فناوری هستهای، دستاورد انقلاب
فناوری هستهای یک موضوع با اهمیت برای کشورها است؛جمهوری اسلامی ایران علیرغم فشارهای سنگینی که طی ۱۸ سال گذشته متحمل شده است تلاش کرد این دانش فنی را به مدد دانشمندان خود دنبال کند.
سال ۱۳۸۶، بیستم فروردینماه به مناسبت اعلام دستاوردهای هستهای قابل توجه، روز ملی فناوری هستهای نامیده شد که این روز نماد خودباوری و استقلال جمهوری اسلامی ایران است.
ايران در سال ۱۹۵۸، به عضويت آژانس بينالمللي انرژي اتمي (I.A.E.A) درآمد و در سال ۱۹۶۸، پيمان عدم تكثير سلاحهاي هستهاي (N.P.T) را امضا كرد و در سال ۱۹۷۰، آن را در مجلس شوراي ملي به تصويب رساند. آمريكا در سال ۱۹۶۷، اولين رآكتور تحقيقاتي ۵ مگاواتي آب سبك را به ايران فروخت و شركت آمريكايي (AMF)، اين رآكتور را در دانشگاه تهران نصب و راهاندازي كرد.
برنامه ايران در سال 1353 اين بود كه در عرض بيست سال، چرخه كامل سوخت را بومي كرده و بيست و سه هزار مگاوات برق را از طريق ۲۲ نيروگاه هستهاي تامين نمايد. در تاريخ ۱۸ دي ماه ۱۳۷۳ قرارداد تكميل و راهاندازي واحد يك نيروگاه اتمي بوشهر به صورت مشاركتي بين ايران و روسيه منعقد گرديد و در مرداد ۱۳۷۷ بار ديگر اين قرارداد مورد بازبيني كلي قرار گرفت.
در سال۱۳۵۷ با پيروزي انقلاب، عمليات ساخت اين نيروگاهها از جانب كشورهاي غربي متوقف، و در طول جنگ ايران و عراق تاسيسات موجود چندين بار مورد حمله هوايي عراق قرار گرفت، كه در اثر آن آسيبهايي به تجهيزات و ساختمانهاي موجود وارد شد. در زمان دولت هشتم ايران، اين دولت حاضر به پذيرش چند توافقنامه شد كه به تدريج كليه فعاليتها و مطالعات مرتبط با دانش اتمي در ايران را به حالت تعليق در آورد.
در سال اول فعاليت دولت نهم جمهوري اسلامي ايران، ايران اعلام كرد تعليق داوطلبانه غنيسازي به پايان رسيدهاست و با فك پلمب، فعاليتهاي UCF اصفهان را تحت نظارت آژانس ادامه ميدهد. در تاريخ ۹ فوريهٔ سال ۲۰۰۳ ميلادي محمد خاتمي، رئيس جمهور وقت ايران، خبر از تهيهٔ سوخت هستهاي توسط متخصصين ايراني براي نيروگاههاي هستهاي ايران داد.
در(9 آوريل۲۰۰۶) 20 فروردين سال 1385 دانشمندان ايراني موفق به توليد چرخه كامل سوخت هستهاي در مقياس آزمايشگاهي شدند وخبر دستيابى ايران به فناورى غنىسازى اورانيوم و راه اندازى يك زنجيره كامل غنى سازى توسط سانتريفيوژهاى ساخت ايران اعلام شد.در پي اين موفقيت دانشمندان و متخصصان كشورمان در دستيابي به نسل جديدي از سانتريفيوژها در ايران و اعلام آن به آژانس بينالمللي انرژي اتمي، كشورمان در زمره كشورهاي صاحب تكنولوژي در غنيسازي اورانيوم محسوب ميشود و ايران به كشورهاي عضو باشگاه اتمي پيوست.
پس از آن با تصويب شوراى عالى انقلاب فرهنگى، به پاس قدردانى از تلاشهاى افتخار آفرين دانشمندان جوان ايرانى در دستيابى كشور به فناورى صلح آميز هسته اى، 20 فروردين در تقويم رسمى ايرانيان «روز ملى فناورى هسته اى» نام گرفت.
