جدیدترین گزارشات هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) در مورد وخامت شرایط آب‌وهوایی نشان می‌دهد که بشر باید هرچه سریع‌تر در سیاست‌های اقلیمی خود تغییرات اساسی ایجاد کند.

تأثیر شهرها بر بحران آب‌وهوایی

شهرها بیشترین مسئولیت را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند، با این حال مراکز اصلی نوآوری هستند و می‌توانند با پیاده‌سازی طرح‌های بلندپروازانه به مقابله‌ای گسترده با تغییرات اقلیمی بپردازند، مناطق شهری محل زندگی بخش عمده‌ای از جمعیت جهان است و در اصل سه درصد از مساحت زمین را تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۵۰ درصد از جمعیت آن را در خود جای داده‌اند.

علاوه بر این، ۶۰ تا ۸۰ درصد از مصرف جهانی انرژی و ۷۵ درصد از انتشار کربن در جهان از شهرها ناشی می‌شود، همین امر شهرها را به مکان‌هایی تبدیل می‌کند که اجرای برنامه‌هایی آب‌وهوایی و اقدامات سبز در آن‌ها بیشترین تأثیر را خواهند داشت.

از سوی دیگر آزمودن تجربه‌های دیگران اتلاف وقت است و می‌توان با درس گرفتن از این تجربه‌ها روند بهبود را سرعت بخشید، به این ترتیب می‌توان با الگوبرداری از اقدامات کارآمد و مفید به‌کاررفته در سطح جهان به ایده‌هایی جدید برای طرح‌ریزی برنامه‌های آب‌وهوایی متناسب با هر شهر پرداخت.

پایدارترین طرح‌های توسعه شهری در جهان

دولت‌ها در سراسر جهان متعهد شده‌اند که تا ۲۰۵۰ در زمینه گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه کربن به هدف انتشار صفر خالص دست پیدا کنند. با این حال اجرای اقدامات لازم برای دستیابی به این هدف در سطح جهانی به کندی پیش می‌رود و رهبران شهری به‌شدت احساس می‌کنند که به برنامه‌های آب‌وهوایی بلندپروازانه‌تر با تعهدات قوی‌تر برای اجرا نیاز دارند.

تعدادی از شهرهای جهان تاکنون به تدوین برنامه‌هایی مؤثر در زمینه تغییرات آب‌وهوایی پرداخته و سایر شهرها را نیز به انجام همین کار تشویق می‌کنند، در ادامه به معرفی نمونه‌های مؤثر و الهام‌بخش از اقدامات سبزی می‌پردازیم که این شهرها برای اجرا انتخاب کرده‌اند تا به پایدارترین شهرهای جهان تبدیل شوند.

لاهه، هلند / سیستم جمع‌آوری امتیاز پایداری

لاهه نخستین شهر در هلند بود که در ۲۰۱۹ سیستم نقطه‌ای را برای تقویت ساخت بناهای سبز و دارای طبیعت معرفی کرد، مطابق با این طرح معماران و توسعه‌دهندگان از سوی شهرداری موظفند تا فضای سبز و طبیعت را در نقشه‌های ساختمانی خود لحاظ کنند. مطابق با سیستم نقطه‌ای، هر پروژه ساختمانی باید مقدار مشخصی امتیاز سبز کسب کند.

توسعه‌دهندگان می‌توانند فعالیت مورد نظر خود را از فهرست اقداماتی انتخاب کنند که می‌توانند در روند ساخت‌وساز بناها به پیاده‌سازی آن بپردازند، در این لیست همچنین مشخص شده است که هر فعالیت چقدر امتیاز دارد، به عنوان مثال، بام سبز دارای تنوع زیستی سه، نمای سبز دو و خانه پرنده یک امتیاز برای هر بنا به ارمغان می‌آورد

علاوه بر این، هر چه اندازه اقدامات سبز بزرگ‌تر یا پیچیده‌تر باشد، پروژه سریع‌تر می‌تواند تمام امتیازات مورد نیاز را جمع‌آوری می‌کند، این اقدام همچنین می‌تواند شامل تعداد زیادی از اقدامات کوچک شود و از کسب امتیازات خرد به دست آید.

