کتابخانه دستغیب در 72 سالگی رخت نو می پوشد!
ادمین ۵
فاطمه مقدم-خبرجنوب/ کتابخانه هاي عمومي فارس (شیراز) با کمبود كتاب جديد رو به رو هستند و همین تمايل به عضويت در اين كتابخانه ها و مراجعه به آن ها را نیز روز به روز کمتر می کند. این موضوعی است که اگر اهل کتابخوانی باشید و روزگاری هم سابقه عضویت در کتابخانه داشته باشید شنیده اید یا حتی در مراجعه به کتابخانه های عمومی شهر خود از نزدیک لمس کرده اید.
شوربختانه همه می دانیم که کتابخوانی آخرین اولویت در جامعه ماست. چه به صورت خرید کتاب و چه به صورت امانت اما در این آشفته بازار گرانی عضویت در یک کتابخانه با هزینه ای اندک و توانایی استفاده از منابع بسیار زیاد کتابخانه امری است که ممکن است علاقمندان به کتابخوانی را به مطالعه راغب تر کند. مخصوصاً آنان که برای کتاب نخواندن، گرانی را بهانه می کنند. در این میان چیزی که شاید از اهیمت بسیاری برخوردار است اعتماد جامعه مخاطب به بی طرف بودن مسئولین کتابخانه ها در انتخاب و تجهیز منابع کتابخانه است تا این اعتماد شکل نگیرد شاید نتوان انتظار آمد و شد حداقل 5 درصد از جمعیت 5 میلیون نفری استان به کتابخانه های عمومی آن را داشت رقمی که با رقم کنونی کتابخانه روهای شیراز فاصله ای صعب دارد.
با روح ا... منوچهری مدیرکل اداره کتابخانه های عمومی فارس درباره آمار کتابخوان های استان فارسی و سیاست های خرید کتاب و تجهیز منابع برای کتابخانه ها گفت و گو کردیم.
آمار اعضای فعال کتابخانه فارس که جز استفاده از قرائت خانه از بخش اماناتتان کتاب هم استفاده می کنند چقدر است؟
-قبل از هر چیز باید بگویم که جز سالن کتابخانه ما 8 سالن مطالعه عمومی که تنها برای مطالعه استفاده می شود در شیراز داریم که همین رقم تا پایان سال به دو برابر افزایش پیدا خواهد کرد که از این سالن ها افرادی که قصد آمادگی برای کنکورها و آزمون های مختلف را دارند استفاده می کنند. اما نکته ای که با تاسف باید بگویم بعد از کرونا آمار عضویت در کتابخانه های عمومی فارس ریزش بسیار زیادی داشت. ما پیش از کرونا 159 هزار نفر عضو فعال در کتابخانه ها داشتیم در حالی که این آمار یک سال قبل 128 هزار نفر بود و این رشد خود مدیون فعالیت های همکاران در کتابخانه های سراسر استان بود اما بعد از کرونا این رشد به سبب محدودیت نه تنها متوقف شد بلکه اعضا به زیر 50 هزار نفر تنزل کردند. با بازگشایی کتابخانه ها از مهرماه سال 1400 در این بازه یک ساله اعضای کتابخانه ها دو برابر شده و اکنون قریب به 100 هزار نفر عضو کتابخانه های سراسر استان هستند و برنامه ما این است که این تعداد را به رقم قبل از کرونا برسانیم.
متوسط امانت کتاب از کتابخانه ها چقدر است؟
-ما در امانت کتاب وضعیت بهتری نسبت به عضویت داریم. اکنون آمار 150 هزار کتاب امانتی در کتابخانه ها را داریم که روند آن نیز صعودی است اما روال هم این است که در تابستان امانت کتاب رشد می کند و با شروع سال تحصیلی شاهد مقداری افت در این تعداد هستیم.
تفاوت جنسیت در آمار اعضا کتابخانه ها در فارس چگونه است؟
تفاوت جنسیت در گروه های سنی مختلف متفاوت است. ما در کتابخانه ها تقریباً 30 تا 35 درصد از اعضایمان کودک و نوجوانان هستند که بیشتر از دیگران کتاب برای امانت می گیرند. در گروه سنی کودک و نوجوانان تفاوت چشمگیری بین پسران و دختران نیست اما در گروه سنی بزرگسال زنان بیشتر از مردان از کتابخانه استفاده می کنند و کتاب امانت می گیرند اما در این میان استفاده از سالن های مطالعه میان هر دو دسته زن و مرد استان تقریباً مساوی است.
کتاب های پر مخاطب در کتابخانه های عمومی مشخص است اول کتاب های کودک و نوجوان بعد کتاب های حوزه ادبیات، رمان و داستان کوتاه و بعد شعر با استقبال زیادی مواجه است و در آخر نیز روان شناسی جزو حوزه های پر مخاطب است.
