شهرهای جدید به‌عنوان یک تجربه نو در نظام شهرنشینی کشور مطرح هستند؛ شهرهایی که ابتدا با هدف حل مسائل شهری مطرح شدند، اما با گذشت زمان، اغلب این شهرها با نبود جلب رضایت ساکنان مواجه شدند، از این‌رو برنامه‌ریزان مشتاق بودند تا شهرهای جدید توسعه پیدا کند و به‌صورت خودکفا ساخته شوند.

با توجه به اهمیت شهرهای جدید در نظام شهری کشور، همواره لزوم ارزیابی و بازنگری شرایط آن‌ها مهم است؛ در واقع بر این اساس که شهرهای جدید به‌عنوان مهم‌ترین عرصه‌هایی که تاکنون جامعه شهرسازی کشور اندوخته‌های علمی خود را به اجرا درآورده، نیازمند دقت نظر و توجه خاصی است، همچنین شهرهای جدید به‌لحاظ ابعاد مختلفی می‌توانند مورد بحث و بررسی قرار گیرند، اما خودکفایی مهم‌ترین بعد بوده و حیات شهرهای جدید به آن وابسته است.

خودکفایی به حالتی اشاره دارد که در آن اجبار به هیچ کمک خارجی، حمایت یا تعاملی برای بقا نیاز نباشد و خودکفایی نوعی از خودمختاری شخصی یا جمعی است.

شهرهای خودکفا یا خود پایدار به شهرهایی اطلاق می‌شود که از منابع و ظرفیت‌های داخلی خود برای تأمین نیازهای ساکنان استفاده می‌کنند؛ این شهرها با استفاده از فناوری‌های نوین و رویکردهای پایدار به‌منظور حفظ منابع طبیعی و کاهش وابستگی به منابع خارجی، طراحی و مدیریت می‌شوند.

در شهرهای خودکفا مواردی از جمله استفاده از انرژی‌های خورشیدی، بادی، ژئوترمال و سایر منابع انرژی تجدیدپذیر به جای سوخت‌های فسیلی، استفاده از سیستم‌های بازچرخانی آب، برداشت آب باران و کاهش مصرف آب، تولید مواد غذایی درون‌شهری از طریق باغ‌ها و مزارع عمودی، استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد، مسیرهای دوچرخه و پیاده‌روهای مناسب، استفاده از مواد بازیافتی و تکنولوژی‌های ساختمانی نوین برای کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید زباله و افزایش بازچرخانی و استفاده مجدد از مواد در اولویت قرار دارد.

خودکفایی نقش بسیار مهمی در تأمین رضایتمندی ساکنان از محیط مسکونی جدید است، این موضوع پس از اسکان اولیه اهمیت بالاتری نسبت به مسائل دیگر پیدا کرده و ادامه سکونت در شهرهای جدید وابسته به درجه خودکفایی آن شهر در تأمین شغل، مسکن مناسب، زیرساخت‌ها و خدمات مورد نیاز ساکنان است.

شهرهای خودکفا با چالش‌های بسیاری از جمله هزینه‌های اولیه بالای اجرای پروژه‌های خودکفایی، نیاز به تغییر فرهنگ و سبک زندگی شهروندان و پیچیدگی‌های فنی و مدیریتی روبه‎‌رو هستند و این چالش‌ها را می‌توان با استفاده از راهکارهای مختلفی از جمله جذب سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی برای تأمین مالی پروژه‌ها، آموزش و آگاهی‌بخشی به شهروندان در مورد اهمیت پایداری و همکاری بین‌المللی و تبادل تجربیات موفق بین شهرهای مختلف رفع کرد.

اصفهان در مسیر خودکفایی

محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می‌کند: در حال حاضر شهرها به خودکفایی در تأمین منابع مالی رسیده‌اند.

وی اضافه می‌کند: خدمات هر شهر باید متناسب با جمعیت، جغرافیا، محیط و فرهنگ پیش‌بینی شده باشد و دستگاه‌های متولی باید به شهروندان خدمت‌رسانی کند.

رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه هر جمع مسکونی باید حداقل نیازهای ساکنان خود را برطرف کند، تاکید می‌کند: تأمین نیازهای شهروندان اصفهان از ابعاد مختلف انجام شده، اما هنوز به یک شهر خودکفا تبدیل نشده است.

تکمیل زیرساخت‌ها موجب ارتقای سطح زندگی در شهر می‌شود

نورصالحی می‌گوید: در حال حاضر اصفهان از نظر زیرساخت‌های بهداشت و درمان شرایط خوبی دارد، اما باید نسبت به تقویت و تکمیل این حوزه اقداماتی صورت گیرد، همچنین زیرساخت‌های خوبی در حوزه گردشگری این کلان‌شهر وجود دارد، اما نسبت به تکمیل آن باید اقداماتی انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: در حوزه‌های ورزش و نشاط زیرساخت‌های خوبی در این کلان‌شهر وجود دارد، اما تکمیل آن موجب ارتقای سطح زندگی در شهر می‌شود.

رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: اصفهان یک شهر تاریخی، قدیمی و با هویت بوده و پاسخگویی تمام نیازهای شهروندان خود است، اما نیاز به تقویت دارد.

بررسی خودکفایی شهرها در ۵ حوزه

سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان اظهار می‌کند: تاب‌آوری در حوزه اقتصاد به معنای اقتصاد مقاومتی است و مقام معظم رهبری نیز بر این موضوع تاکید دارند.

وی با بیان اینکه کشور باید اقتصاد تاب‌آور داشته باشد و این موضوع همسو با خودکفایی است، ادامه می‌دهد: در مقوله‌های مختلف می‌توان به تاب‌آوری و خودکفایی رسید و این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان تاکید می‌کند: در حوزه اقتصاد باید در عرصه تولید کالاهای استراتژیک به خودکفایی برسیم و وابستگی به کالاهای بسیاری از جمله سوخت، برنج، سوخت و سایر موارد موجب ایجاد معضل در مسیر خودکفایی می‌شود.

ابراهیمی با بیان اینکه شهرهای تاب‌آور و پایدار شهرهایی هستند که می‌توانند نیازهای خود را تأمین کنند، می‌گوید: به‌طور مثال این شهرها باید منابع آبی مناسبی داشته باشد، زیرا در حال حاضر موضوع انتقال آب از یک شهر به شهر دیگر مورد تأیید نیست.

وی اضافه می‌کند: شهر باید از منابع آبی خود استفاده کند و در حوزه مدیریت و چرخه مصرف آب از جمله الگوهای بازچرخانی آب، حفظ آب و استفاده از آب‌های خاکستری فعال باشد.

در شهر باید کشاورزی متناسب با محیط انجام شود

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: شهرهای خودکفا باید نیازهای غذایی شهروندان خود را تأمین کنند و این موضوع در الگوهای کشاورزی شهری مطرح می‌شود، همچنین در شهر باید کشاورزی متناسب با محیط انجام شود.

ابراهیمی می‌گوید: تفکرات دیوار سبز و بام سبز جدا از زیبایی موجب تأمین امنیت غذایی شهر می‌شود و شهر با این رویکرد می‌تواند منابع غذایی خود را تأمین کند.

وی با بیان اینکه یک شهر خودکفا باید از منابع انرژی خود استفاده کند، ادامه می‌دهد: این شهرها باید متناسب با اقلیم از انرژی‌های تجدیدپذیر بسیاری از جمله انرژی خورشیدی، انرژی بادی و سایر انرژی‌ها استفاده کند.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با بیان اینکه تأمین انرژی یکی دیگر از ویژگی‌های شهر خودکفا است، تاکید می‌کند: شهرهای تاریخی نیز می‌توانند خودکفا باشند، به‌طور مثال شاهد بادگیر در شهر یزد هستیم و این نشان‌دهنده خودکفایی یزد در حوزه انرژی بادی است، همچنین این کلان‌شهر ظرفیت خوبی در حوزه انرژی خورشیدی و انرژی‌های پاک دارد.

