بازیافت ساختمانی؛ راهی برای رهایی از فضاهای خالی شهر
Admin1
بحران‌های اقتصادی و مالی در دهه‌های اخیر موجب خالی ماندن تعداد زیادی ساختمان و افزایش فضاهای بدون استفاده در شهرها شده است که تأثیر منفی بر چهره و هویت شهری دارند. شهرهای زیادی در سراسر جهان به پتانسیل این فضاها برای تبدیل شدن به مناطق عمومی پویا پی برده‌اند و از استراتژی‌های نوآورانه مختلفی برای احیای این مناطق و ادغام مجدد آنها در بافت شهری استفاده می‌کنند
در دورانی که شهرها با چالش‌های متعدد کمبود زمین، ۱ فرسودگی و کمبود فضاهای عمومی روبه‌رو هستند، بازآفرینی و استفاده مجدد از این مناطق متروکه می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند. این اقدامات می‌تواند علاوه بر تغییر چهره شهر و رسیدگی به نیازهای زیرساختی، به ایجاد فرصت‌های جدید برای کسب‌وکارهای محلی، حس تعلق و مشارکت اجتماعی کمک کند.
فعال‌سازی فرهنگی-هنری
برگزاری فعالیت‌های فرهنگی رویکردی مؤثر برای احیای ساختمان‌ها و فضاهای خالی است. به‌عنوان مثال، شهر کن فرانسه از بازاریابی منطقه‌ای برای جذب مجدد ساکنان به یک بندر متروکه استفاده کرد و با برگزاری رویدادهای هنری همچون تورهای پیاده‌روی طراحی با راهنما توانست علاقه عمومی را جلب کند. برگزاری تورهای پیاده‌روی به هنرمندان و شرکت‌کنندگان امکان می‌دهد تا مشاهدات و تصورات خود را از این فضاها در قالب طراحی، نقاشی و سایر هنرهای بصری ثبت کنند.
این رویکرد کن با ارائه یک برنامه جذاب و مشارکتی، توجه مردم را به بندر متروکه جلب کرد و توانست با برگزاری رویدادهای هنری و فرهنگی در این فضاها، انگیزه و حس تعلق افراد را به این مناطق افزایش دهد. این امر نه‌تنها موجب استفاده موقت از ساختمان‌های متروکه شده، بلکه زمینه را برای برنامه‌ریزی بازآفرینی این منطقه در بلندمدت فراهم کرده است.
پروژه‌های هنری می‌توانند به‌عنوان راهکاری برای بازتعریف و احیای ساختمان‌های بدون استفاده عمل کنند و با تبدیل آنها به مراکز فرهنگی، هویت ساختمان را تغییر دهند. این رویکرد هنرمندان را جذب می‌کند تا به فرهنگ محلی کمک کنند و همچنین فرصتی برای افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل فرسودگی شهری فراهم آورند.
نمایندگی‌های واسط
ایجاد سازمان‌های واسطی که مالکان ساختمان‌های خالی را با کاربران بالقوه مرتبط می‌کنند، راهکاری است که می‌تواند استفاده مجدد از این فضاهای خالی را تسهیل کند. یک سازمان غیردولتی در برمن آلمان، برای واسطه‌گری بین مالکان فضاهای خالی و کارآفرینان و خانواده‌هایی که به دنبال فضایی برای سکونت یا کسب‌وکار هستند، قراردادی بسته است تا ارتباطات ثمربخشی بین این دو گروه برقرار کند. این سازمان نقش مهمی را در روند تبدیل ساختمان‌های خالی ایفا می‌کند و زمینه را برای توسعه و بهره‌برداری از این فضاها هموار می‌سازد. فعالیت این سازمان نه‌تنها به حمایت از کسب‌وکارهای محلی کمک کرده، بلکه منجر به بازآفرینی و احیای مناطق محروم شهری شده است.
سازمان غیردولتی ریگای آزاد در پایتخت لتونی نیز به‌عنوان یک تسهیل‌گر عمل می‌کند که پروژه‌های فرهنگی را با امکانات خالی تطبیق می‌دهد. این همکاری بین فعالان جامعه مدنی و مسئولان شهر، امکان استفاده موقت فرهنگی از بسیاری ساختمان‌های متروکه باقی‌مانده پس از بحران مالی را فراهم کرد و به این ترتیب به احیای این فضاها کمک کرد.
