وقتی بیعدالتی آموزشی، قانونی میشود
فاطمه مقدم/ نتایج کنکور امسال شوک بزرگی برای عدالت آموزشی به شمار رفت؛ شوکی که با تصویب مصوبه جدید از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای کنکور 1402 تأثیر آن گسترش یافت و حتی صدای اعتراض نمایندگان مجلس را نیز درآورد.
ماجرای نتایج رتبههای برتر کنکور 1401 نشان داد که مدارس استعدادهای درخشان و مدارس خاص غیرانتفاعی با پوشش 3 درصدی آموزش در کل کشور سهم 95 درصدی از رتبههای برتر کنکور امسال را از آن خود کردهاند. حال با مصوبه جدید کنکور 1402 بعد از این نقششان در تعیین سرنوشت دانشآموزان بیشتر هم خواهد شد. این مصوبه به این شرح است: «سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی در رشتههای پرمتقاضی در سال تحصیلی ۱۴۰۲- ۱۴۰۳ فقط پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فقط پایه دوازدهم به میزان ۵۰ درصد با تأثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۵ فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تأثیر قطعی و برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ - ۱۴۰۶ و بعد از آن پایههای دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تأثیر قطعی در نمره کل نهایی خواهد بود».
قانونی که آینده تلخ فرزندان طبقات محروم را قطعی ميکند!
بر اساس این مصوبه و افزایش تأثیر سابقه تحصیلی در کنکور هر چند محمدعلی زلفیگل، وزیر علوم با تأکید بر اینکه سوابق تحصیلی تحت آزمونهای امن، دارای امنیت کافی، سرتاسری و کاملاً عادلانه به دست میآید اما ناگفته پیداست که وجود این قانون شائبه تقلب و خرید نمره در مدارس را افزایش خواهد داد. حال به فرض غیرممکن امنبودن کامل امتحانات در سراسر کشور روشن است که اهمیت مدرسه و آموزش تا چه حد ميتواند در آینده دانشآموزان پایدار بماند، در حالی که کنکور با همه خلأهایی که داشت، تأثیر کوششهای فردی و تلاشهای انفرادی دانشآموزان در قبولی در رشتههای پرمخاطبی که انتخاب اول دانشآموزان رشتههای مختلف است را اینچنین به حداقل فرو نميکاست.
حالا که در روزهای ثبتنام مدارس هستیم، شاید این خبر تلخ، زندگی در طبقه اجتماعی محروم چه در شهرستانها و چه در شهرهای بزرگ را بیش از پیش به رخ دانشآموزان بکشد. خصوصاً آنکه تراژدی تلخ تضعیف روز به روز مدارس دولتی و پیشتازی مدارس غیردولتی و سمپاد با قانون کنکور جدید به تراژدی بیپایان در سرنوشت دانشآموزان گره خواهد خورد.
در حالی که سرنوشت آموزشی دانشآموزان در مدارس مناطق محروم شیراز (منطقههای شرقی چون ترکان و شرغان و... مناطق جنوبی) به سبب مشکلات بسیار اقتصادی و البته فقر فرهنگی که والدین با آن دست به گریبانند، در هالهای از ابهام پیچیده شده است. از آنجا که تحصیلات در این مناطق از ارزش بسیار کمتری برای والدین دانشآموزان برخوردار است، معلمان درسهای تخصصی و عمومي را در حد رفع تکلیف به دانشآموزان تدریس ميکنند و حتی به سبب آنکه دانشآموزان از قشر فقیر جامعه هستند، تعهدی در برابر آموزش در حد تمام و کمال کتاب درسی هم ندارند. از سوی دیگر، جز پایین بودن سطح آموزش در مدرسه مناطق محروم شیراز و طبیعتاً دیگر شهرستانها و روستاهای استان، شرایط این مدارس از لحاظ ساختمانی و امکانات نیز برای تحصیل مطلوب دانشآموزان فراهم نیست. همچنين دانشآموزان در مناطق محروم شهر چون ناچارند که بخشی از بار اقتصادی خانه را به دوش بکشند، تعداد زیادی از آنها در کنار تحصیل به کار مشغولند و قادر به کسب نمرات و معدل خوب نخواهند بود.
