هفته‏‏‌ها از حادثه آتش‏‏‌سوزی یک ساختمان بیمارستانی در تهران گذشته و تب هشدار و رهگیری «پلاسکو»‌ها و «گاندی»‌ها رو به کاهش است، اما زیرپوست وضع موجود ساختمان‏‏‌های ریز و درشت پایتخت با استناد به «ماموریت آتش‏‏‌نشانی در کشورها» و «مسوولیت همین سازمان کلیدی در شهر تهران»، از کلید گم‏‏‌شده «مهار ریسک آتش‏‏‌سوزی» در شهر حکایت دارد.

سازمان آتش‏‏‌نشانی تهران مطابق مقررات بالاسری وضع‏‏‌شده، ظاهرا در حد «بازدید» و «اخطار» به ساختمان‏‏‌های ناایمن، «اختیار» دارد. این، همه «پیشگیری‏‏‌های ممکن و قابل اجرا» در تهران برای کاستن از احتمال حریق در ساختمان‏‏‌ها نیست بلکه از اواخر دهه ۹۰، سازنده‏‏‌ها و بسازوبفروش‏‏‌ها در شهر تهران برای گروهی از ساختمان‏‏‌ها مکلف شدند، «قبل از پایان‏‏‌کار، برگه تاییدیه آتش‏‏‌نشانی» از بابت «ایمن بودن ساختمان‏‏» در برابر حوادث دریافت کنند.

بررسی این تکالیف مشترک آتش نشانی و مالکان ساختمان، اما مشخص می‌کند، «پازل آتش» در ساختمان‌های مسکونی تهران همچنان کار می‌کند؛ تاییدیه‌ها صرفا برای ساختمان‌هایی با کف مشخصی تعداد طبقه، اجباری است و گذشته از این، تاییدیه‌ها یک‌بار مصرف است به این معنا که مطابق قوانین موجود، مالکان عملا اجباری به «تمدید دوره‌ای یا سالانه» برگه تاییدیه آتش نشانی ندارند. این یعنی، «خرید و فروش» مجاز ساختمان‌های مستعد آتش سوزی به‌رغم «اجبار اولیه مالک به داشتن برگه ایمنی».

از طرف دیگر، سازمان‌های آتش نشانی در جایی مثل آمریکا، اختیار به مراتب گسترده‌تر و موثرتری از بازدید و اخطار دارند به‌طوری که، بازرسی‌های ماموران رصد ایمنی می‌تواند منجر به جریمه و مجازات مالکان شود. با این حال یک مقام سازمان آتش نشانی توصیه می‌کند، خریداران خانه می‌توانند «تاییدیه آتش نشانی» را از مالکان فروشنده دریافت کنند.

ورود قضایی به ناایمنی ساختمان‌ها

در این زمینه جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با اشاره به واقعه آتش‌سوزی اخیر بیمارستان و هشدار‌های متعدد سازمان آتش‌نشانی به این بیمارستان پیش از وقوع این حادثه و چرایی بسنده کردن این سازمان به اخطار و تذکر و هشدار به جای تلاش برای رفع خطر از این ساختمان اظهار کرد: نکته مهم درخصوص این موضوع آن است که قانون، همین میزان اختیار را به سازمان آتش‌نشانی داده است و این در حالی است که به نظر می‌رسد رسانه‌های کشور باید بازخوانی جدی و اساسی نسبت به میزان اختیارات آتش‌نشانی در کشورمان و شهر‌های ایران با آتش‌نشانی شهر‌های پیشرفته کشور‌های دیگر دنیا داشته باشند تا مشخص شود که آتش‌نشانی‌های آن‌ها چه اختیاراتی در مقابل ساختمان‌های پرخطر و افراد خاطی در این موارد دارند و عدم‌تمکین به توصیه‌های آتش‌نشانی چه عواقبی را برای خاطیان دارد؛ بنابراین در حال حاضر اختیارات ما در آتش‌نشانی تهران به بازدید ما و اخطار نسبت به موضوعات احصا شده در بازدید‌ها محدود است، ولی اینکه چرا به ما اختیاری بیش از این نسبت به مالکان ساختمان‌های ناایمن نداده موضوع دیگری است.