ايران بر حق قانوني خود در استفاده از انرژي هستهاي تأكيد دارد. ايران با امضاي پيمان عدم تكثير سلاحهاي هستهاي (N.P.T) در سال ۱۹۶۸، از حق استفاده از انرژي صلحآميز هستهاي برخوردار گشت. فعاليتهاي مركز نظام ايمني هستهاي كشور طي سالهاي ۸۴ و ۸۸ از سوي آژانس بينالمللي انرژي ات مورد تاييد قرار گرفتهاست.
بیستم فروردینماه روزی است که دانشمندان متعهد و متدین ایران اسلامی شعار ما میتوانیم را در عمل نشان دادند و عزت و اقتدار ملی در عرصه فناوری صلحآمیز هستهای را به منصه ظهور رساندند.
در این روز بار دیگر قدرت و عظمت ایرانیان به جهانیان نشان داده شد. دانشمندان جوان ایران اسلامی بهرغم وجود تحریمهای فلجکننده، فشارهای روزافزون و کارشکنیهای گسترده کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا و رژیم صهیونیستی توانستند با تلاشهای بیوقفه و فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی با دستیابی بر چرخه کامل سوخت هستهای موجب شگفتی جهانیان و دارندگان انرژی هستهای در دنیا شوند.
چندی پیش محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی اظهار کرد: نکته مهمی درباره برنامه هستهای ایران و فعالیتهای سازمان انرژی اتمی وجود دارد و آن، هجمه ظالمانه و غیرقانونی علیه برنامه هستهای ایران است. رفع این موضوع مستلزم آن است که ما حرکت دقیق و هوشمندانهای در برنامههای سازمان انرژی اتمی داشته باشیم و با برقراری تعاملات درست، کشور را از این چالش و تنشهای مصنوعی در حوزه هستهای رها کنیم. در چند ماه گذشته تلاش کردیم که این موضوع و چالشها کمتر شود.
وی ادامه داد: فناوری هستهای ابعاد گستردهای دارد و متأسفانه رژیم غاصب صهیونیستی تلاش میکند تا با القای وجود انحراف در برنامه هستهای ایران، فشارها را بر کشور تشدید کند و بر جریان صنعتی و توسعهای کشور تأثیرگذار باشد.
اسلامی در خصوص توانمندی دانشمندان صنعت هستهای کشور و ورود ایران به باشگاه کشورهای قدرتمند دارنده فناوری هستهای، تصریح کرد: موضوع حضور ایران در بین قدرتهای هستهای جهان بسیار راهبردی و حائز اهمیت است. هفته گذشته مقامات آمریکایی به صراحت و برای اولین بار اعتراف کردند که تحریمهای هستهای بر ایران تأثیری نخواهد داشت و باید نگاهی دیگر به ایران داشته باشیم. این اعترافات، تسلیم شدن در برابر اراده ملت ایران را نشان میدهد.
معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی در خصوص شعار سال «تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین» و تأثیر فعالیتهای سازمان انرژی اتمی بر تحقق این شعار گفت: موضوعی که مقام معظم رهبری برای شعار سال بیان فرمودند، برای آینده کشور بسیار با اهمیت و حیاتی است. در متن بحث «دانشبنیان» موضوع فناوریهای نوین از جمله هستهای سهم بزرگی دارد و ما با پایهگذاری که در سند جامع توسعه راهبردی صنعت هستهای انجام دادیم، هدفگذاری جهت توسعه فناوریهای نو را در گستره وسیعی خواهیم داشت و اجرای این سند با تحقق شعار سال کاملاً منطبق است. انشاالله در روز بیستم فروردینماه، سالروز ملی فناوری هستهای، از برنامهها، جهتگیریها و دستاوردهای مهمی در این خصوص رونمایی خواهیم کرد.
