شهری که زنان را جدی گرفت
امروز جهان بار دیگر روز جهانی «منع خشونت علیه زنان» را گرامی می‌دارد و اکنون توجه بسیاری از دولت‌ها و متخصصان شهرسازی به این پرسش جلب شده است که یک شهر چگونه می‌تواند با طراحی هوشمندانه، امنیت، آزادی و حضور زنان را در فضای عمومی تضمین کند. وین شهری است که توانسته پاسخ این پرسش را به خوبی نشان دهد.
Admin1
پایتخت اتریش که سه دهه است خود را به‌عنوان پیشگام جهانی در «برنامه‌ریزی شهری با رویکرد جنسیتی» تثبیت کرده، نشان داده است که امنیت زنان نه یک شعار، بلکه نتیجه مستقیم تصمیمات شهری دقیق و آینده‌نگرانه است.
مسیر وین به سوی شهرسازی حساس به جنسیت از دهه ۱۹۹۰ آغاز شد؛ زمانی که مدیران شهری برای نخستین‌بار اصل «جنسیت‌محوری» را در تمام فرآیندهای برنامه‌ریزی وارد کردند. به این معنا که هر خیابان، هر پارک، هر پروژه مسکن و هر فضای عمومی پیش از اجرا باید از زاویه نگاه زنان و دختران ارزیابی می‌شد. این تغییر نگرش، تنها اصلاحات نقطه‌ای ایجاد نکرد، بلکه فلسفه‌ای تازه برای اداره شهر شکل داد؛ فلسفه‌ای که زندگی روزمره و نیازهای واقعی زنان را به داده‌ای معتبر و ضروری بدل کرد، نه موضوعی حاشیه‌ای.
یکی از نخستین و درعین‌حال تأثیرگذارترین اقدام‌های وین، اصلاح زیرساخت‌های پیاده‌روی بود. تجربه نشان می‌داد که زنان و به‌ویژه مادران، سالمندان و افرادی که از وسایل کمکی استفاده می‌کنند در مسیرهای باریک یا موانع پراکنده با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند. وین با گسترش و یکپارچه‌سازی پیاده‌روها، حذف موانع، بهبود شیب‌راهه‌ها و ارتقای کف‌سازی‌ها، محیطی ساخت که در آن حرکت پیاده برای زنان آسان، طبیعی و بدون احساس ناامنی باشد. این اقدام ساده، اما بنیادین، سبب شد محله‌های مسکونی و مسیرهای روزمره به فضاهایی قابل اعتماد و پررفت‌وآمد تبدیل شود.
گام دیگر، بازنگری در سیستم نورپردازی شهری بود؛ حوزه‌ای که نقش آن در ایجاد احساس امنیت برای زنان به‌ویژه در ساعات شب بسیار حیاتی است. شهرداری وین با انجام «ممیزی‌های نور» و دریافت بازخورد مستقیم از زنان، به درکی روشن‌تر از نقاط تاریک و حساس در سطح شهر رسید. نتیجه، اصلاحی گسترده در شبکه روشنایی بود: کاهش سایه‌ها، افزایش یکنواختی نور، بهبود دید در مسیرهای پیاده، ایستگاه‌های حمل‌ونقل و اطراف مدارس، و طراحی فضاهایی که خطوط دید در آن‌ها باز و قابل پیش‌بینی باشد. این مجموعه اقدامات با روح روز جهانی منع خشونت علیه زنان هم‌راستا است؛ روزی که بر ضرورت حضور ایمن زنان در فضای عمومی و حذف ترس از تاریکی و انزوا تأکید دارد.
وین همچنین با اولویت‌دادن به پیاده‌روی در محله‌های مسکونی، گامی مهم در کاهش سلطه خودرو و افزایش آرامش شهری برداشت. از آن‌جا که الگوی سفر زنان غالباً شامل مسیرهای کوتاه و متعدد برای خرید، رسیدگی به کودکان یا استفاده از خدمات شهری است، ایجاد خیابان‌های کم‌سرعت، مسیرهای عبور امن و دسترسی آسان به وسایل حمل‌ونقل عمومی، نه‌تنها کیفیت زندگی زنان را بالا برد بلکه ساختار اجتماعی محله‌ها را نیز تقویت کرد.
اما شاید نوآورانه‌ترین بخش این رویکرد، پروژه‌های مسکن با محوریت زنان باشد؛ نمونه‌هایی مانند «فرائون‌ورک‌اشتات» که تقریباً به‌طور کامل توسط معماران زن طراحی شده‌اند. این مجموعه‌ها دارای حیاط‌های امن و نیمه‌محصور برای بازی کودکان، مراکز نگهداری نزدیک یا داخل محوطه، مسیرهای مستقیم به ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی و فضاهای اشتراکی هستند که ارتباط اجتماعی میان ساکنان را تقویت می‌کنند. فلسفه این پروژه‌ها ساده اما مهم است: وقتی زنان در خانه احساس امنیت، سهولت و آرامش کنند، در فضای عمومی نیز حضور فعال‌تر و مطمئن‌تری خواهند داشت.
تجربه وین امروز به‌عنوان الگویی جهانی مطرح است؛ الگویی که نشان می‌دهد مبارزه با خشونت علیه زنان فقط موضوع قوانین کیفری یا برنامه‌های حمایتی نیست، بلکه در طراحی خیابان‌ها، نور چراغ‌ها، شکل پیاده‌روها و حتی نقشه محله‌ها ریشه دارد. این شهر ثابت کرده است که اگر اراده سیاسی، برنامه‌ریزی دقیق و نگاه انسانی وجود داشته باشد، می‌توان شهری ساخت که در آن زنان نه با احتیاط و نگرانی، بلکه با اطمینان و آزادی در آن زندگی و رفت‌وآمد کنند.