لاهه به این ترتیب نخستین گام‌های خود را برای تبدیل شدن به یک شهر سبز برداشته است، سیستم نقاط سبز شیوه خوبی برای اطمینان از ساخت بناهای سازگار با طبیعت و آب‌وهوا است و به طور کامل در مسیر اهداف اقلیمی تعیین‌شده برای سال‌های ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ قرار دارد.

مدلین، کلمبیا / کیفیت هوای بهتر با راهروهای سبز

مدلین که زمانی به‌واسطه قرار داشتن در احاطه باندهای مواد مخدر و گروه‌های مافیا شهرت بدی داشت، پس از رهایی از بدنامی خود به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین شهرهای جهان از طریق پیشرفت‌های اجتماعی، تلاش کرد تا به یک شهر زیست‌محیطی تبدیل شود.

مدلین در حال حاضر از ۶۹ اتوبوس برقی استفاده می‌کند و شبکه‌ای از مسیرهای دوچرخه‌سواری ثابت دارد، نصب ۳۰ راهروی سبز در سراسر شهر از سال ۲۰۱۶، از دیگر اقدامات پایدار قابل‌توجهی است که مدلین انجام داد

شهر برای اجرای این پروژه آلوده‌ترین خیابان‌ها و مناطق را مورد هدف قرار داد، زیرا هر چه منطقه‌ای آلوده‌تر باشد، تأثیر اقدامات سبز بر محیط زیست آن بیشتر خواهد بود.

این راهروها از زمان ایجاد تاکنون اثرات مثبتی را به همراه داشته و مدلین را زیست‌پذیرتر کرده است، راهروهای سبز اثر جزیره گرمایی شهری را دو درجه سانتی‌گراد کاهش داده است و تخمین زده می‌شود هر راهرو سالانه ۱۶۰ هزار و ۷۸۷ کیلوگرم کربن‌دی‌اکسید را برای مرحله اولیه زندگی گیاهان جذب کند.

ایجاد این راهروها با گسترش مشاغل برای اقشار محروم جامعه نیز همراه بود برای نصب و نگهداری آن‌ها، ۷۵ نفر از افراد محلی از پیشینه‌های محروم‌تر آموزش دیدند تا باغبان شهری و تکنسین کاشت شوند و به آن‌ها شغل تمام وقت داده شد.

بریستول، بریتانیا / برنده شدن در مسابقه کربن‌صفر خالص

بریستول در منطقه‌ای که بیشتر کشورها و شهرها صفرانتشار شدن خالص را تا ۲۰۵۰ به‌عنوان هدف نهایی خود تعیین کرده‌اند، حرف اول را می‌زند، در این شهر بازه زمانی تعیین شده برای دستیابی به هدف مذکور سال ۲۰۳۰ است.

شورای شهر بریستول در سال ۲۰۱۸ وضعیت اضطراری آب‌وهوایی را اعلام و بلافاصله اقدامات لازم را آغاز کرد. پس از آن در همکاری با نهادهای انرژی پروژه‌هایی را با هدف ارائه یک سیستم انرژی کربن‌صفر خالص تا پایان این دهه راه‌اندازی کرد و تصمیم گرفت تمام اقدامات ممکن را برای گذار دارایی‌های خود از سوخت‌های فسیلی به سبز انجام دهد.

بریستول در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ حیات وحش محلی خود را دو برابر کند و متعهد شده است دستیابی به این هدف فراتر از پارک‌ها و فضاهای سبز باشد و در واقع برای حمایت از حیات وحش و ایجاد شهری دوستدار طبیعت، توسعه‌های جدیدی در قالب ساختمان‌ها، خیابان‌ها و فضاهای باز شهری ایجاد کند.

