چله گرانی

فاطمه ایزدی/ یلداست اما نه یلدایی به بلندای اولین شب زمستان! طولانی بودن یلدا به قیمت های هندوانه و خرمالو نیز سرایت کرده و لرزه به جان انار و آجیل افتاده است. چله گرانی، رنگ و روی هندوانه را زرد کرده و دست مردم به خرید کیک یلدایی هم قد نمی دهد. کافیست گذرتان به میوه فروشی ها و خشکباری های کلانشهر شیراز بیفتد تا متوجه شوید یلدای امسال چقدر پایتان آب می خورد. اگر بخواهید یلدایتان را با انارهای دانه سرخ و دانه سیاه، سر کنید برای هر کیلوگرم از این یاقوت های سرخ و سیاه باید بین 25 تا 45 هزار تومان هزینه کنید. بی تعارف پنج دانه انار می خرید 30 هزار تومان و تمام!  

قیمت هندوانه هم با یلدا تعارف ندارد؛ بستگی دارد هندوانه سیاه بخواهید یا پلنگی و آرژانتینی. در هر صورت برای آنکه این میوه شیرین آبدار را بر سر سفره های یلدایی بگذارید حداقل باید به اندازه 70 هزار تومان دست به جیب شوید، چرا که در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم هندوانه در شیراز بین 5 تا 10 هزار تومان در نوسان است. هر چند هندوانه به اندازه کافی در بازار وجود دارد اما مسئله این است که خیلی ها توان خرید ندارند و کامشان با این میوه یلدایی، شیرین نمی شود. در آخرین روزهای پاییز، خرمالو هم وارث گرانی شده است. یکی از میوه فروش های کلانشهر شیراز که در بافت مرکزی واقع شده هر کیلوگرم خرمالو را 60 هزار تومان و میوه فروش دیگری در منطقه چهار، همین میوه را کیلویی 49 هزار تومان می فروشد. نام و نشان پاییز به انار و خرمالو، گره خورده اما مردم حتی در آخرین شب پاییز هم نمی توانند خرمالو بخورند. آن طور که یکی از میوه فروش های شیرازی به «خبرجنوب» می گوید قدرت خرید مردم برای تهیه میوه هایی همچون نارگیل، خرمالو، انار و هندوانه که به میوه های شب یلدایی معروف هستند، پایین آمده و خیلی ها چاره ای ندارند جز آنکه بین انار و هندوانه، دست به یک انتخاب بزنند. در هر حال نبض بازار میوه های یلدایی تُند می زند و به بسیاری از خانواده ها به ویژه کسانی که در این جشن کهن، مهمان رودربایستی دارند، هزینه های سنگین تحمیل می شود.

یکی از عادت های ایرانی ها در شب یلدا خریدن آجیل و تنقلات است. با این حال اما بازار آجیل هم از قافله گرانی، عقب نمانده و آن طور که یکی از خشکبارفروش های شیراز به «خبرجنوب» می گوید مردم مثل گذشته توان خرید ندارند. به گفته محمد طبیبی، قیمت هر کیلوگرم آجیل یلدایی بین320 تا 400 هزار تومان است و قیمت تخمه ژاپنی هم بین 280 تا 360 هزار تومان در نوسان می باشد. او به قیمت آجیل شور نیز گریز می زند و تاکید می کند که هر کیلوگرم از این نوع آجیل چهار مغز بین 420 تا 530 هزار تومان، پای مشتری آب می خورد. در هر حال از قیمت پسته گرفته تا تخمه آفتاب گردان، نجومی شده و به قول این خشکبارفروش، مردم یا خرید نمی کنند و یا انواع آجیل را از سبد خود حذف کرده اند. او تاکید می کند که وضعیت آجیل فروش ها آنقدر نابسامان است که برخی از آنها مجبور شده اند پروانه فعالیت خود را باطل کنند و تن به تعطیلی مغازه های خود بدهند. در هر صورت سایه گرانی بر سر سفره یلدا افتاده و مردم معتقد هستند دولت می تواند برای این شب که یکی از جشن های کهن ایرانی هاست، یارانه ای در نظر بگیرد تا همه بتوانند با خیال راحت تری، این شب را در کنار خانواده خود سپری کنند.

