پیشرفت فناوری در دنیای امروز به‌ویژه در زمینه پهپادها، تحولی در نحوه پاسخگویی به بلایا و مدیریت بحران ایجاد کرده است. پهپادها که در ابتدا برای مقاصد نظامی توسعه یافته بودند، به‌تدریج در سایر حوزه‌ها نیز کاربرد پیدا کرده‌اند. استفاده از پهپادها در مأموریت‌های نجات و امداد به‌دلیل توانایی آن‌ها در دسترسی به مناطق خطرناک، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کمک به برنامه‌ریزی استراتژیک مورد توجه قرار گرفته است.

این ابزارهای هوایی به افزایش کارایی در عملیات جست‌وجو، نجات، نقشه‌برداری و تسهیل لجستیک از تأمین اطلاعات در مورد خسارات تا حمل کمک‌های بشردوستانه به مناطق دورافتاده نقشی حیاتی دارند، با این حال محدودیت‌های قانونی و ظرفیت‌های موجود چالش‌هایی را ایجاد کرده است که مانع بهره‌برداری کامل از پهپادها در تلاش‌های امدادی می‌شود.

کاربرد پهپادها در بلایای طبیعی

هنگام وقوع بلایای طبیعی همچون آتش‌سوزی، سیلاب یا زلزله، پهپادها طیف وسیعی از عملکردهای ضروری را انجام می‌دهند. آن‌ها با ارزیابی خطرات، شناسایی مناطق آسیب‌پذیر و حمایت از تلاش‌های امدادی، به مؤثرتر شدن عملیات نجات کمک می‌کنند. کاربرد پهپادها در بلایای طبیعی به چهار حوزه اصلی مدیریت بلایا، جست‌وجو و نجات، پاسخگویی و بازسازی تقسیم می‌شود.

پیشگیری‌های قبل از وقوع

پهپادها قبل از وقوع فاجعه برای نقشه‌برداری سه‌بعدی به کار می‌روند که امکان شناسایی مناطق مستعد سیلاب و ارزیابی آسیب‌پذیری سدها و دیواره‌ها را فراهم می‌کند. این هواپیماهای بدون سرنشین نقشه‌های ماهواره‌ای را تکمیل می‌کنند و اطلاعات به‌روزتری را در مقایسه با داده‌های قدیمی ماهواره‌ای ارائه می‌دهند. افزون‌بر این، پهپادها برای بازرسی زیرساخت‌های حیاتی همچون جاده‌ها و پل‌ها که احتمال آسیب دیدن بر اثر سیلاب و رانش زمین دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ایالات متحده، آژانس مدیریت اضطراری فدرال از پهپادها برای ارزیابی فرسایش خاک و شناسایی مناطق مستعد سیلاب و تهیه نقشه‌های توپوگرافی استفاده می‌کند.

عملیات جست‌وجو و نجات

پهپادها در عملیات جست‌وجو و نجات، زمان لازم برای یافتن قربانیان را کاهش می‌دهند و اطلاعات حیاتی را در مورد بهترین مسیرها برای عملیات جست‌وجو در اختیار تیم‌های نجات قرار می‌دهند. آنها نقشه هوایی بی‌درنگی را ارائه می‌دهند که شناسایی بازماندگان را به‌طور مؤثرتری افزایش می‌دهد. پهپادهای مجهز به حسگرهای پیشرفته همچون تشخیص‌دهنده‌های صدا، تشخیص‌دهنده‌های باینری، حسگرهای لرزش و دوربین‌های حرارتی می‌توانند علائم حرارتی را شناسایی کنند و افرادی را که زیر آوار زنده هستند، پیدا کنند.

از پهپادها می‌توان برای بازرسی تونل‌ها، ساختمان‌ها و پارکینگ‌ها برای بررسی وجود قربانیان گرفتار استفاده کرد. پس از طوفان هلن در ایالت کارولینای شمالی آمریکا پهپادهایی که به‌طور معمول برای نقشه‌برداری از مزارع کشاورزی استفاده می‌شدند، به منظور شناسایی افراد گرفتار با استفاده از تصاویر حرارتی مورد استفاده قرار گرفتند. پس از شناسایی افراد، پهپادها پیام‌هایی برای ارزیابی نیازهای آن‌ها ارسال کردند و پهپادهای بزرگ‌تر غذا، آب و دارو را به افراد آسیب‌دیده تحویل دادند.

پس از وقوع طوفان‌های شدید ۲۰۱۹ در کشور باهاما، عملیات جست‌وجو و نجات با استفاده از پهپادها سرعت بیشتری گرفت. تیم‌های نجات با استفاده از پهپادهای مجهز به دوربین‌های حرارتی، توانستند بازماندگان را در مناطق دشوار دسترسی شناسایی کنند. تصاویر دریافتی از این دوربین‌ها به شناسایی مناطقی که نیاز به کمک فوری داشتند، بسیار کمک کرد و تیم‌ها موفق به نجات افراد محبوس در زیر آوار شدند. این عملیات به‌ویژه در جزیره گرند باهاما مؤثر بود که بعضی مناطق به‌دلیل آب‌گرفتگی و ویرانی به‌طور کامل قابل دسترسی نبودند.