وی درباره مهمترین دستاوردهایی که در سالروز ملی فناوری هستهای سال ۱۴۰۱ رونمایی میشود خاطرنشان کرد: برای ما سلامت مردم بسیار مهم است و لازم است با دانش هستهای شرایطی را ایجاد کنیم که با حداقل عارضه و حداکثر تأثیر بتوانیم سرطان و بیماریهای مشابه آن را درمان کنیم، در این راستا رادیودارویی کاملاً بومی و با طراحی داخلی برای درمان سرطان تولید شده است و دوره آزمایشگاهی آن به اتمام رسیده است، پس از دریافت مجوز از وزارت بهداشت، وارد فاز بالینی میشود و مورد استفاده قرار میگیرد. در تولید رادیوداروها جزو کشورهای پیشتاز جهان محسوب میشویم و انشاالله تلاشهای دانشمندان صنعت هستهای در حوزه درمان و سلامت مثمر ثمر باشد.
دستاوردهای هستهای ایران طی سالهای گذشته
فناوری هستهای در دهه سوم قرن بیستویکم در زمره فناوریهای راهبردی است، کلوپ تشکیل شده از کشورهای قدرتمندی که واجد این فناوری هستند نه این فناوری را در اختیار دیگر کشورها قرار میدهند و نه اجازه میدهند دیگران وارد این کلوپ شوند.
علیرغم اینکه در چارچوب MPT اذعان شده است که باید زمینه برای انتقال فناوری به دیگر کشورها فراهم شود، اما تاکنون گامی در این مسیر برداشته نشده است، به ویژه کشورهای مستقلی که تاکنون خارج از بلوکبندیهای کلاسیک شرق یا غرب تقسیمبندی میشدند.
بنابراین فناوری هستهای یک موضوع با اهمیت برای کشورها است؛ جمهوری اسلامی ایران بهرغم فشارهای سنگینی که طی ۱۸ سال گذشته متحمل شده است تلاش کرد این دانش فنی را به مدد دانشمندان خود دنبال کند.
با وجود اینکه در دوران رژیم پهلوی، کشورهای غربی و آلمانها وعده دادند که دو نیروگاه اتمی در بوشهر برای ایران خواهند ساخت، اما با پیروزی انقلاب اسلامی بدعهدی کردند و بدون پایبندی به تعهداتشان ایران را ترک کردند و در واقع کار را نیمهکاره رها کردند.
کشور فرانسه علیرغم اینکه ۱۰ درصد از سهام مرکز غنیسازی اورانیوم اوردیگس پاریس را در سال ۵۴ به ایران فروخته بود، اما حاضر نشد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یک گرم اورانیوم غنی شده در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد.
این مسئله در مورد راکتور تحقیقاتی تهران هم صادق است؛ چرا که آمریکاییها در چارچوب اتم برای صلح زمینه برای ساخت راکتور تحقیقاتی تهران را فراهم کردند اما حدود یک دهه پیش که نیاز به سوخت مجدد داشت آمریکاییها حاضر نشدند سوخت را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهند تا این راکتور تحقیقاتی به کار خود ادامه دهد.
جمهوری اسلامی به مدد دانشمندان هستهای خود توانست از همه تحریمها عبور کند و به لبههای دانش برسد؛ از اینرو چرخه کامل سوخت یکی از مهمترین گامهایی است که جمهوری اسلامی در حوزه فناوری هستهای برداشته است. یعنی ایران میتواند اورانیوم از زمان اکتشاف تا زمانی که تبدیل به کیک زرد و سپس تبدیل به اورانیوم غنیشده میشود را آن هم در سطوح مختلف از ۳.۵ درصد تا ۶۰ درصد را غنیسازی کند.
رتبه دوم ساخت سانتریفیوژها و ماشینهای غنیسازی که بسیار پیچیده بوده و از فناوریهای تکنولوژی برخوردار است، جمهوری اسلامی توانسته با کمک دانشمندان جوان خود بر این دانش هم غلبه کند و آن را در اختیار بگیرد.
بنابراین از سانتریفیوژهای آی آر یک که فقط از یکسو توان غنیسازی را داشتند تا اکنون که به حدود ۲۵ برابر رسیده است، جمهوری اسلامی پابهپای دانش نوین در حال حرکت است.
