طراحی شهرهای امروز بر ایجاد فضاهای زیبا و کارآمد برای همه شهروندان و توجه به نیازهای افراد با توانایی‌های محدود تمرکز دارد. شهر ایده‌آل، شهری است که برای همه ساکنان آن قابل دسترس و استفاده باشد و هر فرد، صرف‌نظر از توانایی‌های جسمی یا ذهنی خود، بتواند به‌طور مستقل و با آسودگی در آن زندگی کند و از امکانات آن بهره‌مند شود. دستیابی به این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، توجه به جزئیات و به‌کارگیری رویکردهای نوآورانه در طراحی فضاهای شهری است.

طراحی شهرهای مناسب برای افراد با نیازهای ویژه همچون نابینایان، استفاده‌کنندگان از ویلچر، ناشنوایان یا افراد دارای اوتیسم، نیازمند یک رویکرد جامع و فراگیر است. توجه به نیازهای ویژه نه‌تنها از جنبه اخلاقی و اجتماعی مهم است، بلکه از نظر اقتصادی می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد، زیرا شهرها می‌توانند با افزایش دسترسی، از پتانسیل تمام شهروندان خود استفاده کنند. این رویکرد می‌تواند به افزایش رضایت جمعی و ارتقای حس تعلق خاطر ساکنان به شهر کمک کند.

این رویکرد شامل چندین استراتژی مهم است که به‌طور همزمان باید اجرا شوند. مهم‌ترین استراتژی، ایجاد زیرساخت‌های قابل دسترس برای این افراد است. به‌عنوان مثال، شهرها باید از دسترسی فیزیکی خدمات برای استفاده‌کنندگان از ویلچر با استفاده از رمپ‌ها، آسانسورها و مسیرهای پهن در فضاهای عمومی، ساختمان‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل اطمینان حاصل کنند. این زیرساخت‌ها نه‌تنها برای افراد دارای معلولیت، بلکه برای والدین با کودک، مسافران با چمدان و بسیاری از افراد دیگر نیز مفید است. آموزش‌هایی نیز به‌منظور آشنایی کارکنان سازمان‌ها و اماکن عمومی با زبان اشاره باید در نظر گرفته شود.

پیاده‌روهای لمسی، علائم بریل و سیگنال‌های صوتی در تقاطع‌ها برای تسهیل حرکت افراد نابینا ضروری است. پیاده‌روهای لمسی با استفاده از سنگفرش‌های خاص، افراد نابینا را از وجود پله‌ها و تغییر مسیر آگاه می‌سازند و به آنها کمک می‌کنند تا مسیر خود را به‌تنهایی طی کنند. نصب علائم بریل حاوی اطلاعاتی همچون نام خیابان‌ها، علائم راهنمایی و رانندگی و اطلاعات عمومی در مکان‌های مشخص، اطلاعات مهم را در اختیار افراد نابینا قرار می‌دهد تا بتوانند به‌راحتی از محیط اطراف خود آگاه شوند. سیگنال‌های صوتی در تقاطع‌ها نیز با اعلام زمان عبور، به افراد نابینا کمک می‌کنند تا به‌طور ایمن از خیابان عبور کنند.

استفاده از هشدارهای بصری و زیرنویس هم‌زمان در فضاهای عمومی و سیستم‌های حمل‌ونقل برای جامعه ناشنوایان ضروری است. هشدارهای بصری می‌توانند به‌صورت چراغ‌های چشمک‌زن یا نمایشگرهای الکترونیکی باشند که اطلاعات مهم همچون زمان حرکت قطار یا اتوبوس، تغییر مسیر و هشدارهای اضطراری را به‌صورت بصری به افراد ناشنوا منتقل کنند. زیرنویس هم‌زمان نیز در سیستم‌های رسانه‌ای عمومی همچون تلویزیون‌های موجود در ایستگاه‌های حمل‌ونقل یا سالن‌های انتظار، به افراد ناشنوا کمک می‌کند تا از اخبار، هشدارهای مهم و اطلاعات مربوط به برنامه‌های در حال پخش آگاه شوند.

