مسجدی تاریخی با دو محراب

با بیش از ۱۵۰ سال قدمت از مهمترین و زیباترین بناهای به جا مانده از دوران ناصرالدین‌شاه قاجار است. مسجد سپهسالار قدیم یا همان مسجد بهشتی در نزدیکی مدرسه خان مروی یکی از چشم‌نوازترین مساجد تهران است و معماری پرجزئیات آن چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند.

تاریخ: ۱۴۰۲/۱۲/۱۰ - ساعت: ۱۱:۲۱

این مسجد و مدرسه در آغاز به نام مسجد و مدرسه میرزا محمدخان سپهسالار شهرت داشت اما پس از ساخت مسجد و مدرسه میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی که به مسجد و مدرسه سپهسالار معروف شد، نام این مسجد را مسجد سپهسالار قدیم گذاشتند و آن مسجد تازه‌ساز به سپهسالار جدید شهرت یافت.

بنای اصلی مسجد در طول ۱۵۰ سالی که از عمر آن می‌گذرند چند بار مرمت شده اما خوشبختانه بنای قدیمی آن تغییر چندانی نکرده و جز اضافه شدن چند حجره در طبقه دوم ساختمان مدرسه، همان هویت و ساختار اولیه را حفظ کرده است. با ورود به محوطه مسجد و مدرسه سپهسالار قدیم، جلوخان وسیع آن که از هر سو با دیوارهای طاق‌نمادار محصور شده، هشتی گنبددار، دو مناره کاشی‌کاری شده، دو شبسستان تابستانی و زمستانی، صحن و رواق‌های ستون‌دار آن و نیز حجره‌هایی در دو طرف محوطه جلب توجه می‌کند. کاشی‌کاری‌های زیبا و فیروزه‌ای که نقوش اسلیمی در دل آنها نقش بسته، همراه با تزیین‌های آجری از همان سردر ورودی مسجد آغاز و تا دیگر بخش‌های بنا کشیده شده‌اند.

مسجد و مدرسه سپهسالار قدیم به سبک مساجد چهار ایوانی بنا شده که دو شبستان دارد؛ یکی مسجد سپهسالار و محل اقامه نماز و دیگری مدرسه سپهسالار و محل تحصیل طلاب بوده است.

«علیرضا زمانی» تهران‌پژوه، درباره جزئیات معماری مسجد و مدرسه سپهسالار قدیم می‌گوید: «شبستان مسجد سپهسالار را در ضلع جنوبی و شبستانی را که به عنوان مدرسه استفاده و با ۱۹ حجره محل تحصیل بود در ضلع شمالی بنا کرده‌اند. ویژگی خاص معماری شبستان مسجد وجود دو ستون سنگی قد برافراشته است که در کنار جزئیات به کار رفته در شبستان مدرسه ارزش معماری این بنا را دوچندان کرده‌اند. به عنوان مثال پوشش سقف شبستان یکی از بخش‌های زیبای این مسجد و مدرسه تاریخی است که با شمسه‌های روی سقف زیبایی آن دوچندان شده است. سقف شبستان با طاق‌پوش‌های آجری پوشانده شده که با آجر سنتی کاشی‌های فیروزه‌ای و سیاه تزیین شده‌اند.«

این مسجد و مدرسه، دو محراب دارد؛ یکی محراب شبستان جنوبی یا همان مدرسه سپهسالار که با کاشی‌های فیروزه‌ای و مشکی تزیین شده و نیز محراب بزرگ شبستان شمالی که به صورت نیم‌هشت بنا شده و با کاشی‌ معقلی و آجر سنتی تزیین شده است.