ساخت صنایع سوخت هم از دیگر فناوریهای نوینی است که کمتر کشوری توان انجام آن را دارد و شاید به اندازه انگشتان دو دست کشوری که در این زمینه فعال باشد، وجود نداشته باشد، اما جمهوری اسلامی در این زمینه نیز توانست به موفقیتهای بزرگی دست پیدا کند.
فناوری هستهای چه کاربردهایی دارد؟
فناوری هستهای در صنایع مختلف و زندگی روزمره قابل استفاده است که برخی از این کاربردها امکان اینکه از کشورهای دیگر دریافت کنیم وجود ندارد، برای نمونه ایزوتوپ داروها یا داروهایی که مبتنی بر غنیسازی آماده میشود و اکنون در چارچوب راکتور تحقیقاتی تهران آماده میشود، گاهی نیمه عمر دارند یعنی آنها را نمیتوان تا ۲۴ ساعت نگه داشت و نمیتوان از کشور دیگری خریداری کرد و باید در داخل کشور تولید شود. به دلیل وسعتی که کشور ایران دارد از این داروها برای درمان بیماریهای صعبالعلاج از جمله سرطانهای مختلف استفاده میشود.
از دانش هستهای میتوان در حوزه کشاورزی و برای از بین بردن آفتها استفاده کرد، حتی در زمینه سایر داروها هم از سانتریفیوژهای نسل جدید میتوان بهرهبرداری کرد. همچنین از این فناوری میتوان در زمینه آبشیرینکنها استفاده کرد.
تولید برق یکی دیگر از کاربردهای این دانش است، کشور ما در منطقه خشکی واقع شده است از این رو اگر نتواند برق را از طریق نیروگاههای اتمی تولید کند حتماً در آینده با کمبود جدی مواجه خواهد شد؛ چرا که آبی که از طریق توربینهای آبی بتواند برق تولید کند به اندازه کافی نیست و کشور ناچار است به سمت انرژی پاک برود؛ یکی از مصادیق انرژی پاک استفاده از نیروگاههای اتمی تولید برق است.
فناوری هستهای صدها کاربرد دیگر دارد که طبعاً باید تلاش کنیم از همه ظرفیتها برای استفاده از این دانش استفاده کنیم.
.
بیستم فروردینماه روزی است که دانشمندان متعهد و متدین ایران اسلامی شعار ما میتوانیم را در عمل نشان دادند و عزت و اقتدار ملی در عرصه فناوری صلحآمیز هستهای را به منصه ظهور رساندند.
در این روز بار دیگر قدرت و عظمت ایرانیان به جهانیان نشان داده شد. دانشمندان جوان ایران اسلامی بهرغم وجود تحریمهای فلجکننده، فشارهای روزافزون و کارشکنیهای گسترده کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا و رژیم صهیونیستی توانستند با تلاشهای بیوقفه و فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی با دستیابی بر چرخه کامل سوخت هستهای موجب شگفتی جهانیان و دارندگان انرژی هستهای در دنیا شوند.
چندی پیش محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی اظهار کرد: نکته مهمی درباره برنامه هستهای ایران و فعالیتهای سازمان انرژی اتمی وجود دارد و آن، هجمه ظالمانه و غیرقانونی علیه برنامه هستهای ایران است. رفع این موضوع مستلزم آن است که ما حرکت دقیق و هوشمندانهای در برنامههای سازمان انرژی اتمی داشته باشیم و با برقراری تعاملات درست، کشور را از این چالش و تنشهای مصنوعی در حوزه هستهای رها کنیم. در چند ماه گذشته تلاش کردیم که این موضوع و چالشها کمتر شود.
وی ادامه داد: فناوری هستهای ابعاد گستردهای دارد و متأسفانه رژیم غاصب صهیونیستی تلاش میکند تا با القای وجود انحراف در برنامه هستهای ایران، فشارها را بر کشور تشدید کند و بر جریان صنعتی و توسعهای کشور تأثیرگذار باشد.