برتری مدارس غیرانتفاعی شیراز با معلمان کارآمد و تدریس فراتر از کتابهای درسی
این شرایط در مدارس مناطق محروم شهر درحالی در جریان است که دبیر زیست یک دبیرستان غیرانتفاعی در شیراز با اشاره به اینکه آموزش در مدارس غیرانتفاعی به سبب آنکه زیر ذرهبین والدینی است که برای تحصیل فرزندشان پول خرج کردهاند، با کیفیت بسیار بهتری نسبت به مدارس دولتی انجام ميشود، به «خبرجنوب» گفت: علاوه بر والدین، مؤسس مدارس نیز برای جلب رضایت والدین از معلمها ميخواهد همیشه پا را فراتر از حد آموزش کتاب که وظیفه رسمي آنهاست، بگذارند و مطالب بیشتری را که شامل نکات تستی و دروس خارج از درس است، تدریس کنند.
بهناز ریاحی با اشاره به اینکه برگزاری کلاسهای تستزنی یا کلاسهای تقویتی در مدارس دولتی مستلزم پرداخت هزینه برای این کلاسها در مدرسه یا گرفتن کلاسهای تقویتی در بیرون از مدرسه است، افزود: درسی چون زیستشناسی در مدارس دولتی در هفته 3 ساعت تدریس ميشود اما برای تدریس همین درس در مدارس غیرانتفاعی در هفته 5 ساعت و نیم وقت گذاشته ميشود که این اضافهبودن ساعت برای آموزشی علاوهبر کتاب درسی است و به آمادگی دانشآموزان برای کنکور از اولین سالهای دبیرستان کمک بسیاری ميکند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه گاه در مدارس غیرانتفاعی اساتید با دانش علمي خوب به سبب داشتن اجازه تدریس مشغول به کار هستند، گفت: این اساتید به سبب سطح علمي برترشان مسلما توان آموزش بیشتری به دانشآموزان دارند، البته در کنار این موضوع تلاش معلمان نیز خیلی تأثیرگذار است، چون مؤسس هزینه بیشتری برای ساعات کار بیشتر به آنها ميدهد و انتظار نتایج بهتری نیز دارد.
سیزده رتبه دو رقمي مدارس تیزهوشان فارس در کنکور 1401
حال با وجود آنکه تأمین نیروی انسانی کارآمد و توانمندسازی آنها از وظایف اصلی آموزش و پرورش هر کشوری است و تقریبا در هیچ کشور توسعهیافتهای نشانی دور نیز از آموزش طبقاتی دیده نميشود و تلاش اکثر کشورها بر استقرار عدالت آموزشی منطبق بر برخورداریهای برابر از امکانات و کیفیت آموزش یکسان است، در کشور ما با اجرای مصوبه کنکور 1402 این اختلاف در آموزش و پرورش پا به تبعیض بزرگ در دانشگاه خواهد گذاشت و دانشجویان رشتههای برتر دانشگاههای معتبر کشور همه از طبقه مرفه خواهند بود. معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش فارس درباره آمار رتبههای زیر 100 در استان به «خبر جنوب» گفت: تمام رتبههای برتر کنکور فارس از مدارس تیزهوشان استان بوده است. ما در منطقه یک کشور (شامل 5 استان تهران، فارس، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و اصفهان) 13رتبه دو رقمي داریم که همگی از مدارس تیزهوشان استان بودند و از رتبه 4 تا 91 کنکور را شامل ميشوند.