وی با بیان اینکه متاسفانه قانون ما در حوزه ایمنی، بسیار ناقص و کلی‌گو است گفت: قانون فعلی سال‌ها پیش تدوین شده است و بسیاری از مسائل مندرج در آن مربوط به زمانی است که جمعیت شهر تهران بسیار محدود بوده و این شهر تا این اندازه ساختمان و خودرو نداشته است و متاسفانه در این مدت نیز قانون به‌روز‌رسانی نشده است؛ البته در یکی دو سال اخیر اتفاقات خوبی رخ داده که آن هم به دلیل پای کار آمدن دستگاه قضایی بود.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی با اشاره به وضعیت ۱۲۹ ساختمان بسیار پرخطر شهر تهران گفت: پیش از پای کار آمدن دستگاه قضایی، سال‌ها تعداد ساختمان‌های پرخطر همین عدد مانده بود و ما بسیار نگران بودیم که ساختمان‌های ناایمنی که در رتبه‌های ۲ و ۳ قرار داشتند به جمع این ساختمان‌های پرخطر اضافه شوند، ولی امروز دستگاه قضایی پای کار است، ولی نکته اینجاست که اگر ۵ سال یا ۱۰ سال بعد، دستگاه قضایی با اولویت‌های دیگری مواجه شد و مثل امروز از ما حمایت نکرد، باید چه کاری انجام داد؟ بنابراین تا زمانی که قانون اصلاح نشود و تا زمانی که ما چشم‌مان تنها به حمایت از دستگاه‌های دیگر باشد، دوباره مالکان سهل انگار راهکار‌های خود را پیدا می‌کنند.

ملکی درخصوص فرآیند انجام بازدید‌های آتش‌نشانی از ساختمان‌های مختلف گفت: تکالیف ما در آتش‌نشانی مبنی بر کمک به ایمن‌سازی ساختمان‌ها تعریف شده است و بر همین اساس ما اقدام به پایش ایمنی ساختمان‌های شهر تهران بر اساس حساسیت ساختمان‌ها از نوع کاربری، تعداد مراجعان، ساکنان و مواردی از این دست که ریسک خطری بالاتری دارند می‌کنیم و در سال‌های اخیر نیز بیش از ۴۸‌ هزار ساختمان توسط همکاران ما مورد پایش ایمنی قرار گرفته‌اند و ساختمان‌های ناایمن در ۴ دسته «بسیار پرخطر و بحرانی»، «پرخطر»، «میان‌خطر» و «کم‌خطر» دسته‌بندی شده‌اند و برای ایمن‌سازی، دستورالعمل‌هایی را دریافت کرده‌اند، ولی ما در آتش‌نشانی این اختیار را نداریم که درصورت عدم‌اجرای این دستورالعمل‌ها و ایمن‌سازی ساختمان‌ها، اقدام به استقرار نیوجرسی یا هر نوع قطع انشعاب یا ممانعت از فعالیت ساختمان داشته باشیم.

وی با بیان اینکه در یک‌سال اخیر اولویت ما اصلاح ۱۲۹ ساختمان بسیار پرخطر شهر تهران است گفت: در یک‌سال اخیر خوشبختانه با حمایت‌های دستگاه قضایی، شهرداری تهران و شورای شهر، توانستیم اقدامات خوبی در حوزه ایمن‌سازی ساختمان‌های بسیار پرخطر شهر تهران داشته باشیم و بر همین اساس تعداد ساختمان‌های بسیار پرخطر شهر از ۱۲۹ ساختمان به ۷۵ ساختمان رسیده و امروز مالکان این ساختمان‌ها متوجه شده‌اند که در صورت عدم‌ایمن‌سازی ساختمان‌شان، سر و کارشان با دستگاه قضایی است و ما امیدواریم تا پایان سال، تعداد ساختمان‌های بسیار پرخطر شهر به مراتب کاهش بیشتری داشته باشد.

ملکی با تاکید بر اینکه مشارکت مردم برای ایمن‌سازی شهر یک نکته بسیار پراهمیت است گفت: شهروندانی که میلیارد‌ها تومان هزینه خرید آپارتمان می‌کنند، باید نسبت به اخذ تاییدیه ایمنی ملک خریداری شده اقدام کنند و نسبت به این موضوع حساس باشند. البته ما در بحث ایمنی ساختمان‌های نوساز مشکل خاصی نداریم و تا به الان آتش‌سوزی منجر به فوت در این ساختمان‌ها نداشته‌ایم و این یعنی یا اتفاقی در این ساختمان‌ها نیفتاده یا سیستم اعلام و اطفا توانسته به خوبی عمل کند؛ بنابراین اینکه برخی از مالکان و خریداران نسبت به سختگیری‌های ما گله‌مندند باید به این موضوع توجه داشته باشند که این سختگیری ما برای ایمنی آن‌ها و خانواده‌هایشان است و مطالبه مردم می‌تواند کمک حال ما در ایمن‌سازی شهر باشد.

«تاییدیه»، شرط انتقال سند

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی با بیان اینکه دستگاه‌های دولتی دارای ساختمان‌هایی هستند که بعضا از نظر ایمنی وضعیت خوبی ندارند و برخی از ساختمان‌های آن‌ها در ۴ دسته ساختمان‌های ناایمن ما قرار گیرند گفت: با وجود وقوع آتش سوزی اخیر در یکی از بیمارستان‌ها، وزارت بهداشت در یک‌سال و نیم گذشته همکاری خوبی با ما داشته و پس از حریق مرکز سینا اطهر که متاسفانه ۱۹ نفر جان خود را از دست دادند، وزارت بهداشت مکاتباتی با شهرداری و سازمان آتش‌نشانی کرد که ما در برابر ساختمان‌هایی که کاربری درمانی دارند، به هیچ عنوان اغماضی نداشته باشیم و تمدید مجوز فعالیت این ساختمان‌ها را منوط به تاییدیه ایمنی از سوی ما کرد و بر همین اساس ما در یک‌سال و نیم گذشته حدود ۲۳۰۰ ساختمان با کاربری درمانی را بازدید کردیم و دستورالعمل‌هایی را برای ایمن‌سازی به این مراکز دادیم.

