حمل‌ونقل هوایی شهری، تحولی نوین در جابه‌جایی

 حمل‌ونقل هوایی شهری یکی از شاخه‌های نوین حمل‌ونقل است که با استفاده از وسایل پرنده‌ای به‌نام تاکسی‌های هوایی تمام‌برقی با قابلیت برخاست و فرود عمودی (eVTOL)، برای کاهش ترافیک شهری، افزایش سرعت جابه‌جایی و بهبود کیفیت زندگی طراحی شده است. این فناوری ترکیبی از پیشرفت‌های هوافضا، الکترونیک و طراحی شهری است که با هدف ارائه روشی سریع، پاک و کارآمد برای جابه‌جایی درون شهرها شکل گرفته است.

نیویورک یکی از پرتراکم‌ترین و پررفت‌وآمدترین کلان‌شهرهای جهان است که در مسیر تحولی بزرگ در حوزه حمل‌ونقل قرار گرفته است. پروژه‌های مرتبط با حمل‌ونقل هوایی شهری با هدف راه‌اندازی سرویس تاکسی‌های پرنده، چشم‌اندازی تازه برای کاهش ترافیک، افزایش سرعت جابه‌جایی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان نیویورک ترسیم کرده‌اند. این تحول که تا چندی پیش تنها در فیلم‌های علمی‌تخیلی قابل تصور بود، اکنون در قالب آزمایش‌های واقعی و برنامه‌ریزی‌های زیرساختی در حال شکل‌گیری است.

تا پیش از ظهور فناوری‌های نوین، اصطلاح «تاکسی هوایی» بیشتر به خدمات پروازی با هلی‌کوپتر یا هواپیماهای کوچک اطلاق می‌شد که خدماتی غیرتجاری، گران‌قیمت و محدود به افراد خاص بود، اما در سال‌های اخیر، با ورود نسل جدیدی از وسایل پرنده به نام پرنده‌های تمام‌برقی با قابلیت برخاست و فرود عمودی(eVTOL)، تعریف حمل‌ونقل هوایی شهری دگرگون شده است.

eVTOL ها که می‌توان آن‌ها را نسخه‌ای پیشرفته از پهپادهای مسافربر دانست، سبک‌تر، کم‌مصرف‌تر و سازگارتر با محیط‌زیست هستند. این وسایل به‌دلیل ابعاد کوچک و قابلیت مانور بالا، می‌توانند به مناطقی دسترسی پیدا کنند که برای هلی‌کوپترها غیرممکن است. همین ویژگی‌ها باعث شده است بسیاری از شهرها، از جمله نیویورک، به فکر ایجاد شبکه‌ای از ایستگاه‌های هوایی کوچک یا ورتی‌پورت (Vertiports) برای جابه‌جایی درون‌شهری بیفتند.

برنامه‌های نیویورک برای تاکسی‌های هوایی

در شهری مانند نیویورک که سیستم حمل‌ونقل زمینی در ساعات اوج با فشار شدید روبه‌روست، ایده تاکسی‌های پرنده به‌عنوان راه‌حلی برای کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت جابه‌جایی مطرح شده است. شهردار نیویورک در سال ۲۰۲۳ از برنامه‌ای بلندپروازانه برای تحول آسمان شهر خبر داد. هدف این برنامه، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پرواز تاکسی‌های عمودپرواز و تدوین چهارچوب‌های قانونی جهت بهره‌برداری از آن‌ها بود.

هم‌زمان با این اعلام، نخستین پرواز آزمایشی تاکسی عمودپرواز توسط دو شرکت جابی (Joby) و ولوکوپتر (Volocopter) در پاییز ۲۰۲۳ از هلی‌پورت منهتن انجام شد. این پرواز که با حضور مقامات شهری، رسانه‌ها و نمایندگان صنعت هوافضا برگزار شد، یک نمایش فناوری و نقطه عطفی در ورود عملی نیویورک به عرصه حمل‌ونقل هوایی شهری بود. تاکسی‌های مورد استفاده در این آزمایش، از نوع تمام‌برقی با قابلیت برخاست و فرود عمودی بودند که با صدای کم، طراحی سبک و مصرف انرژی پاک، برای پرواز در محیط‌های شهری بهینه‌سازی شده‌اند.

پرواز آزمایشی از هلی‌پورت منهتن نه‌تنها توانایی فنی هواپیماهای عمودپرواز را در شرایط واقعی شهری به نمایش گذاشت، بلکه نشان داد که زیرساخت‌های اولیه برای راه‌اندازی چنین خدماتی در نیویورک در حال شکل‌گیری است. شرکت جابی که یکی از فعال‌ترین بازیگران این عرصه است، اعلام کرد که در حال همکاری با مقامات ایالت نیوجرسی برای توسعه مسیرهای پروازی بین‌شهری است که می‌توانند ارتباط سریع میان منهتن و شهرهای اطراف مانند جرسی‌سیتی و نیوآرک را فراهم کنند.

در حال حاضر جابی وارد همکاری راهبردی با شرکت هواپیمایی دلتا شده است تا خدمات تاکسی هوایی را به‌عنوان بخشی از تجربه سفر هوایی مسافران تجاری ارائه دهد. هدف این همکاری، ایجاد امکان جابه‌جایی سریع و بدون ترافیک میان فرودگاه‌های نیویورک و مراکز شهری است، به‌طوری‌که مسافران بتوانند هنگام رزرو بلیت هواپیما، گزینه پرواز با تاکسی پرنده را نیز انتخاب کنند. این مدل آغازگر مرحله‌ای جدید در برنامه‌ریزی شهری نیویورک است که در آن فناوری، سیاست‌گذاری، زیرساخت و مشارکت بخش خصوصی باید هم‌راستا شوند تا آسمان شهر به مسیر جدیدی برای تردد تبدیل شود.