گمانی در میان قشر کتابخوان وجود دارد که کتابخانه ها از نظر منابع طی سال های گذشته ضعیف شدند و کتابخانه ها برای تأمین منابع با منع و سیاست مخلی روبه رو هستند که اجازه ورود کتاب های روز را به کتابخانه ها نمی دهد؟
-منابعی که در طول سال چاپ می شود بسیار زیاد است و هیچ کتابخانه ای در دنیا توان گردآوری تمامی منابع چاپی را ندارد ما هم از این قاعده مستثنی نیستم از طرفی با رونق انتشار کتاب های دیجیتال بعضی از کتاب ها اصلاً ممکن است چاپ کاغذی محدودی داشته باشد. نکته دیگر افزایش قیمت کتاب هاست؛ اعتبار در کتابخانه ها آن قدر نیست که بخش بزرگی از کتاب های تازه انتشار یافته را در کتابخانه جمع کند و همواره تهیه کتاب با توجه به نیاز اعضا یا منطقه ای که کتابخانه در آن است رخ می دهد. از آن جا که یکی از موضوعاتی که همیشه در تجهیز منابع کتابخانه ها چه عمومی و چه تخصصی وجود دارد بحث سو گیری است. این که مسئولین تهیه کتاب در خرید کتاب ها اعمال سلیقه کنند و نیاز اعضاء را در نظر نگیرند. از این رو اداره ای برای سامان دادن به تهیه منابع ایجاد شده تحت عنوان اداره کل منابع که در نهاد کتابخانه های عمومی فعالیت می کند و تجهیز منابع با بررسی این اداره کل انجام می شود البته در عین این که باید در نظر گرفت که برخی کتاب ها برای کتابخانه های عمومی مناسب نیستند و از ورود آن ها ممانعت می شود اما پوشش تمام سلیقه های جامعه مخاطب نیز در نظر گرفته می شود و از این رو انتخاب کتاب توسط کتابدار که آخرین حلقه ارتباطی با مخاطب است صورت می گیرد.
در یکی دو سال اخیر نیز منابعی که به کتابخانه ها رفته بر اساس رصد دقیق نیاز مخاطبان بوده است. خواهشم از مخاطبان این است که در مراجعه به کتابخانه ها به قفسه نورسیده ها سری بزنند و از کتاب های جدیدی که به منابع کتابخانه اضافه شده دیدن کنند. مطمئنم که مخاطبان با دیدن کتاب های نو رسیده و تنوع آن چه از نظر تنوع عناوین چه از نظر اعتبار انتشاراتی و ... راضی خواهند شد و ذهنیتی که در میان مخاطبان متخصص شکل گرفته که شاید کتابخانه های عمومی از نظر منابع ضعیف هستند تغییر خواهد کرد.
اگر بخواهیم کمی صریح تر بپرسیم آیا سوگیری نسبت به عدم استفاده از آثار نویسندگان مستقل خصوصاً در بخش کتاب های ادبی در انتخاب منابع در کتابخانه ها وجود دارد؟
-ما هیچ عقد اخوتی با نویسندگان در هیچ گروه و دسته ای نداریم که حتماً کتاب های آن ها را به سبب هم سو بودن با سیاست های روز کشور تهیه کنیم و کتاب های دیگر نویسندگان را به کتابخانه ها راه ندهیم. ما در اول سال جاری یک خرید خوب منابع انجام دادیم که بخشی از آن به کتابخانه های استان ارسال شده و بخش دیگری از آن نیز در حال ارسال به کتابخانه هاست که این کتاب ها با هزینه 4 میلیارد تومانی 8 هزار عنوان را پوشش داده است همان طور که ملاحظه می کنید در این بازه وسیع عناوین مختلف از نویسندگان مختلف وجود دارد اما طبیعتاً برخی کتاب ها که عموماً هم خارجی است ممکن است با سیاست های کشور نخواند و ما نمی توانیم آن را وارد چرخه کتاب های کتابخانه کنیم.
آیا مدیرکل کتابخانه های فارس استقلال تصمیم گیری در خرید منابع دارد؟
-خرید منابع نیز همانطور که گفتم به دو صورت انجام می شود. یکی انتخاب هایی که کتابداران انجام می دهند و دیگری کتاب هایی است که نهاد کتابخانه ها با مشارکت اداره کل منابع تهیه می کند و این نحوه انتخاب سو گیری افراد مختلف چه در سمت مدیر کل و غیره را کم می کند.
در پایان لطفاً بفرمایید زمان تخمینی برای پایان تعمیرات و نوسازی کتابخانه دستغیب در خیابان طالقانی کی خواهد بود؟
این کتابخانه با 72 سال سن که قدیمی ترین کتابخانه جنوب کشور است نیاز به نوسازی داشت که طی سه سال گذشته در حال انجام است ما طبق قراردادی که با پیمانکار داریم باید تا پایان سال کار بازسازی تمام شود و کتابخانه از محل کنونی خود در ساختمان شورای شهر به جای قدیمی و اصلی خود بازگردد.
