بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۵۰ نزدیک به ۷۰ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد. این افزایش سریع جمعیت، چالش‌های بزرگی از جمله نیاز به زیرساخت‌های حمل‌ونقل کارآمد، سیستم‌های انرژی پایدار و راهکارهای یکپارچه و بلادرنگ برای مدیریت فعالیت‌های روزمره را برای شهرها به همراه دارد. این روند نیاز به شهرهای هوشمندتر و سیستم‌های کارآمدتر برای مدیریت آن‌ها را بیش از پیش ضروری می‌سازد. پروژه‌هایی در عربستان سعودی، استرالیا و سنگاپور با اولویت دادن به ملاحظات اجتماعی و زیست‌محیطی، نمونه‌هایی از طراحی هوشمند شهری هستند که فراتر از فناوری صرف، طراحی پایدار و انسانی را مدنظر قرار داده‌اند.

تلاش‌ها برای هوشمندسازی شهرها در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است، اما بسیاری از آن‌ها هنوز در تطبیق فناوری با نیازهای واقعی مردم و ایجاد تعادل میان بهینه‌سازی عملیات روزانه، پایداری بلندمدت و ارتقای کیفیت زندگی با چالش روبه‌رو هستند.

نقش فناوری در بهبود کیفیت زندگی شهری

شهرهای هوشمند زندگی‌ها را نه‌تنها با فناوری، بلکه از طریق طراحی هدفمند غنی می‌کنند که مقاومت را شکل می‌دهد و ارتباطات انسانی را عمیق‌تر می‌کند. ابزارهای دیجیتال جرقه نوآوری را می‌زنند، عملیات را بهینه می‌کنند و ردپای کربنی بشر را کاهش می‌دهند، اما یک شهر هوشمند زمانی به‌طور واقعی قابل زندگی می‌شود که این بهره‌وری‌ها با فضاهای انسانی و پرجنب‌وجوشی ادغام شوند که مردم را در جامعه ریشه‌دار می‌کند. با پیچیده‌تر شدن مسائل شهری، موفقیت نصیب کسانی خواهد شد که هوشمندی را در هر لایه‌ای، از برنامه‌ریزی تا عملکرد، مورد توجه قرار دهند و به نسل‌های آینده خدمت کنند. به این ترتیب آینده شهرها نه‌تنها در فناوری‌های پیشرفته، بلکه در طراحی هوشمند، پایدار و انسانی نهفته است.

امروزه رویکرد ساخت شهرها به‌گونه‌ای تغییر کرده است که دیگر به افزودن امکانات دیجیتال به زیرساخت‌های موجود اکتفا نمی‌شود، بلکه هوشمندی باید از مرحله طراحی و برنامه‌ریزی اولیه به‌صورت یکپارچه در ساختار شهرها تعبیه شود. هدف از این اقدام نیز ایجاد سیستم‌هایی هوشمند است که نه‌تنها شامل ابزارهای هوشمند باشد، بلکه به‌صورت هماهنگ و مؤثر در کنار هم عمل کنند. این رویکرد امروزه از جوامع ساحلی استرالیا و دانشگاه‌های سنگاپور گرفته تا پروژه‌های صنعتی گسترده در عربستان سعودی در حال اجراست.

هوشمندسازی شهری با پروژه‌های نوآورانه و انسان‌محور

پروژه دپوینت استیت (The Point Estate) در شبه‌جزیره بلارین ویکتوریا نمونه‌ای برجسته از ادغام حفاظت محیط زیست با فناوری دیجیتال است. این پروژه ۱۹۵ هکتاری با حفظ بیش از دوسوم مساحت به فضای باز اختصاص پیدا کرده که شامل پارک‌ها، مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و یک آبراه جزر و مدی ۵ کیلومتری است که جریان‌های طبیعی آب را بازسازی و کیفیت آن را بهبود می‌بخشد. استفاده از طراحی شهری حساس به آب شامل باغ‌های بارانی، کانال‌ها و سیستم‌های زهکشی اختصاصی، به افزایش مقاومت اقلیمی و تنوع زیستی کمک می‌کند. مدل‌سازی سه‌بعدی خاکبرداری‌ها نیز موجب دقت بیشتر در ساخت و کاهش هزینه‌ها و آسیب‌های زیست‌محیطی شده و سیستم فاضلاب فشار پایین جایگزینی کم‌اثر برای زیرساخت‌های سنتی فراهم کرده است. این پروژه موفق به دریافت گواهی توسعه محیط زیست (EnviroDevelopment) از مؤسسه توسعه شهری استرالیا شده که استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای در حوزه‌های اکوسیستم، پسماند، انرژی، مواد، آب و جامعه را تأمین می‌کند.

دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) نیز مرکز عملیات یکپارچه (IOC) را راه‌اندازی کرده است که عملکرد سیستم‌های حیاتی دانشگاه را به‌صورت بلادرنگ پایش می‌کند. این مرکز که ۱۷۰ هکتار فضای دانشگاهی را پوشش می‌دهد، با ادغام سیستم‌های امنیتی، مهندسی و عملیاتی در یک پلتفرم واحد، امکان واکنش سریع به شرایط اضطراری و کاهش زمان خرابی تجهیزات حیاتی را فراهم می‌آورد. مرکز IOC قابل توسعه است و می‌تواند به نیازهای عملیاتی در حال تغییر دانشگاه پاسخ دهد و تجربه‌ای ایمن‌تر، هوشمندتر و پایدارتر برای ساکنان و دانشجویان فراهم کند.

شهر سودایر در عربستان سعودی به‌عنوان یکی از مناطق اقتصادی برجسته این کشور، نمونه‌ای از طراحی هوشمند در مقیاس کلان است. این شهر با مساحتی بالغ بر ۲۵۸ کیلومتر مربع، بر اساس فلسفه‌ای منسجم و برنامه‌ریزی‌شده و نه توسعه تدریجی و پراکنده ساخته می‌شود. این پروژه فراتر از مهندسی صرف است و شامل برنامه‌ریزی استراتژیک می‌شود. طرح جامع شهر بر توسعه مرحله‌ای متمرکز است که صنایع پیشرفته و تولیدی را جذب کند. در این پروژه مناطق صنعتی و مسکونی با هم هماهنگ شده‌اند، خدمات به موقع ارائه می‌شوند و قطعات زمین برای سرمایه‌گذاری آماده هستند. هوشمندی سودایر در سیستم‌های پشت‌صحنه و تفکر بلندمدت آن نهفته است، نه در فناوری‌های نمایشی.