طراحی فضاهایی با کاهش بار حسی برای افراد دارای اوتیسم، از دیگر جنبه‌های مهم این استراتژی است. این فضاها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که از محرک‌های بیش از حد محیطی بکاهند و به ایجاد یک محیط آرام و قابل کنترل کمک کنند. استفاده از رنگ‌های آرامش‌بخش، نورپردازی ملایم و دوری از صداهای شدید از مهم‌ترین عوامل در طراحی این فضاها به شمار می‌رود.

ایجاد فضاهایی که به پردازش اطلاعات حسی کمک می‌کنند، می‌تواند به کاهش استرس و افزایش آرامش در افراد دارای اوتیسم کمک کند. در طراحی چنین فضاهایی، استفاده از عناصر طبیعت‌گرا و منظر شفابخش نیز می‌تواند مفید باشد. این رویکرد با الهام از محیط‌های طبیعی، به ایجاد حس آرامش و تعلق به محیط کمک می‌کند و می‌تواند به بهبود کیفیت احساسات افراد دارای اوتیسم منجر شود. اتاق‌های تاریک حسی نیز به‌عنوان بخشی از این استراتژی، با کاهش نورهای شدید و به هم ریختگی بصری، به ایجاد یک محیط آرام کمک می‌کنند و خطر اضافه بار حسی را برای این افراد کاهش می‌دهند.

فناوری‌های هوشمند در شهرهای فراگیر

فناوری‌های هوشمند نقش مهمی در ارتقای دسترسی‌پذیری شهرها ایفا می‌کنند. توسعه اپلیکیشن‌هایی که اطلاعات لحظه‌ای در مورد مکان‌ها، خدمات و گزینه‌های حمل‌ونقل قابل دسترس را ارائه دهند، به افراد دارای معلولیت کمک می‌کند تا به‌راحتی در شهر تردد داشته باشند. این اپلیکیشن‌ها شامل نقشه‌های دسترسی‌پذیر، زمان‌بندی حمل‌ونقل عمومی و اطلاعات در مورد خدمات و تسهیلات قابل دسترس هستند. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن‌هایی همچون گوگل‌مپ می‌توانند مسیرهای دسترسی‌پذیر را برای استفاده‌کنندگان از ویلچر نشان دهند و زمان‌بندی دقیق حمل‌ونقل عمومی را در اختیار کاربران قرار دهند.

ادغام هوش مصنوعی در فناوری‌های کمکی همچون دستگاه‌های صوتی و زیرنویس لحظه‌ای نیز مسیریابی و ارتباط را برای ناشنوایان بهبود می‌بخشد. به‌عنوان مثال، دستگاه‌های صوتی هوشمند همچون الکسا و گوگل‌هوم می‌توانند به ناشنوایان کمک کنند تا به‌صورت صوتی دستورالعمل‌های مسیریابی را دریافت کنند و از طریق زیرنویس لحظه‌ای به اخبار و هشدارهای مهم دسترسی داشته باشند. این فناوری‌ها می‌توانند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی و فرصت‌های مشارکت افراد با نیازهای ویژه را ارتقا دهند.

استفاده از اینترنت اشیا در شهرهای هوشمند می‌تواند به جمع‌آوری داده‌های بیشتر در مورد نیازهای شهروندان کمک کند و خدمات شهری را بهینه‌تر کند. مسئولان شهری می‌توانند از این داده‌ها برای بهبود زیرساخت‌های دسترسی‌پذیر و ارائه خدمات بهتر به افراد دارای نیازهای ویژه استفاده کنند.

شهرهای فراگیر

برنامه‌ریزی شهری فراگیر از جنبه‌های مهم رویکرد جامع شهرها برای توجه به نیازهای افراد دارای معلولیت است. در این فرایند، افراد دارای معلولیت باید در طراحی فضاهای شهری مشارکت داده شوند تا اطمینان حاصل شود که نیازهای آنها برآورده می‌شود. استفاده از اصول طراحی سراسری برای ایجاد فضاهایی که برای همه، صرف نظر از توانایی‌شان قابل استفاده باشند، از جنبه‌های مهم برنامه‌ریزی شهری فراگیر است و شامل طراحی ساختمان‌ها، پارک‌ها و مناطق تفریحی با ویژگی‌هایی همچون درهای بزرگ، آسانسورها و توالت‌های قابل دسترس است.

