فردوسی | نام جاویدان ادبیات فارسی

ابوالقاسم فردوسی توسی، شاعر بزرگ ایران زمین در سال 329 هجری قمری در توس خراسان چشم به جهان گشود. از دوران کودکی و نوجوانی وی اثری در دست نیست؛ اما همه می دانند که او دهقان و دهقان زاده بود و دوره آغازین زندگی خود را در زمان سامانیان و همزمان با جنبش استقلال خواهی و هویت طلبی در میان ایرانیان پشت سر گذاشت.

بیشتر کارشناسان بر این عقیده اند او از سی سالگی سرودن اثر جاوید خود، شاهنامه را آغاز کرد و موفق شد در سی سال آن را به پایان برساند.

امروزه به دلیل این اثر ارزشمند از وی به عنوان بزرگترین سراینده پارسی‌گو یاد می کنند و به او حکیم سخن، حکیم توس و استاد سخن نیز می گویند. البته به جز شاهنامه، آثار دیگری را نیز به این شاعر نسبت می دهند که از جمله آنها می توان به مثنوی یوسف و زلیخا و هجونامه ای در نکوهش سلطان محمود غزنوی اشاره کرد که هنوز درباره اینکه فردوسی آنها را سروده است یا نه اتفاق نظری وجود ندارد.

وی در سال 416 هجری قمری دیده از جهان فرو بست و پیکرش در باغی در توس به خاک سپرده شد. بعدها در فراز و نشیب تاریخ آرامگاه هایی برای وی احداث کردند تا اینکه امروز شاهد بنایی با معماری هخامنشی و ایرانی بر فراز مزار او هستیم که سالانه هزاران نفر به بازدید آن می روند.

شاهنامه | اثری بی مانند در تاریخ ادب ایران زمین

فردوسی در طول زندگی‌اش اثری بی مانند را از خود بر جای گذاشت؛ شاهنامه اثری حماسی و منظوم مشتمل بر 60000 بیت است که امروز برای ما ارزش بسیاری دارد. این اثر، داستان هایی را از آغاز تا حمله اعراب به ایران در بر دارد و روزگار را در زمان چهار دودمان پادشاهی شامل پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان به تصویر می کشد.

سه بخش در این اثر وجود دارد:

1- اسطوره‌ای: از روزگار کیومرث تا پادشاهی فریدون

2- پهلوانی: از خیزش کاوه آهنگر تا مرگ رستم

3- تاریخی: از پادشاهی بهمن و پیدایش اسکندر تا گشایش ایران به دست اعراب

برای اولین بار این کتاب توسط بنداری اصفهانی در سال 601 خورشیدی به عربی ترجمه شد و پس از آن افراد دیگری آن را به زبان های دیگر برگرداندند از جمله ژول مل که ترجمه فرانسوی آن را ارایه کرد. امروز شاهنامه بزرگ‌ترین کتاب پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه قرار گرفته و به اکثر زبان های دنیا ترجمه شده است.

تصور کنید که در ایران زبان عربی حکمفرما شود و عده ای کمر به نابودی زبان فارسی ببندند. مدام به دنبال راهی می گردید که جلوی این اتفاق شوم را بگیرید و از خود می پرسید " چه می توانم بکنم ؟"

شاید این همان سوالی باشد که فردوسی در زمانی که زبانِ دانش و ادبیات در ایران، عربی بود، از خودش پرسید. او نتوانست بنشیند و با چشمان خودش زوال ادبیات فارسی را ببیند و کاری نکند. پس دست به کار شد و با تمام توان برای سرودن ابیاتی تاثیرگذار همت گماشت تا بتواند زبان پارسی را زنده و پایدار کند. او به سراغ شاهنامه ابومنصوری رفت که به نثر بود و به تاریخ پیش از اسلام می پرداخت و در سال ۳۴۶ هجری قمری به دست ابومنصور معمری نگاشته شده بود. او این کتاب را الگو قرار داد و توانست شاهنامه را خلق کند تا زبان پارسی برای همیشه جاوید شود. همین الان و در همین لحظه وجود آنچه که به عنوان زبان پارسی برای برقراری ارتباط از آن استفاده می کنیم را مدیون این اثر ارزشمند هستیم...

در باب اهمیت شاهنامه برای ایران یکی از تاریخ دانان و مصرشناسان چنین می گوید: 

زبان قبطی و ادبیات کهن مصر در یورش عرب ها به این سرزمین از بین رفت و به فراموشی سپرده شد و امروزه زبان رسمی کشور مصر، عربی است، چون مصریان کسی مانند فردوسی ایرانی را نداشتند. مصر با یورش اعراب تمدن، تاریخ، فرهنگ و زبانش را از دست داد، ما نمی‌توانیم درباره فرهنگ مصریان گفتگو کنیم چون امروزه کسانی با آن فرهنگ در آن جا حضور ندارند. فردوسی فرهنگ، زبان و تاریخ حماسه‌ای ایرانیان را با شاهنامه جاودانه کرد.

  25 اردیبهشت | روزی که باید به خاطر بسپاریم

این روز به افتخار سراینده شاهنامه و به پاس زحماتی که برای فرهنگ و ادب فارسی کشیده، به نام روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نامگذاری شده است. همه ساله در این روز مراسم های ویژه ای برگزار و یاد این شاعر بزرگ زنده نگه داشته می شود. شاید همیشه باید این تلنگر را به خودمان بزنیم و هیچ وقت نباید از خاطرمان پاک شود که این فردوسی بود که باعث شد زبان فارسی به ما برسد و همچون میراثی ارزشمند برای آیندگان باقی بماند...

پیش از این، به مناسبت این روز سری به مقبره این شاعر بزرگ زدیم و گزارشی تصویری را در مطلب زیر به شما تقدیم کردیم:

برنامه های این روز

برنامه های مختلفی در این روز در سراسر کشور برگزار می شود تا به همه‌مان وجود چنین شخصیتی را در تاریخ ادبیات مان یادآوری کند. از میان این برنامه می توان به مراسم های شاهنامه خوانی یا مراسم های ویژه ای که برگزار می شود اشاره کرد. در این میان، رفتن به آرامگاه این شاعر بزرگ در این روز برای تمامی علاقه مندان رایگان است. آنها می توانند به کنار آرامگاه این شاعر بزرگ بروند و در مراسم بزرگداشت وی سهیم شوند.

اما نکته مهم تر آن چیزی است که در فکر و قلب ما اتفاق می افتد. تا به حال چند بیت از شاهنامه را خوانده و غرق در معانی آن شده ایم؟ آیا در قفسه کتاب های مان یک شاهنامه پیدا می شود؟ چگونه می توانیم چشم مان را بر روی این اثر ببندیم؟ اثری که قلب همه را در سراسر دنیا به تسخیر خود درآورده اما در زادگاهش هیچ جایگاهی ندارد!

سخن آخر

فردوسی یکی از شخصیت های بزرگ ایران است که به این راحتی ها نمی توان از کنار نامش و خدمتی که به مردم این سرزمین کرده است، گذشت. روز او بهانه ای ست تا بیشتر و بیشتر این شاعر عزیز را بشناسیم و از اینکه رد پای چنین مرد بزرگی در تاریخ مان است بر خود ببالیم.