فعالیت‌های فعلی بریستول به‌طرز خیره‌کننده‌ای میزان انتشار کربن را در فاصله سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ کاهش داد و شهر شاهد کاهش ۷۷ درصدی این میزان انتشار نسبت به سال ۲۰۰۵ بود، این نتیجه باعث شد دستیابی به هدف کربن‌صفر خالص تا سال ۲۰۳۰ لحظه به لحظه واقعی‌تر به نظر برسد.

دبی، امارات متحده عربی / شهر پایدار

شهر پایدار دبی یکی از مناطق زیست‌محیطی جهانی محسوب می‌شود که پروژه توسعه پایدار آن به مساحت ۴۶ هکتار در سال ۲۰۱۵ تکمیل شد و شامل ۵۰۰ ویلا و ۸۹ آپارتمان است، ویلاها ارزان نیستند، اما ساکنان آن‌ها در مصرف انرژی و آب صرفه‌جویی زیادی می‌کنند و از مزایای بالایی بهره‌مند می‌شوند که این شهر در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

شهر پایدار دبی با الهام از پروژه‌های سبز دیگر از سراسر جهان و در نظر گرفتن پایداری زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی ساخته شده است

پارکینگ و ساختمان‌های این شهر دارای پنل‌های خورشیدی هستند که ۶۰ درصد انرژی مورد نیاز آن‌ها را تأمین می‌کند.

سیستم زباله شهر پایدار اطمینان حاصل می‌کند که زباله‌ها و آب‌های شهر صددرصد بازیافت شود، این منطقه عاری از ماشین است و در آن پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری تشویق می‌شود.

در وسط این منطقه یک پارک با ۱۱ گلخانه زیستی با ظرفیت کل بیش از سه‌هزار مترمربع برای کشاورزی شهری قرار دارد و یکی از راه‌هایی که جنبه اجتماعی آن محقق می‌شود، ساخت روستای سناد محسوب می‌شود که به‌طور ویژه برای افراد اوتیسم و خانواده‌های آن‌ها طراحی شده است.

بازل، سوئیس / بام‌های سبز اجباری

بازل در مورد بام‌های سبز بسیار جدی است و از سال ۲۰۰۲ طبق قانون ساخت‌وسازهای شهر، هر سازه جدید و مقاوم‌سازی‌شده دارای سقف مسطح در آن باید دارای بام سبز باشد.

نتایج این اجبار به وضوح در تصاویر ماهواره‌ای قابل مشاهده است و به‌کمک آن بازل برای کاهش دما، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و حفظ تنوع‌زیستی محلی برنامه‌ریزی می‌کند.

پیش‌بینی می‌شود تعداد تخمینی روزهای دارای دمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد در بازل از ۱۰.۵ در فاصله ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ به ۲۴.۷ در سال ۲۰۳۵ افزایش خواهد یافت، بنابراین، چنین ابتکاری ایده خوبی برای شهر و شهروندان به‌نظر می‌رسد.

بام‌های سبز علاوه بر این‌که بازل را در طول موج‌های گرما قابل زندگی می‌کنند و تنوع زیستی محلی را بهبود می‌بخشد، به کاهش آلودگی هوا، انتشار گازهای گلخانه‌ای و سیل نیز کمک می‌کنند.

هلسینبورگ، سوئد / سیستم فاضلاب مدور جدید

هلسینبورگ برای چهار سال متوالی به‌عنوان برترین شهر سوئد در زمینه پایداری رتبه‌بندی شده است. این شهر در آستانه نمایشگاه شهری خود، H22 هلسینبورگ، ۲۰۰ پروژه نوآورانه را همراه با مشاغل، سازمان‌ها و افراد جامعه خود آغاز کرد که یکی از این پروژه‌ها، سیستم فاضلاب دایره‌ای سه لوله‌ای جدید آن است که در دو هزار خانه ساخته شده در منطقه پایدار اوشن‌هامنن شهر پیاده‌سازی شد.