مشارکت اجتماعی و توسعه برنامه‌های فراگیر استراتژی‌های مهمی هستند که یکپارچگی اجتماعی را ترویج و فرصت‌هایی را برای افراد دارای معلولیت فراهم می‌آورند تا بتوانند در فعالیت‌های مختلف شرکت کنند. مشارکت اجتماعی باید شامل برنامه‌های ورزشی، فرهنگی و آموزشی باشد که به‌طور خاص برای نیازهای افراد دارای معلولیت طراحی شده‌اند، همچنین ایجاد مکانیسم‌های بازخورد برای ارزیابی و بهبود مداوم دسترسی‌پذیری و فراگیری فضاهای شهری ضروری است.

ایجاد فرصت‌های شغلی

ایجاد فرصت‌های شغلی و محیط‌های کاری بدون موانع برای افراد دارای معلولیت از دیگر جنبه‌های مهم رویکرد جامع شهرها به مسئله معلولیت است. این راهکار شامل ارائه آموزش‌هایی برای کارفرمایان در مورد نحوه ارتباط و سیستم‌های پشتیبانی است تا ادغام موفق افراد دارای معلولیت در نیروی کار تضمین شود. کارفرمایان باید آموزش ببینند که محیط‌های کاری را به‌گونه‌ای طراحی کنند که افراد دارای معلولیت بتوانند به‌راحتی در آن حرکت کنند و از تسهیلات موجود استفاده کنند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل آگاهی‌بخشی در مورد نیازهای مختلف افراد دارای معلولیت و چگونگی برقراری ارتباط مؤثر با آنها باشد.

اطمینان از دسترسی اقتصادی با ارائه مسکن مقرون‌به‌صرفه و خدمات ضروری در نزدیکی مناطق مسکونی، کیفیت زندگی و فرصت‌های مشارکت افراد با نیازهای ویژه را به‌طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد. ترویج توسعه‌های مسکونی مختلط که در آن واحدهای مسکونی با قیمت‌های مختلف در کنار هم قرار می‌گیرند، به افراد با درآمدهای مختلف کمک می‌کند تا در یک محله زندگی کنند و از خدمات بهداشتی و آموزشی همسان بهره‌مند شوند.

شهرها می‌توانند با اجرای این استراتژی‌ها، برای افراد با نیازهای ویژه فراگیرتر و حمایتی‌تر شوند و کیفیت زندگی و فرصت‌های مشارکت آنها را بهبود بخشند. این رویکرد به افزایش استقلال و مشارکت اجتماعی افراد دارای معلولیت کمک می‌کند و در نهایت توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه را به دنبال دارد. با توجه به چالش‌ها و فرصت‌های موجود، همکاری بین دولت، کارفرمایان و سازمان‌های غیرانتفاعی برای ارتقای وضعیت اشتغال و زندگی افراد دارای معلولیت ضروری است.

کشورهای پیشرو در رویکرد جامع دسترسی‌پذیری

چندین کشور در سراسر جهان تلاش‌های موفقیت‌آمیزی برای ایجاد محیط‌های قابل دسترس انجام داده‌اند که نیازهای افراد دارای معلولیت را برآورده می‌سازد. به‌عنوان مثال، سوئد به‌دلیل اقدامات جامع خود در زمینه دسترسی‌پذیری شهرت یافته است. این کشور دارای سیستم حمل‌ونقل و فضاهای عمومی قابل‌دسترس برای ویلچر است. سازمان دسترسی‌پذیری سوئد، تلاش‌های بخش‌های مختلف را برای ترویج دسترسی‌پذیری هماهنگ می‌کند تا اطمینان حاصل شود که حمل‌ونقل عمومی، ساختمان‌ها و خدمات دیجیتال بدون مانع هستند.