در بهار ۲۰۲۵ شرکت آرکر (Archer) از طرحی رونمایی کرد که امکان سفر هوایی از منهتن به فرودگاه‌های نیویورک را فراهم می‌سازد. این منطقه با سه فرودگاه بزرگ و بیش از ۱۵۰ میلیون مسافر سالانه، نیازمند راه‌حل‌هایی سریع‌تر از سفرهای زمینی است. آرکر قصد دارد با استفاده از تاکسی هوایی خود، زمان سفرهای دو ساعته را به پنج تا ۱۵ دقیقه کاهش دهد.

بر اساس طرح ارائه‌شده، شبکه‌ای از پروازهای تاکسی هوایی شهری در نیویورک در حال راه‌اندازی است که شامل مسیرهایی مستقیم از مرکز منهتن به فرودگاه‌های اصلی منطقه نیویورک شامل فرودگاه جان اف. کندی، فرودگاه لاگواردیا و فرودگاه نیوآرک لیبرتی است. پروازها قرار است از هلی‌پورت‌های موجود در خیابان‌های ۳۰ و ۳۴ غربی و شرقی منهتن انجام شوند که از نظر دسترسی شهری، نزدیکی به مراکز تجاری و تراکم جمعیتی، موقعیتی استراتژیک دارند.

تاکسی‌های مورد استفاده در این پروژه، مدل میدنایت با موتورهای تمام‌برقی، طراحی آیرودینامیک و ظرفیت چهار مسافر و یک خلبان هستند که برای پروازهای کوتاه‌مدت شهری با حداکثر برد ۱۰۰ کیلومتر طراحی شده است. آرکر اعلام کرده است این خدمات به‌صورت یکپارچه با سیستم رزرو پروازها شرکت هواپیمایی یونایتد ارائه خواهد شد؛ به‌طوری‌که مسافران هنگام خرید بلیت هواپیما، بتوانند گزینه تاکسی هوایی را نیز انتخاب کنند. این مدل، تجربه سفر را از در خانه تا در هواپیما به‌صورت یکپارچه و بدون وقفه تبدیل می‌کند.

دولت آمریکا در تابستان ۲۰۲۵ با صدور یک فرمان اجرایی، روند توسعه پهپادها و آزمایش خودروهای پرنده را تسریع کرد. این فرمان، مسیر قانونی لازم برای آزمایش و بهره‌برداری از تاکسی‌های عمودپرواز را هموار و چهارچوبی برای فرود و برخاست آن‌ها در محیط شهری تعیین کرده است.

یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های موفقیت تاکسی‌های پرنده شهری، ایجاد زیرساخت‌های مناسب در دل شهر است. برخلاف فرودگاه‌ها که در حاشیه شهرها قرار دارند، تاکسی‌های هوایی نیازمند ایستگاه‌هایی در قلب مناطق پرتردد هستند که با عنوان ورتی‌پورت شناخته می‌شوند. ساخت این ایستگاه‌ها، مستلزم بازنگری در کاربری زمین، طراحی شهری و هماهنگی با سیستم‌های حمل‌ونقل موجود است. اداره هوانوردی فدرال آمریکا برنامه‌ای سه‌ساله و چندمرحله‌ای برای این خدمات در نظر گرفته است: ابتدا استفاده از مسیرهای فعلی هلی‌کوپترها، سپس ایجاد کریدورهای هوایی میان فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های شهری و در آینده، امکان پروازهای خودران.

پیش‌بینی می‌شود که نخستین خدمات تجاری در نیویورک بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ آغاز شود و پس از عملیاتی‌شدن تاکسی هوایی شهری در نیویورک، تقاضا برای این خدمات به بیش از ۲۰۰ میلیون سفر در سال برسد.

چالش‌ها و انتقادات پیرامون تاکسی‌های هوایی

یکی از مهم‌ترین پرسش‌های این تحول، مسئله عدالت فضایی و دسترسی عمومی است. تاکسی‌های هوایی با وجود جذابیت، هنوز از نظر هزینه قابل‌مقایسه با حمل‌ونقل عمومی نیستند. این خدمات در مرحله نخست، در اختیار مسافران پروازهای تجاری، مدیران و افراد پردرآمد قرار خواهد گرفت و در نتیجه، خطر ایجاد شکاف حمل‌ونقلی میان طبقات اجتماعی وجود دارد.

احتمال افزایش بار ترافیکی هوایی و پیچیده‌تر شدن عملیات فرودگاه‌ها از دیگر دغدغه‌های مطرح‌شده است. تاکسی‌های پرنده نیویورک قرار است در آسمانی با تراکم بالای جمعیت و حجم زیاد پروازهای تجاری فعالیت کنند که این امر نیازمند مدیریت دقیق و هماهنگی‌های گسترده میان سازمان‌های شهری و هوانوردی خواهد بود.

از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره آلودگی صوتی، امنیت پرواز در مناطق پرتراکم و تأثیر ساخت ایستگاه‌های پرواز بر فضای شهری مطرح شده است. اگر این نگرانی‌ها نادیده گرفته شوند، می‌توانند به مقاومت اجتماعی و کاهش پذیرش عمومی منجر شوند.

اگر این موانع و نگرانی‌ها با همکاری چندجانبه میان دولت، صنعت و جامعه رفع شوند، می‌توان انتظار داشت که تا پایان دهه جاری، آسمان نیویورک میزبان پروازهایی باشد که نه‌تنها سریع، بلکه پایدار و فراگیر باشند.