رتبه برترهای کنکور از ناحیه یک و دو شیراز و شهرستانهای استان
فرشید قاسمي با اشاره به اینکه آمارهای مدارس نمونه دولتی و مدارس غیر انتفاعی و عادی هنوز استخراج نشده است و تنها آمار مدارس تیزهوشان استان بیرون آمده است، گفت: دانشآموزانی که موفق به کسب رتبههای دو رقمي شدند، از نواحی یک و دو آموزشوپرورش شیراز و از شهرستانهای جهرم، داراب و نیریز هستند. برای نمونه دانشآموز مدرسه تیزهوشان شهرستان جهرم موفق به کسب رتبه 4 کنکور هنر در منطقه یک شد. در رشته تجربی نیز دانشآموزی از مدرسه دخترانه فرزانگان ساداترفیعی شیراز رتبه 4 کنکور منطقه یک را به دست آورد. در مدارس پسرانه نیز رتبه 14 کنکور تجربی از مدرسه تیزهوشان شهید دستغیب 2 شیراز (ناحیه يك) بود.
در همهجای دنیا سطح ثروت خانواده با کیفیت آموزش ارتباط مستقیم دارد
وی با اشاره به وجود تنها 3 درصد از رتبههای برتر کنکور از مدارس عادی اظهار داشت: قاعدهای وجود دارد به نام قاعده ضریب جینی که معمولاً برای سنجش میزان نابرابری در توزیع ثروت استفاده میشود. ما با قاعده آماری ضریب جینی به توزیع برابر ثروت در کشور از میان 157 کشور شرکتکننده در رتبه نودویکم قرار داریم. چیزی که هست، در اغلب کشورهای دنیا ضریب جینی آموزشی رابطه بسیار نزدیکی با ضریب جینی ثروت دارد؛ یعنی ما هر قدر ضریب جینی ثروتمان بهتر باشد، ضریب جینی آموزشمان بهتر خواهد شد. از اینرو کیفیت آموزش مقدار زیادی به سطح ثروت خانواده برميگردد تا زمینه آموزش مطلوب و کارآمد را برای فرزندانشان فراهم کنند.
برای برقراري عدالت آموزشی در فارس معلمان تیزهوشان را به مدارس عادی ميفرستیم
قاسمي افزود: با توجه به این آمار که حقیقتی از جامعه ماست، هرچه فاصله زیادتر باشد، ما این فاصله را در آموزشمان نیز ميبینیم.
آموزش و پرورش فارس برای رفع تبعیضها درصدد توزیع امکانات و تجهیزات آموزشی و دبیران بر اساس سرانه آموزشی است. از این رو ما امسال در مدارس بخشنامه کردیم که هر دبیری در مدارس تیزهوشان تنها ميتواند 12 ساعت از 24 ساعت کار هفتگی خود را صرف کند و باقی آن را باید به کار در مدارس عادی اختصاص دهد تا بتوانیم عدالت آموزشی را در مدارس برقرار کنیم و اگر دبیری از درجه عالی آموزشی برخوردار است، موظف باشد جز مدارس تیزهوشان در مدارس عادی دولتی نیز کار کند.
در سال تحصیلی جدید از دانشآموزان امتحان شبهنهایی ميگیریم
وی در پاسخ به این سئوال که براساس مصوبه کنکور 1402 دانشآموزان مناطق محروم که در طول مدرسه آموزش خوبی ندیدهاند و دبیران کارآمدی نداشتهاند، قادر به کسب معدل خوبی در امتحان نهایی نیستند و آنها را از رفتن به دانشگاههای برتر کشور نیز محروم خواهد کرد، گفت: ما برنامهای برای کسب نتیجه بهتر در امتحانات نهایی که تأثیر مستقیمي در کنکور 1402 خواهد داشت، داریم. امسال قرار است امتحانی با عنوان امتحان شبهنهایی برگزار کنیم. البته ما این امتحان را اواخر سال آموزشی گذشته نیز برگزار کردیم اما امسال برای نزدیکشدن به عدالت آموزشی قصد داریم این امتحانات را از ابتدای سال تحصیلی برگزار کنیم.
این امتحان در کل استان برگزار ميشود تا بچهها آمادگی کافی برای شرکت در امتحانات نهایی را داشته باشند و بتوانند معدل بهتری کسب کنند.