قانون دسترسی‌پذیری سال ۲۰۰۹ سوئد، همه تسهیلات عمومی را ملزم می‌کند تا موانع فیزیکی را برای افراد دارای معلولیت برطرف کنند. این قانون به شیوه‌ای مؤثر موجب شده است که سوئد به‌عنوان یک کشور پیشرو در زمینه دسترسی‌پذیری شناخته شود و به‌عنوان الگویی برای سایر کشورها در این زمینه عمل کند.

آلمان با قانون فرصت‌های برابر، از افراد در برابر تبعیض محافظت می‌کند و مشارکت کامل آنها در جامعه را تضمین می‌کند. کسب‌وکارهای این کشور موظف به اسکان مناسب برای افراد دارای معلولیت هستند تا یک محیط کاری فراگیر برای آنها ایجاد شود. شهرهایی همچون برلین سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساخت‌های قابل دسترس از جمله پیاده‌روهای لمسی و رمپ‌ها انجام داده‌اند که نه‌تنها دسترسی را در سراسر شهر بهبود می‌بخشد، بلکه به ایجاد یک جامعه فراگیر کمک می‌کند.

ژاپن به‌عنوان یک پیشگام و الگوی جهانی در استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای ارتقای دسترسی‌پذیری شناخته شده است. این کشور سیستم‌های هدایت لمسی را در ایستگاه‌های قطار اجرا کرده و در فناوری‌های قابل دسترس برای بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت سرمایه‌گذاری کرده است. رویکرد جامع ژاپن در زمینه دسترسی‌پذیری شامل فضاهای عمومی، حمل‌ونقل و پلتفرم‌های دیجیتال است تا یک محیط فراگیر و جامع ایجاد شود. ژاپن با استفاده از فناوری‌های نوین همچون رباتیک، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، یک محیط شهری هوشمند ایجاد کرده است که در آن همه افراد می‌توانند به‌راحتی زندگی کنند و در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی مشارکت داشته باشند.

کانادا قانون دسترسی‌پذیری را تصویب کرده است که هر دو بخش عمومی و خصوصی را ملزم می‌کند تا دسترسی‌پذیری را در برنامه‌های خود در نظر بگیرند. سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل و ساختمان‌های قابل دسترس از عناصر کلیدی این ابتکارات هستند. شهرهایی همچون ونکوور و تورنتو، پیشگام در دسترسی‌پذیری هستند و دارای حمل‌ونقل عمومی کاملاً قابل دسترس و محیط‌های کاری بازسازی‌شده هستند که به ایجاد یک محیط فراگیر و قابل دسترس کمک کرده است.

قانون دسترسی‌پذیری کانادا نه تنها به بهبود زیرساخت‌های فیزیکی می‌پردازد، بلکه به ارتقای آگاهی و پذیرش اجتماعی نیز کمک می‌کند. شهرهای کانادا با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و بازسازی محیط‌های عمومی، به ایجاد یک جامعه فراگیر و حمایتی کمک می‌کنند که در آن افراد دارای معلولیت می‌توانند به‌راحتی زندگی کنند و از فرصت‌های موجود بهره‌مند شوند.

استرالیا قانون تبعیض علیه معلولیت را تصویب کرده است که تبعیض بر اساس معلولیت را غیرقانونی می‌داند و از کسب‌وکارها و ارائه‌دهندگان خدمات می‌خواهد تا دسترسی‌پذیری را در همه امور در نظر بگیرند. این قانون به ترویج محیط‌های آموزشی و کاری قابل دسترس کمک می‌کند تا فراگیری در همه جنبه‌های زندگی را ارتقا دهد.

این کشورها با اجرای سیاست‌ها و فناوری‌هایی که به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت را ارتقا می‌دهند، به مقصدهای ایده‌آل برای افرادی تبدیل شده‌اند که به محیط‌های قابل دسترس نیاز دارند.