در چنین روزی در سال 1886 میلادی، «کارل بنز» اختراع تازه خود که یک سه چرخه متحرک بنزینی بود را در کارلسروهه آلمان به ثبت رساند. اگرچه بنز در چند دهه خودرو اختراعی خود را به کمال رساند و ابزار زیادی به آن افزود اما بسیاری Benz Patent Motorwagen را اولین اتومبیل ساخته شده توسط بشر می دانند.

این خودرو از چند جهت باعث تحول تکنولوژی و تاریخ آن شد. در زیر به هشت نکته جالب در رابطه با اولین خودرو اختراع شده توسط بشر اشاره می کنیم.

اولین خودرو جهان چه ویژگی هایی داشت؟

1-  موتورواگن اولین خودرویی است که به صورت رسمی در معامله ای فروخته شد. 25 دستگاه از نسخه تولیدی این خودرو بین سال‌های 1886 تا 1893 به فروش رسید.

2- اولین خودروی جهان تنها سه چرخ داشت چرا که بنز نتوانسته بود سیستم فرمان مناسبی برای چهار چرخ طراحی کند.

3- اولین خودروی جهان تنها 10 کیلومتر بر ساعت مسافت می پیمود. وزن آن در حدود 100 کیلوگرم بود و از این جهت یک خودرو فوق سبک به حساب می آمد.

4- موتور اولین خودرو تاریخ با چرخاندن دستی فلایویل بزرگ به کار می افتاد.

5-  هزینه خرید این وسیله نقلیه در سال 1885 حدود 1000 دلار بود.

6- این خودرو تنها یک صندلی نیمکت مانند چرمی داشت.

7-همسر بنز، برتا، هزینه توسعه اولین خودرو جهان را از پول جهیزیه خود تامین کرد. طبق قوانین مدرن، او حق داشت مالکیت و حق ثبت اختراع خودرو بنز را به عنوان سرمایه گذار در اختیار خود بگیرد اما در آن زمان، زنان متاهل اجازه نداشتند برای ثبت اختراع یا مالکیت برندهای مختلف اقدام کنند.

8- برتا همچنین، زنی پیش رو بود. او برای اولین بار با خودرو اختراع شده توسط همسرش به دل جاده زد تا نشان دهد خودرو بنز قادر به سفر در مسیرهای طولانی و جاده ها هم است. جالب اینکه، همسر برتا از این موضوع اطلاع نداشت. برتا بنز توانست نام خود را به عنوان اولین راننده ای که با خودرو مسافرت جاده ای داشته است، در تاریخ ثبت کند.

مروری بر اولین های صنعت خودرو در ایران

بد نیست به مناسبت سالروز تولید اولین خودرو جهان مروری هم بر «اولین های صنعت خودرو» در ایران داشته باشیم. در زیر به برخی از اطلاعات مهم در رابطه با این موضوع اشاره می کنیم.

1- اولین اتومبیل توسط مظفرالدین شاه قاجار به ایران وارد شد. شاه قاجار در سفر خود به پاریس دو خودرو شرکت رنو را خریداری کرد. این دو خودرو به ‌وسیله قطار به  روسیه برده شد و سپس با کشتی و از طریق دریای خزر به ایران فرستاده شدند.

2- دو خودرو نخست تاریخ ایران سرنوشت خوبی نداشتند. به دلیل نبود جاده و آسفالت، اولین خودرو در مسیر رشت به قزوین زمین گیر شد و همانجا رها گردید. دومین خودرو به کاخ گلستان فرستاده شد. این خودرو بعد از مرگ مظفرالدین شاه به محمد علی شاه رسید اما در سوء قصدعلیه شاه در دوشان تپه، با نارنجک هدف قرار گرفت و دچار سانحه شد و با نابودی اش زمینه ساز جنگ بزرگ میان سلطان قاجار و مشروطه خواهان شد.

3- نخستین اتومبیل‌ های ایران حدود ۴۰ کیلومتر بر ساعت سرعت داشتند و ظرفیت آن چهار نفر بود.

4-  در زمان قاجار که اتومبیل ها آرام آرام وارد ایران می شدند، جاده ها حتی برای عبور و مرور اسب ها مناسب نبودند چه رسد به خودرو های چهارچرخ. دولت وقت آرام آرام به فکر اصلاح جاده ها و آسفالت یا سنگفرش خیابان ها افتاد. اولین خیابانی که در ایران رنگ آسفالت به‌خود دید خیابان اطراف میدان توپخانه بود که به مناسبت ورود ملک فیصل اول پادشاه عراق به ایران ایجاد شد.