وی در پاسخ به این سئوال که وقتی آموزش ناقص باشد، برگزاری امتحان شبهنهایی ميتواند چه ثمری در بهبود نتایج امتحان نهایی داشته باشد؟ اظهار داشت: به هر صورت هر امتحانی اشکالات دانشآموزان را به آنها نشان ميدهد و برای آنها و مدرسه روشن ميشود که تمرکز آموزشی خود را روی تقویت چه دروسی بگذارند.
فرزندان کارگران با مصوبه کنکور 1402 همیشه کارگر ميمانند!
بر اساس بررسیها از رتبههای برتر کنکور امسال در سراسر کشور دانشآموزان مدارس استعدادهای درخشان: 29 رتبه (10 رتبه برتر علوم تجربی، 6 رتبه برتر ریاضی، 6 رتبه برتر علوم انسانی، 5 رتبه برتر زبان خارجه، 2 رتبه برتر هنر)؛ غیرانتفاعیها: 9 رتبه (4 رتبه برتر ریاضی، 3 رتبه برتر علوم انسانی، 2 رتبه برتر هنر)؛ نمونه دولتیها: یک رتبه (رتبه 5 علوم انسانی) و دولتیها: یک رتبه (رتبه یک هنر) را از میان رتبههای برتر کشور به دست آوردند.
حال با توجه به این دادهها دست برتر مدارس سمپاد که شامل مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی است و کمتر از 2 درصد مدارس استان فارس را در بر ميگیرند -وجود تنها چهار مدرسه تیزهوشان پسران و دختران در شهر شیراز آنهم تنها در نواحی یک و 2 آموزش و پرورش و 2 مدرسه تیزهوشان ناحیه 3 و 4– و این تعداد اندک که ورود به آنها مستلزم آزمون ورودی و صرف هزینههای جانبی بسیار از سوی والدین برای کلاسهای مختلف است، در مقابل تعداد زیاد مدارس دولتی عادی که سهمي 97 درصدی از کل مدارس استان را دارند و همان تعداد اندک موفق به کسب 97 درصد از رتبههای برتر استان شدند، خود شکاف کمکیفیتی مدارس دولتی را به خوبی نمایان ميکند.
حال با توجه به این دادهها اگر فرزند شما توان و استعداد قبولی مدارس انگشتشمار سمپاد شیراز را نداشته باشد، با شرایط جدید کنکور سراسری یا باید از زیر سنگ هم که شده، پولی فراهم کنید و فرزندتان را به مدارس غیرانتفاعی باکیفیت بفرستید تا با خرجکردن پول، آینده تحصیلی و شغلی او را تأمین کنید یا اینکه بپذیرید که به سبب نداشتن پول برای فرستادن فرزندتان به مدرسه غیرانتفاعی با اهمیت تأثیر سوابق تحصیلی در قبولی دانشگاه کلاه فرزندتان با درسخواندن در مدارس عادی برای همیشه پس معرکه بماند.
حال نگاهی به شهریه مدارس متوسطه غیرانتفاعی شیراز خالی از لطف نیست. «طبق گفته عقیل علیشاهی رئیس مراکز و مدارس غیردولتی آموزشوپرورش فارس، شهریه مدارس غیرانتفاعی در مقطع متوسطه دوم شهریهای معادل 19میلیون و 700هزار تومان است که البته اگر دانشآموز متقاضی شرکت در برنامه مکمل باشد، این میزان به حدود 28میلیون تومان ميرسد.» حال این مصوبه موجب تشدید رقابت در سال پایانی و افزایش شهریه مدارس غیردولتی و کلاسهای تقویتی مؤسسات آموزشی خواهد شد.
این هزینهها خود به وضوح نشان ميدهد که اگر شما از طبقه کارگر یا کارمند متوسط باشید، با حقوق ماهانه 7 میلیون تومان توان فرستادن فرزند یا فرزندانتان را به این مدارس ندارید و با مصوبه جدید کنکور، فرزند شما نیز در آینده به شغلی پردرآمدتر از کارگری یا کارمندی سطح پایین دست نخواهد یافت!