اسلامی در خصوص توانمندی دانشمندان صنعت هستهای کشور و ورود ایران به باشگاه کشورهای قدرتمند دارنده فناوری هستهای، تصریح کرد: موضوع حضور ایران در بین قدرتهای هستهای جهان بسیار راهبردی و حائز اهمیت است. هفته گذشته مقامات آمریکایی به صراحت و برای اولین بار اعتراف کردند که تحریمهای هستهای بر ایران تأثیری نخواهد داشت و باید نگاهی دیگر به ایران داشته باشیم. این اعترافات، تسلیم شدن در برابر اراده ملت ایران را نشان میدهد.
معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی در خصوص شعار سال «تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین» و تأثیر فعالیتهای سازمان انرژی اتمی بر تحقق این شعار گفت: موضوعی که مقام معظم رهبری برای شعار سال بیان فرمودند، برای آینده کشور بسیار با اهمیت و حیاتی است. در متن بحث «دانشبنیان» موضوع فناوریهای نوین از جمله هستهای سهم بزرگی دارد و ما با پایهگذاری که در سند جامع توسعه راهبردی صنعت هستهای انجام دادیم، هدفگذاری جهت توسعه فناوریهای نو را در گستره وسیعی خواهیم داشت و اجرای این سند با تحقق شعار سال کاملاً منطبق است. انشاالله در روز بیستم فروردینماه، سالروز ملی فناوری هستهای، از برنامهها، جهتگیریها و دستاوردهای مهمی در این خصوص رونمایی خواهیم کرد.
وی درباره مهمترین دستاوردهایی که در سالروز ملی فناوری هستهای سال ۱۴۰۱ رونمایی میشود خاطرنشان کرد: برای ما سلامت مردم بسیار مهم است و لازم است با دانش هستهای شرایطی را ایجاد کنیم که با حداقل عارضه و حداکثر تأثیر بتوانیم سرطان و بیماریهای مشابه آن را درمان کنیم، در این راستا رادیودارویی کاملاً بومی و با طراحی داخلی برای درمان سرطان تولید شده است و دوره آزمایشگاهی آن به اتمام رسیده است، پس از دریافت مجوز از وزارت بهداشت، وارد فاز بالینی میشود و مورد استفاده قرار میگیرد. در تولید رادیوداروها جزو کشورهای پیشتاز جهان محسوب میشویم و انشاالله تلاشهای دانشمندان صنعت هستهای در حوزه درمان و سلامت مثمر ثمر باشد.
دستاوردهای هستهای ایران طی سالهای گذشته
فناوری هستهای در دهه سوم قرن بیستویکم در زمره فناوریهای راهبردی است، کلوپ تشکیل شده از کشورهای قدرتمندی که واجد این فناوری هستند نه این فناوری را در اختیار دیگر کشورها قرار میدهند و نه اجازه میدهند دیگران وارد این کلوپ شوند.
علیرغم اینکه در چارچوب MPT اذعان شده است که باید زمینه برای انتقال فناوری به دیگر کشورها فراهم شود، اما تاکنون گامی در این مسیر برداشته نشده است، به ویژه کشورهای مستقلی که تاکنون خارج از بلوکبندیهای کلاسیک شرق یا غرب تقسیمبندی میشدند.
بنابراین فناوری هستهای یک موضوع با اهمیت برای کشورها است؛ جمهوری اسلامی ایران بهرغم فشارهای سنگینی که طی ۱۸ سال گذشته متحمل شده است تلاش کرد این دانش فنی را به مدد دانشمندان خود دنبال کند.
با وجود اینکه در دوران رژیم پهلوی، کشورهای غربی و آلمانها وعده دادند که دو نیروگاه اتمی در بوشهر برای ایران خواهند ساخت، اما با پیروزی انقلاب اسلامی بدعهدی کردند و بدون پایبندی به تعهداتشان ایران را ترک کردند و در واقع کار را نیمهکاره رها کردند.
