عمارت بازمانده از عصر صفوی بندرعباس در دهه ۶۰ تحویل حوزه علمیه بندرعباس شد و سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسید. اگرچه این عمارت مدتی خوابگاه طلاب حوزه علمیه بود، اما حالا چند دهه است که متروک و بلاتکلیف رها شده و درهای آن به روی مردم و گردشکران بسته مانده است.

عمارت کلاه فرنگی بندرعباس حدود ۳۲۰ سال عمر دارد و تنها عمارت تاریخی بازمانده از دوره صفوی در بندرعباس است که به دلیل بی‌توجهی و رها شدگی با خطر تخریب مواجه شده است. این در حالی است که کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی هرمزگان مدت‌ها است، به اعلام فعالین میراث فرهنگی بندرعباس اجازه ورود به این بنای ثبت ملی شده را ندارند.

به گزارش ایلنا، ساخت عمارت کلاه فرنگی بندرعباس سال ۱۰۷۷ شمسی و در دوران حکومت شاه سلطان حسین صفوی آغاز و احداث بنا در ۱۰۸۴ شمسی به اتمام رسید و همان زمان تحویل هلندی‌ها شد.

عمارت بازمانده از عصر صفوی بندرعباس در دهه ۶۰ تحویل حوزه علمیه بندرعباس شد و سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسید. اگرچه این عمارت مدتی خوابگاه طلاب حوزه علمیه بود، اما حالا چند دهه است که متروک و بلاتکلیف رها شده و درهای آن به روی مردم و گردشکران بسته مانده است.

فعالین میراث فرهنگی هرمزگان حالا با ارسال تصاویر این بنا، خواستار توجه جدی وزارت میراث فرهنگی به نجات این عمارت و گشودن درهای آن به روی مردم و گردشگران شده اند.

تنها مرمت جزیی انجام شده بر بنا به گفته نیما صفا، پژوهشگر و محققی که همزمان با هفته میراث فرهنگی تصاویر عمارت کلاه فرنگی بندرعباس و اسناد و تاریخچه آن را در کاخ گلستان تهران اکران کرده است، احتمالا مربوط به یکصد سال قبل است.

نخستین کاربری بنا در دوره صفوی و همزمان با استقرار هلندی‌ها در کلاه فرنگی بندرعباس تجارت خانه هند شرقی بود.

براساس اسناد تاریخی هلندی‌ها ۱۳۶ سال در هرمزگان و ایران حضور داشتند که ۵۵ سال در عمارت کلاه فرنگی بندر عباس مستقر بودند.

اواخر دوره صفوی که افغان‌ها به ایران هجوم آوردند عمارت در اختیار هلندی‌ها و تجارت خانه هند شرقی به دلیل برخورداری از ساختار دفاعی و وسعت زیاد مأمن مردم هرمزگان و بندرعباس شد.

در دوره زندیه و پایان اشغال ایران توسط افغان‌ها و اخراج آن‌ها از ایران توسط سپاه کریمخان زند، عمارت کلاه فرنگی تبدیل به دارالحکومه زندیه می‌شود و در اختیار حکام ایران قرار می‌گیرد.

دارالحکومه صفوی بندرعباس در همان دوران احداث دو طبقه داشت و با استقرار زندیه تبدیل به قلعه دفاعی شهر و دارالحکومه می‌شود.

تجارت دریایی اما نیاز به گمرکات داشت و چون کلاه فرنگی صفوی کنار دریا احداث شده بود به همین دلیل، طبقه بالای عمارت دارالحکومه ماند و طبقه پایین به انجام امور گمرکات برای تداوم تجارت دریایی اختصاص یافت.