برنامه‌های بازسازی آموزشی
مشارکت دادن دانشجویان در پروژه‌های بازسازی می‌تواند اهداف جامعه برای افزایش تجربه عملی دانشجویان و احیای فضاهای عمومی را به‌طور همزمان برآورده کند. به‌عنوان مثال، یک مدرسه تابستانی در پورتوی پرتغال راه‌اندازی شده است که در آن دانشجویان معماری و طراحی، خانه‌ها و مراکز فرهنگی را بازسازی می‌کنند و همزمان که مسکن مقرون‌به‌صرفه در شهر ایجاد می‌کنند، با شیوه‌های پایدار ساخت‌وساز آشنا می‌شوند.
برگزاری برنامه‌های آموزشی به دانشجویان امکان می‌دهد تا مهارت‌های عملی خود را در زمینه بازسازی ساختمان، تغییر کاربری، طراحی مسکن مقرون‌به‌صرفه و بازآفرینی فضاهای عمومی افزایش دهند. این رویکرد آموزشی‌اجرایی در کنار بهبود محیط شهری، به آماده‌سازی نیروی کار آینده منجر می‌شود.
مشارکت جامعه و استفاده‌های موقت
استفاده‌های موقت همچون باغداری شهری و آشپزخانه‌های گروهی می‌تواند جذابیت مناطق متروکه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد و با احیای این فضاها و ایجاد مشارکت جامعه، به سرزندگی این مناطق کمک کند. این رویکرد در شهرسازی به‌عنوان یک استراتژی مؤثر برای مقابله با چالش‌های ناشی از ساختمان‌های خالی و محیط‌های شهری رهاشده، شناخته شده است.
رویکرد مشارکت جامعه در استفاده موقت از ساختمان‌های متروکه منجر می‌شود که اعضای جامعه بتوانند از این فضاهای خالی یا کم‌استفاده برای اهداف کوتاه‌مدت استفاده کنند و با محیط زندگی خود در تعامل باشند، در حالی که مالکان ساختمان‌ها نیز از کاهش مالیات و مسئولیت‌های نگهداری بهره می‌برند. این رویکرد، فضاهای بدون استفاده را به مراکز پویای جامعه تبدیل می‌کند که به نیازهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متنوعی پاسخ می‌دهند.
استفاده‌های موقت و ایجاد فعالیت‌های جذاب می‌تواند جذابیت بصری محله‌ها را افزایش دهد، از بروز ناهنجاری‌های ناشی از خالی ماندن اماکن جلوگیری کند و این مناطق را برای سرمایه‌گذاران و ساکنان آینده جذاب‌تر کند و در نهایت به ایجاد شغل و احیای اقتصادی در مناطق محروم منجر شود.
تبدیل ساختمان‌های خالی به فضاهای عمومی فرایندی چندوجهی است که نیازمند همکاری بین ذی‌نفعان مختلف از جمله دولت‌های محلی، سازمان‌های غیردولتی، هنرمندان و اعضای جامعه است. شهرها می‌توانند با به‌کارگیری استراتژی‌های نوآورانه متمرکز بر مشارکت فرهنگی و مشارکت اجتماعی، مناطق رهاشده را احیا کنند و فضاهای عمومی پر جنب‌وجوشی ایجاد کنند که به نفع همه ساکنان باشد.
مزایای تبدیل ساختمان‌های خالی به فضاهای عمومی
استفاده مجدد از ساختمان‌های خالی و تبدیل آنها به فضاهای عمومی مزایای فراوانی برای جامعه دارد و محیط‌های شهری را از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی ارتقا می‌دهد. این عمل که اغلب به‌عنوان «بازیافت شهری» یا «استفاده مجدد انطباقی» شناخته می‌شود، به چالش‌های مختلفی پاسخ می‌دهد که شهرهای امروز با جمعیت روزافزونشان با آن روبه‌رو هستند.
بازسازی و بازآفرینی ساختارهای ویرانه می‌تواند محله‌ها را به‌طور قابل‌توجهی احیا کند. شهرها می‌توانند با تبدیل کارخانه‌های متروکه، انبارها و ساختمان‌های اداری بدون استفاده به مراکز اجتماعی، هسته‌های فرهنگی یا فضاهای مسکونی، جان تازه‌ای به مناطق حاشیه‌ای بدهند. این رویکرد با جذب ساکنان و بازدیدکنندگان جدید، انسجام اجتماعی را نیز افزایش و جو پویای جامعه را ارتقا می‌دهد.
