قنات‌های ایرانی و محله‌های سبز؛ راهکار مقابله با گرما
موج گرمایی شدیدی که از روز یکشنبه سوم اوت آغاز شده، سراسر اسپانیا را تحت تأثیر قرار داده و پیش‌بینی می‌شود حداقل تا روز چهارشنبه ۱۳ اوت ادامه یابد. اسپانیا از راهکارهای متنوعی از ایجاد قنات‌های ایرانی و بهینه‌سازی محیط شهری برای کاهش اثر جزایر گرما بهره می‌برد.
Admin1
موج گرمای شدید اسپانیا به‌دلیل توده هوای گرم و خشک از شمال آفریقا و الگوی جوی پایدار ایجاد شده است. در روزهای پنجشنبه و جمعه، دما در بیشتر نقاط داخلی شبه‌جزیره بین ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتیگراد خواهد بود. کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که این موج گرما دومین پیک گرمایی شدید تابستان امسال به شمار می‌رود و هنوز بدترین وضعیت در پیش است.
علاوه بر افزایش دما، وزش بادهای شدید و گاه ناگهانی نیز ممکن است در این مناطق رخ دهد. نقشه‌های هواشناسی نشان می‌دهد که روند افزایشی دما ادامه خواهد داشت و در جنوب غرب و بعضی مناطق شمال شرقی این شبه‌جزیره، دما ممکن است به ۴۰ تا ۴۲ درجه برسد. با این حال، در منطقه کانتابریا هوای خنک‌تری در روز شنبه پیش‌بینی می‌شود، اما انتظار می‌رود از روز یکشنبه دوباره دما افزایش یابد.
در جزایر قناری نیز وضعیت بحرانی است. دما از روز سه‌شنبه گذشته روند صعودی داشته و پیش‌بینی می‌شود که در روزهای شنبه تا دوشنبه، دما در مناطق کم‌ارتفاع این مجمع‌الجزایر به ۳۸ تا ۴۰ درجه برسد. همچنین، درجات حرارت حداقل در دامنه‌های جنوبی بین ۲۶ تا ۲۸ درجه باقی خواهد ماند که نشان‌دهنده برقراری شرایط موج گرمایی حتی در این جزایر است.
استفاده اسپانیا از فناوری قنات‌های باستانی ایران برای مقابله با گرمای شدید
شهر سویا در اسپانیا با بهره‌گیری از یک فناوری هزار ساله ایرانی به نام «قنات»، موفق شده است تا دمای شهر در فصل‌های گرم را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد و فضای زندگی شهری را در برابر بحران گرمای جهانی مقاوم‌تر کند. این اقدام نوآورانه، ترکیبی از دانش سنتی و فناوری‌های نوین پایدار است که می‌تواند الگویی برای سایر شهرهای گرم و خشک جهان باشد.
قنات‌ها سیستم‌های زیرزمینی هستند که آب را از منابع زیرزمینی به سطح زمین منتقل می‌کنند. پروژه «کارتخا قنات» در سویا یک کانال ۲۰ متری زیرزمینی است که جریان آب در آن باعث خنک شدن هوا می‌شود. با استفاده از کانالهای عمودی، هوای خنک زیرزمینی به سطح شهر منتقل می‌شود که در نهایت دمای سطح زمین را تا ۶ تا ۱۰ درجه سانتیگراد کاهش می‌دهد. این فناوری به خلق فضای عمومی باز بسیار بزرگی در شهر منجر شده است که می‌تواند به‌عنوان پناهگاه اقلیمی در روزهای گرم تابستان مورد استفاده قرار گیرد.
علاوه بر این، پروژه قنات در سویا از پمپ‌های خورشیدی برای به گردش درآوردن آب استفاده می‌کند و آب مصرفی را از منابع باران بازیافت می‌کند تا سیستم به صورت کامل پایدار و بدون مصرف زیاد انرژی کار کند. سویا در کنار قنات، اقدامات دیگری نیز برای مقابله با گرما انجام داده است؛ از جمله کاشت هزاران درخت در سال، ایجاد فضای سبز و سایه‌بان در ایستگاه‌های تاکسی و زمین‌های بازی، استفاده از مصالح بازتاب‌دهنده نور و نصب قواره‌های عمومی. همچنین شهر با نام‌گذاری و دسته‌بندی موج‌های گرمایی به افزایش آگاهی عمومی درباره مخاطرات گرما کمک می‌کند.
این تلاش‌ها بخشی از یک برنامه جامع شهری است که در آن فناوری‌های سنتی و مدرن به هم پیوسته‌اند تا زندگی شهری را در برابر چالش‌های گرمای جهانی تاب‌آورتر کنند. پروژه‌هایی مانند LifeWaterCool با تاکید بر تبخیر و مدیریت آب و پروژه UrbaneW برای کاهش آلایندگی و ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر، مکمل اقدامات سویا در مقابله با دمای بالا هستند.