با استفاده از این سیستم، پسماندهای آلی و فاضلاب به جای یک لوله از سه لوله فاضلاب در منبع جدا می‌شوند. یک لوله آب سیاه را از سرویس‌های بهداشتی، یکی آب خاکستری را از حمام، دوش و ماشین لباسشویی و در نهایت یک لوله مخصوص که زباله‌های غذایی را از طریق لوله‌های خردکن زباله آشپزخانه جمع‌آوری می‌کند.

همه این زباله‌ها به یک تصفیه‌خانه جدید زباله منتقل و در آنجا به بیوگاز تبدیل می‌شود که سوخت اتوبوس‌های محلی، پالت‌های کود و آب تمیز را برای ساکنان تأمین می‌کند.

به این ترتیب کارخانه بیشترین استفاده را از ضایعات دارد و در عین حال انتشار گلخانه‌ای را تا بیش از ۵۰ درصد در مقایسه با سیستم سنتی کاهش می‌دهد.

هامبورگ، آلمان / پیشگیری از سیل

هامبورگ سخت در تلاش است تا به شهری پایدار و سازگار با آب‌وهوا تبدیل شود. یکی از اصلی‌ترین پروژه‌های سبز این شهر پیشگیری از سیل است و برای مقابله با این اثر خاص تغییرات آب‌وهوایی، شهر استراتژی سازگارانه زیرساخت‌های بارانی (RISA) را اتخاذ کرده است.

با استفاده از این استراتژی، افراد محلی از نزدیک با مشاغل و دانشمندان همکاری می‌کنند تا شیوه‌هایی مؤثر برای ارائه مدیریت پایدار و مقاوم در برابر آب باران پیدا کنند.

هامبورگ در نظر دارد به یک منطقه اسفنجی تبدیل و مطمئن شود که مقادیر عظیمی از آب باران بلافاصله پس از بارش راهی سیستم فاضلاب آن نمی‌شود، بلکه برای مدتی متوقف و در نهایت به شکل تبخیر یا انتشار کنترل‌شده آزاد می‌شود.

یکی از شیوه‌های هامبورگ برای تحقق این امر، استراتژی بام سبز آن است که با جذب آب باران و کاهش سرعت انتقال آن به سیستم فاضلاب، به‌عنوان محافظ آب عمل می‌کنند.

شهر از زمان اجرای این استراتژی تاکنون بیش از ۱۴۰ هکتار بام سبز احداث کرده است و حداقل ۱۰۰ هکتار دیگر نیز در پیش دارد.

هامبورگ حداقل تا سال ۲۰۲۵ برای نصب بام‌های سبز یارانه پرداخت می‌کند و به مالکان تا ۱۰۰ هزار یورو برای سبز کردن بام‌هایشان می‌پردازد تا مطمئن شود همه ساکنان انگیزه لازم برای گرایش به این استراتژی را دارند.

ملبورن، استرالیا / مبارزه با اثر جزیره گرمای شهری

طبق برنامه ملبورن ۲۰۱۷ تا ۲۰۵۰، ملبورن در نظر دارد به شهری پایدار و تاب‌آور تبدیل شود. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های این طرح مقابله با اثر جزیره گرمایی شهری با سبز کردن مناطق شهری ازجمله ساختمان‌ها، کریدورهای حمل‌ونقل و ایجاد فضاهای بازتر برای جنگل‌کاری است.

این اقدامات نه‌تنها شهر را خنک‌تر می‌کند، بلکه به حفظ آب بیشتر کمک می‌کند که در زمان خشکسالی مفید است.

ملبورن برای دستیابی به این هدف برای ایجاد پنج پارک منطقه‌ای و چهار منطقه حفاظت‌شده جدید در منطقه شهری متروپولیتن برنامه‌ریزی کرد که تعداد کل فضاهای سبز را از چهار به ۱۳ افزایش داد.

علاوه بر این، دولت محلی ملبورن به دنبال سبز کردن شهر از طریق محوطه‌سازی، بام‌های سبز و دیوارهای سبز است تا درصد مناطق نفوذپذیر بناها را در طرح توسعه شهری خود افزایش دهد

افرادی که مایل به مشارکت در یک پروژه سبز هستند، می‌توانند از طریق صندوق جنگل شهری ملبورن برای کمک‌هزینه سبز درخواست دهند.