استفاده مجدد از ساختمان‌های خالی با ایجاد مشاغلی در بخش ساخت و بازسازی، اقتصادهای محلی را تقویت می‌کند، همچنین ارزش املاک را پایدار و به بخش مالیات کمک می‌کند که برای تأمین بودجه خدمات شهری ضروری است. این پروژه‌ها می‌توانند با افزایش تراکم مسکونی در مراکز شهری موجب ترویج استفاده از حمل‌ونقل عمومی و پشتیبانی از کسب‌وکارهای محلی شوند و از این طریق جلوی پراکندگی شهری را بگیرند.
بازسازی ساختمان‌ها اغلب فرایندی پایدارتر از ساخت جدید است و مطالعات نشان می‌دهد که استفاده مجدد از ساختارهای موجود می‌تواند به صرفه‌جویی قابل‌توجه در انرژی بین ۴ تا ۴۶ درصد در مقایسه با ساخت‌وسازهای جدید منجر شود. این رویکرد مقدار ضایعات ساختمانی و تقاضا برای مواد جدید را کاهش می‌دهد و به ساخت‌وساز و توسعه شهری پایدار کمک می‌کند.
ساختمان‌های خالی جذابیت بصری محله‌ها را کاهش می‌دهند؛ تبدیل این فضاها به مکان‌های عمومی جذاب یا باغ‌های اجتماعی می‌تواند ارزش زیبایی‌شناختی و زیست‌پذیری کلی محیط را افزایش دهد. ظاهر پویا موجب تشویق نگهداری و مراقبت از سوی جامعه می‌شود و بهبود منطقه را به دنبال دارد.
بسیاری از مناطق شهری به‌دلیل وجود ساختمان‌های متروکه، با مسائلی همچون افول و زوال روبه‌رو هستند. استفاده مجدد از این ساختمان‌ها می‌تواند در حل این چالش‌ها کمک کند و در عین حال خدماتی همچون مدارس یا مراکز بهداشتی‌درمانی را که مورد نیاز جامعه است، درون ساختارهای موجود فراهم آورد. این استفاده هدفمند از فضا به ایجاد محیط‌های شهری پایدارتر کمک می‌کند. افزون بر این، ساختمان‌های خالی می‌توانند به‌عنوان بوم شهری برای خلاقیت و نوآوری عمل کنند. تبدیل آنها به فضاهای هنری یا مراکز فرهنگی، راهکاری برای پرورش و تقویت جوامع هنری است که به ارتقای فرهنگ و هویت محلی کمک می‌کنند.
بازآفرینی کلیسای موراویایی در انگلیس
کلیسای متروک موراویایی و خانه وزیر در شهر بدفورد انگلیس به یک مرکز هنرهای نمایشی جدید تبدیل شده که نمونه برجسته‌ای از بازآفرینی ساختمان‌های بدون استفاده در شهرها است. طراحان توانسته‌اند با حفظ و ترمیم بسیاری از ویژگی‌های اصلی ساختمان، فضایی چندمنظوره و انعطاف‌پذیر ایجاد کنند. این پروژه شامل تبدیل کلیسا به یک سالن آمفی‌تئاتر با ظرفیت ۳۰۰ نفر، بازسازی خانه وزیر برای ارائه امکانات جلوی صحنه، دفتر و استودیو، همچنین اضافه کردن یک راهروی جدید و توسعه سالن پشت صحنه است. راهروی جدید با یک دیوار شیشه‌ای خمیده چشم‌اندازی را به باغ‌های مخفی کلیسای قدیمی فراهم می‌کند.
سالن آمفی‌تئاتر یک فضای انعطاف‌پذیر است که با قرار دادن یک سازه جدید فلزی در داخل کلیسای ایجاد شده و ویژگی‌های داخلی اصلی را حفظ کرده است. بالکن موجود حفظ شده و به جلو گسترش و تغییر ارتفاع یافته است تا دید بهتری را به صحنه فراهم آورد. تا جایی که امکان داشته، مصالح اصلی حفظ و تعمیر شده‌اند، در ساختمان‌های اصلی تمام دیوارها با گچ آهکی پوشیده شده، در حالی که آجرکاری بیرونی اصلی در راهروی جدید حفظ شده و با آجر صیقلی در بخش‌های جدید مطابقت داده شده است. کف چوبی جدید برای یکپارچه‌سازی بخش‌های جدید و قدیمی به‌کار رفته است. این پروژه نشان می‌دهد چگونه می‌توان با بازآفرینی هوشمندانه یک ساختمان متروکه، فضایی چندکاربردی و جذاب ایجاد کرد که هم ارزش تاریخی را حفظ می‌کند و هم امکان برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری را فراهم می‌آورد.