محل سکونت باید متناسب با اقلیم طراحی شود

ابراهیمی تصریح می‌کند: در حال حاضر شهرها به‌دنبال تأمین منابع خود هستند و شهرهای خودکفا با کمترین وابستگی به سایر شهرها باید حیات شهری خود را حفظ کنند تا رشد شهری محقق شود.

وی با بیان اینکه سکونت و فعالیت دو ویژگی مهم شهرهای خودکفا است، می‌گوید: شهروند باید در محل متناسب با علایق خود زندگی کند و محل سکونت باید متناسب با اقلیم طراحی شود.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان می‌افزاید: در حال حاضر شاهد این موضوع در برخی شهرهای کشور هستیم، همچنین متنوع بودن شهرها متناسب با اقلیم موجب ایجاد جذابیت‌های گردشگری و سفر می‌شود و گردشگران خارجی و داخلی به این شهر سفر می‌کنند.

ابراهیمی تاکید می‌کند: اشتغال باید متناسب با شرایط اقلیم و محیط زیست شهر باشد و آسیبی به محیط زیست وارد نکند، به‌طور مثال وجود شرکت‌های بزرگ صنعتی در این کلان‌شهر موجب ایجاد آلایندگی شده است.

وی می‌گوید: تأمین آب، انرژی، غذا، سکونت و شغل از ویژگی‌های شهر خودکفا است.

خودکفایی؛ تعادل بین شغل و مسکن در جامعه

فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: شهرها باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی شوند که متکی به اهداف توسعه و مبتنی بر برنامه‌ها و فعالیت‌های پیش‌بینی شده باشند.

وی اضافه می‌کند: شهرها باید قادر به تأمین نیازهای اقتصادی و اجتماعی شهر باشند و بتوانند تصمیم‌گیری، مدیریت و انتقال زمینه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی را در فضای جغرافیایی و منطقه‌ای خود انجام دهند.

رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: در این راستا یک شهر باید بتواند الگو و محیط فرهنگی و اجتماعی را در قالب محیط زیست شهری ارائه دهد.

پرهیز می‌گوید: خودکفایی یک مفهوم به‌عنوان تعادل بین شغل و مسکن در جامعه است، از این‌رو در یک جامعه متعادل، شهروندان می‌توانند کار و زندگی کنند.

خودکفایی به‌معنای الگوی ثابت استفاده از زمین نیست

وی ادامه می‌دهد: در چارچوب گسترده‌تر، خودکفایی اشاره به شکل ساخته شده است که به مردم اجازه می‌دهد تا به زندگی، کار، خرید و از نوع خلق کردن درون جامعه بپردازند.

رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: خودکفایی به‌معنای الگوی ثابت استفاده از زمین نیست، بلکه در مفهوم کلی به‌معنای فعالیت و گردش مردم است، در میان جریان‌های فعالیت‌های مختلف، بر رفت و آمد در اندازه‌گیری خودکفایی تاکید بیشتری شده است.

پرهیز می‌گوید: ارزیابی و تحلیل کاربری‌های مقصد در سفرهای غیرکاری می‌تواند چشم‌انداز مناسبی باشد، زیرا در صورت تحقق این خدمات در سطح شهر خود به خود این نوع سفرها درون محیط شهری اتفاق می‌افتد و شهر می‌تواند پاسخگوی نیاز ساکنانش باشد.

به گزارش ایمنا، شهرهای خودکفا با رویکردی جامع و پایدار می‌توانند به‌عنوان الگوهایی برای توسعه شهری در سراسر جهان محسوب شوند، همچنین با توجه به افزایش جمعیت شهری و محدودیت منابع طبیعی، ایجاد و توسعه این شهرها نه‌تنها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر، بلکه راهکاری برای ایجاد آینده‌ای پایدار و سالم برای تمام ساکنان کره زمین است.

شهرهای خودکفا به دنبال ایجاد محیطی سالم‌تر و پایدارتر برای ساکنان خود هستند و موجب کاهش پراکندگی و افزایش راندمان بهره‌برداری از امکانات شهری می‌شوند.