نکته حائز اهمیت آن است که امروز از آن ۲۳۰۰ ساختمان، بیش از ۱۸۰۰ ساختمان تاییدیه ایمنی دریافت کردند و این یعنی ۶۵‌درصد موفق به اخذ تاییدیه شدند که آمار بسیار خوبی است که مرهون همکاری و همراهی وزارت بهداشت است، ولی سوال اینجاست که این آمار خوب از ایمن‌سازی این مراکز در حوزه‌های صنعتی، خدماتی، تولیدی و... نیز با پای کار آمدن دستگاه‌های دولتی مربوطه تکرار می‌شود؟ بنابراین اگر سایر وزارتخانه‌ها، صنوف و اتحادیه‌ها پای کار ایمنی شهر و همکارانشان بیایند، می‌توان به اصلاح و بهبود این وضعیت امیدوار بود.

وی با اشاره به صدور تاییدیه ایمنی برای بیش از ۱۳‌ هزار ساختمان در سنوات اخیر از سوی آتش‌نشانی، با تاکید بر اینکه باید اخذ تاییدیه ایمنی آتش‌نشانی جزو الزامات انتقال سند در دفاتر اسناد رسمی باشد گفت: در ساختمان‌های نوساز ما، پیش و در حین ساخت‌وساز نظارت دقیقی بر ایمن‌سازی آن‌ها داریم و پس از تکمیل ساخت نیز اخذ تاییدیه آتش‌نشانی، پیش‌نیاز مراحل صدور پایان کار توسط شهرداری تهران است؛ ولی نکته قابل‌توجه این است که تاییدیه‌های ایمنی ما یکساله است و اگر مالکان، نسبت به ایمنی خود و خانواده‌شان حساس باشند باید فارغ از اینکه هیچ الزام قانونی وجود ندارد، خودشان برای تمدید این تاییدیه، به ما مراجعه کنند، ولی دردآور این است که از این تعداد تاییدیه صادر شده، هیچ تمدید تاییدیه‌ای نداشتیم و این نکته‌ای است که باید همه ما به آن توجه کنیم که چرا حاضریم میلیارد‌ها تومان برای خرید یک آپارتمان هزینه کنیم، ولی حاضر نیستیم برای اطمینان از ایمنی ساختمانمان، هزینه‌ای بسیار جزئی کنیم؟!

ملکی در پایان در پاسخ به برخی انتقادات اخیر درباره ضعف تجهیزات آتش‌نشانی و نبود نردبان‌های بلند در حادثه آتش سوزی بیمارستان گفت: اولویت ما استفاده از تجهیزات تولید داخل است، ولی در برخی از تجهیزات فوق تخصصی، ناچار به وارد کردن این تجهیزات از کشور‌های دیگر هستیم و طبیعتا با توجه به تحریم‌ها و هزینه‌های بالای واردات این تجهیزات فوق تخصصی، دارای مشکلاتی در این حوزه هستیم، ولی هیچ وقت کار را لنگ نگذاشته‌ایم و در منطقه، آتش‌نشانی تهران حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

وی با رد این موضوع که آیا کمبود تجهیزات روی امدادرسانی تاثیری دارد؟ گفت: ولی هربار پس از وقوع هر حادثه‌ای، برخی از افراد ناآگاه یا خدای ناکرده مغرض، وقوع حوادث را به تکمیل نبودن تجهیزات آتش‌نشانی گره می‌زنند؛ اما نکته اینجاست که آتش‌نشانی در همه کشور‌های دنیا، هیچ‌گاه برای بحران‌ها ساخته نشده‌اند و تنها برای پاسخگویی به حوادث شهری ایجاد شده‌اند برای همین هم هست که در هنگام وقوع زلزله یا سیل، کشور‌های دیگر نیز پای کار می‌آیند و این موضوع را در آتش‌سوزی جنگل‌های آمریکا یا وقوع سونامی ژاپن یا زلزله‌های مختلف مشاهده کرده ایم؛ بنابراین نباید ساختمان‌ها را ناایمن بسازیم به امید آتش‌نشانی؛ بلندترین نردبان‌های دنیا حدود ۶۴ متر ارتفاع دارند که ما در سازمان آتش‌نشانی تهران نیز چند مورد از این نردبان‌ها را داریم، اما آیا ساختمان‌های بلندتر از ۶۴ متر نداریم؟ البته که در تهران و شهر‌های بزرگ دنیا ساختمان‌های بلندتر از این ارتفاع نیز داریم.