کشور فرانسه علیرغم اینکه ۱۰ درصد از سهام مرکز غنیسازی اورانیوم اوردیگس پاریس را در سال ۵۴ به ایران فروخته بود، اما حاضر نشد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یک گرم اورانیوم غنی شده در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد.
این مسئله در مورد راکتور تحقیقاتی تهران هم صادق است؛ چرا که آمریکاییها در چارچوب اتم برای صلح زمینه برای ساخت راکتور تحقیقاتی تهران را فراهم کردند اما حدود یک دهه پیش که نیاز به سوخت مجدد داشت آمریکاییها حاضر نشدند سوخت را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهند تا این راکتور تحقیقاتی به کار خود ادامه دهد.
جمهوری اسلامی به مدد دانشمندان هستهای خود توانست از همه تحریمها عبور کند و به لبههای دانش برسد؛ از اینرو چرخه کامل سوخت یکی از مهمترین گامهایی است که جمهوری اسلامی در حوزه فناوری هستهای برداشته است. یعنی ایران میتواند اورانیوم از زمان اکتشاف تا زمانی که تبدیل به کیک زرد و سپس تبدیل به اورانیوم غنیشده میشود را آن هم در سطوح مختلف از ۳.۵ درصد تا ۶۰ درصد را غنیسازی کند.
رتبه دوم ساخت سانتریفیوژها و ماشینهای غنیسازی که بسیار پیچیده بوده و از فناوریهای تکنولوژی برخوردار است، جمهوری اسلامی توانسته با کمک دانشمندان جوان خود بر این دانش هم غلبه کند و آن را در اختیار بگیرد.
بنابراین از سانتریفیوژهای آی آر یک که فقط از یکسو توان غنیسازی را داشتند تا اکنون که به حدود ۲۵ برابر رسیده است، جمهوری اسلامی پابهپای دانش نوین در حال حرکت است.
ساخت صنایع سوخت هم از دیگر فناوریهای نوینی است که کمتر کشوری توان انجام آن را دارد و شاید به اندازه انگشتان دو دست کشوری که در این زمینه فعال باشد، وجود نداشته باشد، اما جمهوری اسلامی در این زمینه نیز توانست به موفقیتهای بزرگی دست پیدا کند.
فناوری هستهای چه کاربردهایی دارد؟
فناوری هستهای در صنایع مختلف و زندگی روزمره قابل استفاده است که برخی از این کاربردها امکان اینکه از کشورهای دیگر دریافت کنیم وجود ندارد، برای نمونه ایزوتوپ داروها یا داروهایی که مبتنی بر غنیسازی آماده میشود و اکنون در چارچوب راکتور تحقیقاتی تهران آماده میشود، گاهی نیمه عمر دارند یعنی آنها را نمیتوان تا ۲۴ ساعت نگه داشت و نمیتوان از کشور دیگری خریداری کرد و باید در داخل کشور تولید شود. به دلیل وسعتی که کشور ایران دارد از این داروها برای درمان بیماریهای صعبالعلاج از جمله سرطانهای مختلف استفاده میشود.
از دانش هستهای میتوان در حوزه کشاورزی و برای از بین بردن آفتها استفاده کرد، حتی در زمینه سایر داروها هم از سانتریفیوژهای نسل جدید میتوان بهرهبرداری کرد. همچنین از این فناوری میتوان در زمینه آبشیرینکنها استفاده کرد.
تولید برق یکی دیگر از کاربردهای این دانش است، کشور ما در منطقه خشکی واقع شده است از این رو اگر نتواند برق را از طریق نیروگاههای اتمی تولید کند حتماً در آینده با کمبود جدی مواجه خواهد شد؛ چرا که آبی که از طریق توربینهای آبی بتواند برق تولید کند به اندازه کافی نیست و کشور ناچار است به سمت انرژی پاک برود؛ یکی از مصادیق انرژی پاک استفاده از نیروگاههای اتمی تولید برق است.
فناوری هستهای صدها کاربرد دیگر دارد که طبعاً باید تلاش کنیم از همه ظرفیتها برای استفاده از این دانش استفاده کنیم.