عملیات نجات و بازسازی

پهپادها در عملیات و وظایف مربوط به نجات و بازسازی مناطق آسیب‌دیده برای بازرسی زیرساخت‌ها، انبارهای سوخت و خطوط برق به کار می‌روند تا میزان خسارت را ارزیابی و تعمیرات ضروری را تعیین کنند. پهپادهایی که به ابزارهای اندازه‌گیری وضعیت جوی مجهز هستند، می‌توانند قدرت و جهت طوفان‌ها را مورد بررسی قرار دهند.

پهپادها در زلزله ۲۰۱۸ در شهر پالوی اندونزی به ایجاد نقشه‌های سه‌بعدی از منطقه آسیب‌دیده کمک کردند؛ با استفاده از تصاویر گرفته‌شده از بالا، مهندسان و مسئولان توانستند به شکلی دقیق‌تر از جزئیات و الگوهای ویرانی مطلع شوند و از این اطلاعات برای برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی عملیات بازسازی استفاده کنند. این نقشه‌ها به شناسایی زیرساخت‌هایی کمک کرد که نیاز فوری به ترمیم داشتند و در نهایت منجر به ارائه پاسخ مؤثرتری به نیازهای محلی شد.

کاربردهای لجستیکی

پهپادها برای حمل کمک‌های انسانی و داروها به مناطق دورافتاده و صعب‌العبور استفاده می‌شوند، همچنین از آن‌ها برای ارزیابی خسارات وارده به ساختمان‌ها، انبارهای صنعتی و زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود؛ کارهایی که اغلب انجام آنها برای کارشناسان در محل دشوار است.

هنگام وقوع سیلاب‌های ۲۰۲۳ در لیبی، تصاویری که توسط پهپادها از بالا ضبط شده بود، امکان ارزیابی خسارات ناشی از فروریختن دو سد را فراهم کرد که شهر درنه را ویران کرده بودند و به شناسایی زیرساخت‌های آسیب‌دیده کمک کرد. تیم‌های امدادی توانستند با استفاده از پهپادها، بسته‌های کمک غذایی و دارویی را به‌سرعت به آسیب‌دیدگانی برسانند که در مناطق دورافتاده محاصره شده بودند.

نتایج مؤثر این هواپیماهای بدون سرنشین در هر بخش به توسعه مداوم ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید بستگی دارد که با پیشرفت فناوری پهپاد امکان‌پذیر شده است. تحلیل‌های مبتنی‌بر یادگیری ماشین و هوش مصنوعی امکانات جدیدی را در ارائه مهارت‌های فناوری فراتر از توانایی‌های انسانی فراهم کرده است و به کارشناسان و مسئولان کمک می‌کند تا فرایندهای تصمیم‌گیری با تفکر استراتژیک را برای پاسخ مؤثرتر به بلایا و مدیریت کارآمدتر شرایط بحرانی فراهم کنند.

محدودیت‌های استفاده از پهپادها در مواقع اضطراری

اگرچه پتانسیل فراوان استفاده از پهپادها در شرایط بحرانی قابل‌انکار نیست، اما با محدودیت‌هایی در دامنه فعالیت و همچنین موانع قانونی روبه‌رو هستند که می‌تواند اجرای مؤثر آن‌ها را در شرایط اضطراری مختل کند. نخستین محدودیت، خطرات مربوط به حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها در استفاده از پهپادها است. دومین محدودیت، ظرفیت باتری و دامنه عملیاتی است که مانع دستیابی پهپادها به پتانسیل کامل خود، به‌ویژه در بلایای بزرگ‌مقیاس یا مناطق دورافتاده می‌شود.

برای رفع این محدودیت‌ها، نیاز به همکاری بین‌المللی و ایجاد مقررات جامع و استاندارد وجود دارد. مقررات بین‌المللی باید دستورالعمل‌های جامعی را در زمینه حریم خصوصی، حفاظت از داده‌ها و محدودیت‌های استفاده برای اطمینان از مسئولیت‌پذیری در استفاده از پهپادها ارائه دهند. به همین ترتیب، مقررات محلی نیز باید با این دستورالعمل‌ها هماهنگ باشد تا از موانع غیرضروری که می‌تواند عملیات پهپادها را در سناریوهای بحران محدود کند، جلوگیری به عمل آید.

یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌ها در استفاده از این هواپیماهای بدون سرنشین در شرایط اضطراری، هماهنگی فضای هوایی است که عملکرد ایمن را تضمین و از تصادف بین پهپادها، هواپیماها و هلیکوپترهای عملیات نجات جلوگیری کند.