با این حال، خیال مردم راحت نیست چون به قول محسن دباغ منش، یکی از همشهریان شیرازی شب یلدا تا همین چند سال پیش، بهانه ای برای دورهمی و تجدید دیدار با خانواده ها بود اما این روزها خیلی ها به دلیل هزینه های سرسام آور نمی توانند مهمان دعوت کنند و یک دورهمی یلدایی، یکی دو میلیون تومان پای خانواده های آب می خورد. او تاکید می کند که در طول سالهای گذشته وقتی شب یلدا فرا می رسید، فامیل به منزل ما می آمدند و پس از صرف شام، این جشن به شب نشینی و صرف میوه های یلدایی و آجیل و شیرینی می گذشت. همه حافظ خوانی می کردند و تا پاسی از شب، بی آنکه کسی دغدغه خرج و مخارج، داشته باشند دور هم می نشستند و لذت می بردند. در حال حاضر اما به قول دباغ منش، حقوق بازنشستگی یک بازنشسته، کفاف میزبانی در کسوت بزرگ فامیل را نمی دهد و به دلیل گرانی اقلام یلدا، دورهمی خانوادگی آنها تعطیل شده است. او معتقد است یلدا در افسانه های قدیمی به میلاد عشق و تولد خورشید، گره خورده بود اما اکنون این شب برای کسانی که دستشان به دهانشان نمی رسد، کابوسی بیش نیست. دباغ منش به این نکته نیز اشاره می کند که لیست های بلندبالای خریدهای یلدایی چند سالی است که آب رفته اما امسال، وضعیت بدتر از هر سال است و کمتر کسی می تواند آجیل چهارصد هزار تومانی و هندوانه 100 هزار تومانی بخرد. بازار آجیل اما آن طور که می گویند تحت نظارت است. اگرچه مجید جوانمردی، رییس اتحادیه خشکبار شیراز، تماس های مکرر خبرنگار «خبرجنوب» را بی پاسخ گذاشت و توضیحی در این باره نداد اما علی ذهبی اردکانی، نائب رییس این اتحادیه به این روزنامه توضیح می دهد که بر بازار آجیل نظارت دارند و حتی تعزیرات، وارد میدان شده تا از واحدهای مختلف، بازدید و بازرسی کند. 

یکی از خوراکی هایی که چند سالی است به سفره های یلدایی، اضافه شده کیک های متنوع با شکل انار و هندوانه است. در یکی از معمول ترین قنادی های سطح شهر، این کیک ها که از امروز در ویترین ها قابل فروش است با قیمت های متفاوت به فروش گذاشته شده است. از 120 هزار تومان گرفته تا 260 هزار تومان، بهای یک کیک یلدایی در شیرینی فروشی های شهری است که مردمانش قرار است چند ساعتی به بهانه یلدا، دورهمی های ساده داشته باشند. با این حساب اگر یک خانواده چهار نفره بخواهند برای شب یلدای خود یک کیک یلدایی، یک کیلو آجیل، یک کیلو انار و خرمالو و یک هندوانه بخرند باید حداقل 600 هزار تومان هزینه کنند.  اگر قرار باشد همین خانواده، چهار مهمان دعوت کنند با احتساب هزینه یک شام ساده حداقل باید بیش از یک میلیون تومان هزینه کنند و آن طور که مشخص است با در نظر گرفتن سایر هزینه های جانبی، یک دورهمی یلدایی، میلیونی پای مردم آب می خورد. البته قصه تهیدستان و نیازمندان به تراژدی دیگری ختم می شود و آنها اگر بتوانند یک هندوانه یا چند انار در این بازار بی سر و سامان، بخرند باید کلاهشان هم بالا بیندازند.