نیما صفا محقق و پژوهشگر در بندرعباس بندرعباس می‌گوید: عمارت کلاه فرنگی در دوره قاجار هم شاهد اتفاقات زیاد بود و سفرنامه نویسان اروپایی بسیاری توصیفات شکوهمند این بنای تاریخی را در سفرنامه‌های خود تشریح کردند. در دوره قاجار هم دارالحکومه در طبقه بالا و اداره گمرکات در طبقه پایین بود تا آن که در دوره پهلوی اول و با روی کار آمدن رضاخان در سال ۱۳۰۴ شمسی، اداره گمرکات و حاکم وقت بر سر تملک کلاه فرنگی به اختلاف می‌رسند و در نهایت حاکم از قلعه صفوی بیرون می‌رود و کلاه فرنگی بندرعباس تحویل اداره گمرکات می‌شود. این اتفاق درست یکسال پس از تاجگذاری رضاخان رخ می‌دهد و حاکم وقت از دارالحکومه صفوی زندیه و قاجار بیرون می‌رود و اداره گمرکات تا سال ۱۳۵۱ در این بنا مستقر می‌شود.

نیما صفا افزود: در دوره قاجار کلاه فرنگی بندرعباس فقط یک ساختمان نبود که اطراف آن برج‌های دفاعی برقرار بودند و محبس‌خانه و غلامخانه داشت.

براساس اسناد موجود از تاریخچه تنها عمارت صفوی بندرعباس که از مدت‌ها قبل پشت دیوارهای بلند محصور مانده است، سال ۱۳۵۱ و در دوران پهلوی دوم به دلیل ارزش‌های تاریخی این اثر، عمارت کلاه فرنگی بندرعباس توسط شهرداری این شهر برای تبدیل به موزه و مکان فرهنگی از اداره گمرک بندرعباس خریداری می‌کند.

پس از انقلاب اسلامی ایران اما شهرداری بندرعباس این موضوع را فراموش می‌کند و عمارت صفوی بندرعباس که متروک مانده بود سرانجام در دهه ۶۰ و به پیشنهاد امام جمعه وقت بندرعباس تبدیل به حوزه علمیه می‌شود.

با ساخت ساختمان جدید حوزه علمیه در دهه‌های بعد، عمارت کلاه فرنگی مدتی تبدیل به خوابگاه طلاب حوزه علمیه می‌شود و پس از آن نیز با خروج طلاب از این عمارت و انتقال به ساختمان تازه، تنها عمارت صفوی ثبت ملی شده بندرعباس که متروک شده بود تا همین امروز به حال خود رها می‌شود و درهای آن به روی مردم بسته می‌ماند.

در همان دهه ۶۰ اما برخی تغییرات در ظاهر بنا اتفاق می‌افتد و نمای اصلی و ساده عمارت که متناسب با معماری و اقلیم بندرعباس ساخته شده بود آجرکاری و کاشیکاری می‌شود.

براساس آنچه نیما صفا پژوهشگر و محقق درباره وضعیت فعلی عمارت کلاه فرنگی بندرعباس گفته است، بخشی از سقف چوبی عمارت کلاه فرنگی فرو ریخته و هم اکنون بخش‌های دیگر از استحکام کافی برخوردار است و بهتر است با توجه به سرپا بودن بنا، کلاه فرنگی صفوی با انجام مرمت‌های مورد نیاز تبدیل به یک مکان عمومی برای بازدید مردم وگردشگران شود و بخش هوایی از آن به کتابخانه و موزه نسخ خطی تبدیل شود.

فعالین میراث فرهنگی هرمزگان حالا از وزارت میراث فرهنگی خواسته‌اند با توجه به متروک ماندن قلعه تاریخی شهر بندرعباس که زمانی نخستین تجارت خانه هند شرقی در این منطقه بود و عنوان دارالحکومه زندیه و قاجار را یدک می‌کشید و در دوره هجوم محمود افغان به ایران پناهگاه مردم بندرعباس بود، در مذاکره با حوزه علمیه بندرعباس، مقدمات مرمت تنها عمارت صفوی بندرعباس و گشایش درهای آن به روی مردم و گردشگران را فراهم کند تا آسیب ناشی از متروک ماندن این بنای ثبت ملی شده، خطر تخریب آن را افزایش ندهد