یکی از مشکلاتی که ساکنان کلان‌شهرها همواره با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، ترافیک معابر در ساعات مختلف شبانه‌روز است؛ به دلیل ایجاد مرکزیت توسط کلان‌شهرها (مادرشهرها) و دسترسی بسیاری از خدمات در مرکز، همیشه در محدوده مرکزی آن ترافیک زیادی را تجربه می‌کنیم.

امروزه که معضل کمبود محل توقف وسایل نقلیه به‌ویژه در مناطق مرکزی شهر، گریبان‌گیر اکثر شهرهای بزرگ است و مدیریت پارکینگ یکی از مؤلفه‌های اصلی مدیریت ترافیک محسوب می‌شود، کمبود پارکینگ‌های غیرخیابانی منجر به افزایش پارک حاشیه‌ای و کاهش عرض خیابان و در کل اخلال در سیستم ترافیک می‌شود.

در حال حاضر دو نوع نگرش نسبت به پارکینگ‌ها وجود دارد، یکی اینکه با افزایش ظرفیت پارکینگ‌ها، خودرومحوری بیشتر می‌شود و دیگری اینکه باید پارکینگ‌های زیادی را در کنار توسعه معابر در دستور کار قرار داد تا تردد شهروندان تسهیل شود.

با توجه به اینکه استفاده از خودرو در سطح شهرهای امروزی به اشکال گوناگون و با اهداف مختلف گسترش پیدا کرده و طرح‌های توسعه شهرها به‌طور مستمر در حال تغییر یا انطباق با شرایط موجود است، به‌جهت موقعیت حوزه شهری و مباحث ترافیکی می‌توان انواع گوناگونی از پارکینگ‌ها را در سیمای شهرها مشاهده کرد که طراحی هر یک با توجه به نیاز شهر و منطقه از جایگاه خاصی برخوردار است.

شهروندان در صورت ایجاد جای پارک مناسب، به استفاده از خودروی شخصی ترغیب می‌شوند / ‏لزوم توجه به «رژیم معابر»

امین همدانی، دکترای حمل‌ونقل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در پاسخ به این سوال که آیا احداث پارکینگ در سطح شهر در کاهش ترافیک و در نتیجه آن کاهش آلودگی هوا تأثیر دارد، می‌گوید: پارکینگ یکی از اجزای زیرساختی در مدیریت حمل‌ونقل جامع شهری است و ماهیت آن باید هدف‌گذاری شود تا شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی در شهرها ترغیب شوند؛ در حالی که گاهی این دیدگاه مطرح می‌شود که با احداث پارکینگ و ایجاد فضای مناسب برای پارک خودروهای شخصی، شهروندان به سمت استفاده از خودروها سوق می‌یابند.

وی می‌افزاید: با مدیریت غلط پارکینگ و اجرا نشدن درست قانون _همچون توقف در نقاط پارک ممنوع و پارک دوبل_ تمام هدف و نقش پارکینگ از بین می‌رود، بنابراین پارکینگ یکی از اجزایی است که به سیستم حمل‌ونقل کمک می‌کند، اما باید به نقش و هدف آن توجه کرد.

این دکترای حمل‌ونقل با بیان اینکه برای اینکه پارکینگ بتواند به کاهش ترافیک و در نتیجه کاهش آلودگی هوا کمک کند، باید ظرفیت آن در مراکز شهری بر اساس چند مؤلفه، نرخ متغیری داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: در بسیاری از شهرهای جهان پارکینگ‌ها همچون عمومی و حاشیه‌ای به‌صورت هوشمند مدیریت می‌شود که با توجه به شرایط خوبی که این موضوع رقم می‌زند، بهتر است تمام ظرفیت پارکینگ‌های شهرهای کشور به‌صورت متمرکز مدیریت شود که البته تمام این موارد زمانی نتیجه خوب خواهد داشت که قانون درست اجرا شود و در غیر از نقاط مشخص شده، خودرویی پارک نشود.

همدانی اضافه می‌کند: در صورتی که این موارد محقق و مدیریت هوشمند و متمرکز بر پارکینگ‌ها داشته باشیم، در زمان‌هایی همچون افزایش آلودگی هوا، ظرفیت آن را کاهش می‌دهیم، زیرا دلیلی ندارد همیشه ظرفیت کامل آن در دسترس شهروندان باشد و پارکینگ باید کمک کند که از حمل‌ونقل عمومی استفاده شود.

وی با بیان اینکه شهروندان وقتی بدانند اگر خودروی خود را به سطح شهر بیاورد، جایی برای پارک آن وجود ندارد، به سراغ گزینه‌ای به‌نام حمل‌ونقل عمومی می‌روند، تاکید می‌کند: بهتر است توجه داشته باشیم که در سایر کشورهای دنیا پارکینگ یک فضای لوکس محسوب می‌شود و هزینه بسیار زیادی برای رانندگان دربردارد، بنابراین معتقدم نرخ آن نیز باید تصاعدی باشد.

این دکترای حمل‌ونقل اضافه می‌کند: در مجموع معتقدم دو ابزار شامل مدیریت ظرفیت پارکینگ به‌صورت هوشمند و نرخ یکپارچه، در کنار اعمال قانون از سوی پلیس و تدوین قوانین مناسب برای پارکینگ می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد و با کاهش ترافیک، آلودگی هوا را نیز کمتر کند.