5- سال 1305 اولین وسیله نقلیه عمومی وارد ایران شد. در این سال تعدادی اتوبوس از دانمارک خریداری شد و چندی بعد هم لایحه تاسیس شرکت اتوبوسرانی از مجلس شورای ملی گذشت و اجازه اتوبوسرانی به کشور دانمارک واگذار شد و اتوبوس‌ ها در  7 ‌خط مشغول به کار شدند.

6-  اولین کسی که در ایران بر اثر تصادف جان داد، درویش‌خان، موسیقیدان نامدار عصر قاجار بود. او که یکی از مفاخر موسیقی بود اولین قربانی سانحه رانندگی در ایران شناخته می ‌شود. درویش خان در دوم آذر ماه ۱۳۰۵ هجری خورشیدی، هنگام بازگشت از یک محفل موسیقی در خیابان امیریه با یک خودروی فورد تصادف کرد و بر اثر ضربه مغزی درگذشت.

7- اولین شرکت تولیدکننده خودرو در ایران «فیات ایران» نام داشت که در سال ۱۳۳۲ تأسیس شد ولی تولید اولین محصولات این شرکت که فیات ۱۱۰۰ نام داشت در سال ۱۳۳۹ انجام شد و  شرکت جیپ ایران که در سال ۱۳۳۶ تأسیس شده بود در سال ۱۳۳۸ اولین خودروی تولیدشده در ایران را که جیپ شش سیلندر کالسکه‌ ای بود تولید کرد.

برخورد متفاوت دو دولت و دو ملت با یک تکنولوژی

بررسی روند تولید بنز در آلمان و واردات اولین خودروها به ایران به خوبی تفاوت رویکرد ایرانی ها و غربی ها به تکنولوژی و فناوری را نشان می دهد. کارل بنز یک مخترع بود که با کمک همسر، برادر و دوستانش توانست کمپانی بنز را راه اندازی کند. او به خوبی نیاز مردم آن زمان را تشخیص داده بود. افزایش جمعیت شهرهای اروپایی، کمبود چهارپایان، گسترش خیابان ها و نظم آنها و ازدیاد ارتباطات و سفرها باعث افزایش نیاز مردم به یک خودرو جدید و جایگزینی آن با کالسکه شده بود. بنز با کمک چند شهروند دیگر این نیاز را تشخیص داد و شروع به توسعه اختراع خود کرد. دولت وقت آلمان با طرح های او مخالفت می کرد اما او و همسرش سرسختانه با این مخالفت ها روبه‌رو شدند. برتا بنز، همسر کارل از طریق رانندگی طولانی مدت با خودروی همسرش هم دولت را مجبور به صدور مجوز برای اولین خودروی آلمان کرد و هم زمینه را برای جذب مشتری و شهرت بنز در سراسر عالم فراهم نمود.

در ایران، روندی معکوس در جریان بود. در اینجا نه‌تنها شهروندان، نخبگان و صنعتگران به خودرو روی نیاوردند بلکه این دولت بود که صرفا برای تجمل شروع به واردات خودرو کرد. ایران ظرفیت پذیرش خودرو را نداشت. در ایران نه جاده مناسبی وجود داشت و نه سوخت به اندازه کافی بود. مردم احساس نیاز به خودرو نمی کردند. بیشتر آنها به خودرو به عنوان یک کالای عجیب و جادویی نگریسته و گاه به آن «کالسکه شیطان» می گفتند. به همین علت، اتومبیل تا اواسط دهه 40 صرفا یک کالای تجملی بود و نتوانست وارد زندگی روزمره تودۀ مردم شود. علت این امر تحمیل خودرو از بالا به پایین بود. بر خلاف بنز و آلمان، در ایران، دولت خودرو را وارد کشور کرد و سپس سعی کرد مقدمات پذیرش عمومی آن را فراهم کند. به عبارت دیگر، خودروهای وارداتی مدت زیادی خاک خوردند تا جاده ها، خیابان ها، قوانین راهنمایی و رانندگی سر و شکل گرفته و افراد مختلفی نیز به رانندگی روی بیاورند. در واقع، در آلمان، این مردم بودند که به صورت خودجوش صنعت خودروسازی را پرورش داده و آن را بر دولت تحمیل کردند اما در ایران خلاف این جریان اتفاق افتاد. متاسفانه برای بسیاری از صنایع نوین و تکنولوژیک چنین اتفاقی افتاد. شاید به همین علت، ایران همواره وارد کننده صنایع بوده است. این مساله ای است که باید بیش از اینها بدان توجه شود.