واشنگتن دی‌سی، ایالات‌متحده / غذای پایدار برای ساکنان

واشنگتن یکی از پایدارترین شهرهای ایالات متحده است و نخستین شهر در جهان بود که گواهینامه لید پلاتین را در زمینه پایداری شهری دریافت کرد.

وزارت انرژی و محیط زیست این شهر مشوق‌های مالی بسیاری را از طریق برنامه‌های گوناگون برای صاحبان املاکی که بام‌های سبز، باغ‌های بارانی و سایر زیرساخت‌های سبز نصب می‌کنند ارائه داده است تا به کاهش روان‌آب‌های طوفانی در سطح شهر کمک کند.

با این حال یکی دیگر از مهم‌ترین جنبه‌های پایداری که شهر روی آن کار می‌کند، غذا است، واشنگتن به‌عنوان یکی از اهداف خود تصمیم گرفت مواد غذایی سالم، تازه و مقرون‌به‌صرفه برای همه ساکنان منطقه فراهم آورد تا به بهبود سلامت و رفاه آن‌ها کمک کند.

به همین دلیل طرح‌هایی ارائه داد که به‌واسطه آن‌ها غذاهای سالم و تازه راحت‌تر در دسترس ساکنان بیشتری در این منطقه قرار بگیرد و افراد بیشتری غذای خود را از مزارع شهری و باغ‌های محلی تهیه کنند.

امروزه نه‌تنها ساکنان، بلکه رستوران‌ها و هتل‌ها نیز پایداری را به‌عنوان جنبه مهمی در آشپزی خود در نظر می‌گیرند و مواد غذایی مورد نیاز خود را به‌طور عمده به‌صورت زیست‌محیطی و از مزارع محلی به دست می‌آورند.

بارسلونا، اسپانیا / سوپر بلوک‌ها

طرح سوپر بلوک‌ها هم‌چون شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای و بسیار ساده است، به این صورت که شهر ۹ بلوک مسکونی را انتخاب می‌کند و با جلوگیری از تردد خودروهایی با سرعت بالای ۱۰ کیلومتر در ساعت و بازیابی فضاها برای عابران پیاده و دوچرخه‌سواران، همچنین فراهم آوردن تمام امکانات مورد نیاز ساکنان، آن‌ها را در یک بلوک بزرگ گرد هم می‌آورد.

به این ترتیب خیابان‌های سابق به فضاهای مشترکی تبدیل می‌شوند که ساکنان محلی می‌توانند به‌طور کامل از آن لذت ببرند.

سوپر بلوک‌ها علاوه بر این مزیت، آلودگی هوا و اثر جزیره گرمایی شهری را کاهش می‌دهند و تنوع زیستی را در منطقه بهبود می‌بخشند، بارسلونا در نظر دارد که در نهایت بیش از ۵۰۰ سوپربلوک درون مرزهای خود ایجاد کند.

طرح‌های بزرگ برای شهرهای سبز آینده

شیوه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان با بهره‌گیری از آن‌ها شهرها را پایدار و سبز کرد، سبز شدن شهری با افزودن بام‌های سبز، دیوارهای زنده و فضاهای سبز می‌تواند تأثیر زیادی بر شهر بگذارد و با بسیاری از اثرات منفی تغییرات آب‌وهوایی هم‌چون گرمایش شهری و سیل مقابله می‌کند. این اقدام هوا را تصفیه می‌کند و سلامت و رفاه ساکنان را بهبود می‌بخشد.

اقدامات پایداری می‌تواند با سایر روش‌های مؤثر برنامه‌ریزی شهری هم‌چون معرفی سوپر بلوک‌ها، حمل‌ونقل سبز و مناطق عاری از خودرو همراه باشد و دوری از سوخت‌های فسیلی و بازیافت صد درصد زباله و آب در شهرها را به ارمغان بیاورد.