همدانی ادامه می‌دهد: یکی از گره‌های ترافیکی شهری، محل پارک خودروها است، زیرا شهروندان فکر می‌کنند ظرفیت پارکینگ‌های سطح شهرها کم است و به‌صورت دوبل در خیابان پارک می‌کنند، در حالی که پارکینگ خالی وجود دارد، در واقع گاهی شهروندان حق خود را بر دیگران ارجحیت می‌دهند و حقوق یکدیگر را رعایت نمی‌کنند.

اگر فرهنگ‌سازی مناسبی داشته باشیم و قانون را رعایت کنیم، در کنار آن تخلفات رانندگی نیز عواقبی برای آن راننده به‌دنبال داشته و جریمه‌ها با بیمه خودرو و سایر موارد در ارتباط باشد، رانندگان به قوانین احترام بیشتری خواهند گذاشت

وی می‌افزاید: به‌نظر می‌رسد مشکل اصلی این بخش از ترافیک، فرهنگ‌سازی در کنار زیرساخت‌های پارکینگ است؛ اگر بخواهم پیشنهادی در این زمینه ارائه کنم، نمی‌گویم پارکینگ‌ها را افزایش دهیم، زیرا هرچه این کاربری بیشتر و خیابان‌ها عریض‌تر شود، همه بدان معنا است که از خودروهای بیشتر برای ورود به شهر دعوت می‌کنیم و به آن‌ها ارجحیت می‌دهیم.

دکترای حمل‌ونقل ادامه می‌دهد: اگر فرهنگ‌سازی مناسبی داشته باشیم و قانون را رعایت کنیم، در کنار آن تخلفات رانندگی نیز عواقبی برای آن راننده به‌دنبال داشته و جریمه‌ها با بیمه خودرو و سایر موارد در ارتباط باشد، رانندگان به قوانین احترام بیشتری خواهند گذاشت.

همدانی با بیان اینکه معتقدم نظارت پس از دریافت گواهینامه، بسیار مهم‌تر از نظارت حین دریافت گواهینامه است و اینگونه باید رفتار رانندگان را اصلاح کرد، اضافه می‌کند: این موضوع بخشی از فرهنگ‌سازی است و در کنار آن قوانین درستی باید اجرا کرد؛ البته خلأ قانونی نیز وجود دارد و وقتی تخلف رانندگی عواقبی ندارد، بسیاری از افراد اهمیتی به جریمه نمی‌دهند، بنابراین باید با یک نگرش درست، تجربیات سایر شهرهای دنیا را مورد توجه قرار داد.

وی می‌گوید: اگر می‌خواهیم ظرفیت پارکینگ‌ها را در روزهای استثنایی کاهش و نرخ آن را مطابق الگوریتمی افزایش دهیم، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی نیز مطابق همان شیب باید افزایش پیدا کند و اینگونه نباشد که هزینه بیشتری شهروندان متحمل شوند و سرویس‌دهی این ناوگان کاهش پیدا کند.

دکترای حمل‌ونقل با بیان اینکه خیلی بهتر می‌شد اگر حمل‌ونقل عمومی در روزهای آلوده رایگان و از این قبیل مشوق‌ها در نظر گرفته شود تا شهروندان بدانند که مسئولان به فکر آن‌ها هستند، می‌افزاید: اگر معضلی به‌نام آلودگی هوا در حال حاضر در شهرهای کشور وجود دارد و تا حدی است که هوا را مه‌آلود می‌بینیم، مسئولان نیز باید همراه باشند و به جای تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، مشوق‌هایی همچون کاهش یا رایگان شدن نرخ کرایه اتوبوس در اختیار شهروندان قرار دهند.

همدانی اظهار می‌کند: نگاه جامعی نسبت به حمل‌ونقل باید در شهر وجود داشته باشد و فکر کنیم که رفت و آمد را با تعطیلی مدارس می‌توانیم کاهش دهیم، این اتفاق نمی‌افتد؛ البته اگر نگاهی به حوزه سلامت دانش‌آموزان وجود دارد، در تخصص من نیست.

وی می‌گوید: در بحث حمل‌ونقل، موضوعی به‌نام «رژیم معابر» وجود دارد؛ تاکنون چهار نگرش در رابطه با آن مطرح شده است که اولی می‌گوید تا حد امکان معابر را افزایش دهیم تا خودروها در آن حرکت کنند که معتقدم اگر خیابان یا بزرگراه‌های سه‌طبقه هم بسازیم، به نتیجه مناسبی نخواهیم رسید، زیرا سیری‌پذیری در این زمینه وجود ندارد.

دکترای حمل‌ونقل تصریح می‌کند: اگر از نگرش‌های دو و سه صرف نظر کنیم، در نگرش چهارم به این نتیجه رسیده‌اند که باید تا حد امکان عرض خیابان‌ها را کم کنیم

همدانی اضافه می‌کند: اگر بتوانیم ظرفیت‌ها را بر اساس خدمت‌رسانی درست تغییر دهیم، می‌توانیم سرویس‌دهی بهتری داشته باشیم، البته حمل‌ونقل عمومی شهر باید کارایی لازم را داشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: مطابق استاندارد، هر فرد پس از پیمودن ۵۰۰ متر یا پنج دقیقه پیاده‌روی، باید به نخستین ایستگاه حمل‌ونقل عمومی برسد؛ اگر این استاندارد در شهر ایجاد نشد و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی نیز به هم ارتباط نداشت، باید در جانمایی ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی بازنگری کنیم و در کنار آن، یک مدیریت هوشمند برای پارکینگ‌ها در نظر گرفته شود و این سیستم‌ها نیز توسعه پیدا کند.