پروژه LifeWaterCool که با حمایت مالی اتحادیه اروپا اجرا می‌شود، به توسعه و آزمایش راهکارهای خنک‌کنندگی شهری هم در فضای باز و هم در داخل ساختمان‌ها می‌پردازد و از مدیریت هوشمند و بهینه منابع آب شهری بهره می‌برد.در این پروژه، سیستم آب شهری به عنوان ساختار اصلی برای اجرای راهکارهای سبز و خنک‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله اقدامات آن می‌توان به جمع‌آوری و ذخیره آب حاصل از روان‌آب باران، استفاده مجدد از این آب برای آبیاری فضای سبز و کاشت درختان اشاره کرد که این امر باعث کاهش دما در مناطق شهری سه تا پنج درجه سانتیگراد می‌شود.
یکی از محل‌های اجرای پروژه، خیابان «آوِنیدا ده لا کروز روخا» در محله ماکارنا است که به فضایی دوستدار پیاده‌رو تبدیل شده و سیستم‌های خنک‌کننده مانند فواره‌ها و کانالهای تهویه هوای خنک کار گذاشته شده است. هدف LifeWaterCool ایجاد محیط‌هایی با شرایط اقلیمی مطلوب برای اقامت‌های کوتاه، متوسط و بلندمدت در فضاهای شهری است.
پروژه مادرید نووو نورت ( Nuevo Norte) یکی از بزرگترین و پیشرفته‌ترین طرح‌های توسعه شهری پایدار در مادرید اسپانیا است که با هدف مقابله با مشکلات اقلیمی از جمله اثر جزیره حرارتی شهری طراحی و اجرا می‌شود. این پروژه، منطقه‌ای وسیع را شامل می‌شود که به‌جای زمین‌های صنعتی و خطوط ریلی متروکه، محله‌هایی با ساختمان‌های مدرن، فضای سبز گسترده و زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک و هوشمند ایجاد می‌کند.
برای کاهش اثر گرمای شهری، مادرید نووو نورت از راهکارهای متعددی بهره می‌برد. ساختمان‌های این پروژه به صورت «پسیو» ساخته می‌شوند؛ به این معنی که با عایق‌بندی مناسب، نمای تهویه‌دار و سقف‌های سبز، مصرف انرژی به‌شدت کاهش یافته و تولید گرما به حداقل می‌رسد. علاوه بر این، سیستم انرژی زمین‌گرمایی به‌عنوان منبعی تجدیدپذیر برای گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها به کار گرفته می‌شود که باعث کاهش تولید حرارت اضافی در فضای اطراف می‌شود.
یکی از مهمترین بخش‌های پروژه، ایجاد بیش از ۱۴۵ هزار مترمربع فضای سبز و جنگل شهری است که با سایه‌اندازی و تبخیر و تعرق گیاهان به کاهش دمای هوای اطراف کمک می‌کند. درختانی که در این فضا کاشته می‌شوند، به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که مقاوم به خشکی باشند و مصرف آب پایینی دارند تا ضمن حفظ منابع آبی، بتوانند به بهبود کیفیت هوا و کاهش گرما کمک کنند. همچنین، استفاده از مصالح نفوذپذیر و سقف‌های سبز باعث جذب آب باران و جلوگیری از انباشته شدن حرارت بر روی سطوح شده است.
از سوی دیگر، کاهش استفاده از خودروهای شخصی و ارتقای حمل‌ونقل پاک از طریق مسیرهای ویژه پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی، به کاهش تولید گرمای ناشی از سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند. طراحی بیوکلیماتیک (اقلیمی زیستی) خیابان‌ها و فضاهای عمومی نیز امکان دسترسی به مکان‌هایی با سایه و جریان هوای طبیعی را فراهم کرده است تا شرایط حضور در فضای باز در روزهای گرم، راحت‌تر شود.
تمامی این اقدامات باعث می‌شوند مادرید نووو نورت به شکل یک «ریه سبز» در شمال مادرید عمل کند؛ فضایی که با خنک کردن هوا، دمای مناطق اطراف را کاهش داده و نقش مهمی در بهبود شرایط اقلیمی شهر ایفا می‌کند. همچنین با کمک بادهای غالب، هوای خنک این فضای سبز به بخش‌های مرکزی مادرید منتقل می‌شود و به کاهش دمای کلی شهر کمک قابل‌توجهی می‌کند.
این پروژه‌ها نمونه‌ای موفق از تلفیق معماری پایدار، فناوری‌های نوین و برنامه‌ریزی شهری است که چالش‌های گرمای شهری را به طور مؤثر هدف قرار داده‌اند و الگویی الهام‌بخش برای دیگر شهرها با شرایط اقلیمی مشابه در سراسر جهان محسوب می‌شوند.
