌پوش سنتی پرتغالی منتشر شده است تا نسل جدید بتواند این هنر را ادامه دهد.

هزینه بالای ساخت و نگهداری سنگ‌فرش پرتغالی، به‌همراه سختی در دسترسی به سنگ‌های مناسب، موجب کاهش علاقه سرمایه‌گذاران به پروژه‌های کف‌پوش شده است. این سنگ‌فرش‌ها همچنین به‌دلیل لغزندگی و خطر سقوط، به‌ویژه در شرایط بارانی و رشد علف و خزه در شکاف‌ها، با چالش‌های محیطی روبه‌رو هستند.

به همین دلیل، بعضی از شهرهای پرتغال و برزیل شروع به جایگزینی این کف‌پوش‌های سنتی با مواد دیگری کرده‌اند. برای مثال، شهر پورتو در سال ۲۰۰۵ بخش زیادی از سنگ‌فرش‌های خود را با بلوک‌های گرانیتی جایگزین کرد و شهر سائوپائولو نیز از سال ۲۰۰۷، بسیاری از پیاده‌روهای خود را با بتن ارزان‌تر و منظم‌تر پوشانده است.

کف‌پوش سنتی این کشور گواهی بر میراث فرهنگی غنی پرتغال است که ریشه‌های تاریخی را با بیان هنری ترکیب می‌کند. با وجود چالش‌هایی که دارد، این کف‌پوش‌ها همچنان یکی از نمادهای محبوب و نمادین شهرهای پرتغال باقی مانده است.