عبور فارس از آتش!‏

فاطمه مقدم/ برای فارس، تابستان همیشه با هول و هراس آتشی که در دامن طبیعت می افتد می گذرد؛ آتش هایی که یا از سر سهل انگاری گردشگران ‏و مردم محلی شعله می کشید یا عده ‌ای به ‌صورت عمدی منابع عظیم زیستی و جنگل ‌های با ارزش استان را به آتش می ‌کشیدند. امسال اما از آتش سوزی مهیب در دامن طبیعت فارس خبری نبود.

سال گذشته هر چند هفته ای یک بار خبر یک آتش سوزی مهیب، دل دوستداران محیط زیست را در فارس می ‏لرزاند. آتش سوزی های سال 1400 از همان روزهای ابتدایی سال یعنی  23 فروردین آغاز شد و در ۶ ماه نخست سال با 531 فقره آتش سوزی در 30 ‏هکتار ادامه یافت و رکوردی تلخ از تعداد آتش سوزی ها از خود به جا گذاشت. در یکی از مهیب ترین و گسترده ترین ‏آتش سوزی های سال گذشته در تنگه هایقر فیروزآباد، شاهد خسارت های جانی چون مرگ سه نفر از نیروهای امدادی مردمی بودیم، مردمی که با دست خالی برای خاموش کردن آتش رفتند و پیکر سوخته شان بازگشت. به جز این، خساراتی ‏عظیم چون سوختن 200 هکتار از مراتع برجای ماند. آتش سوزی در کهمره سرخی 5 روز جنگل های دشت چوگان، ارتفاعات ‏مورجان و میگلی ‏را احاطه کرد و مساحت زیادی از جنگل های این منطقه را از بین برد، آتش حتی تا ارتفاعات ‏دراک تا 200 ‏متری دکل برق غدیریه هم رفت که با تلاش آتش نشانان و کمک نیروهای مردمی مهار و جلوی بروز فاجعه ای بزرگ گرفته شد. ‏در ‏١٣ شهریور ماه، فارس روز پر آتش دیگری را سپری کرد و ‏بیش از 10 فقره آتش سوزی در مناطق مختلف اتفاق افتاد. ‏پرونده 6 ماهه آتش سوزی های سال 1400 اینجا بسته شد اما هراس تکرار آن در دل طبیعت دوستان باقی ماند. زیرا در صورت ‏‏ادامه این روند از جنگل ‌های فارس چیزی باقی نمی ماند. ‎جنگل ‌هایی که نه تنها در کاهش ‏فرسایش خاک موثر هستند ‏بلکه تأثیر قابل ‏توجهی در جلوگیری از رانش زمین دارند و با توجه به این که استان فارس نزدیک منطقه عمانی- خلیجی واقع شده ‏اگر روند ‏تخریب ‏جنگل ‌ها به همین شکل ادامه می یافت ‏در آینده فارس به سمت بیابانی شدن پیش می رفت و نمی شد ‏برای جلوگیری از ‏ورود کویر به استان اقدامی انجام داد‎‏.

امسال اما خوشبختانه خبری از آتش سوزی های گسترده نبود و فارس بعد از چند سال توانست تابستان کم آتشی را سپری کند. در سال های پر آتش موج انتقادات رسانه ها، دوستداران محیط زیست و نمایندگان، مسئولین منابع طبیعی و ستاد بحران و دیگر مسئولین مرتبط را نشانه می ‏رفت امسال اما با کم شدن آمار آتش سوزی ها جای تقدیر بسیار از عملکرد منابع طبیعی به عنوان مهم ترین ارگان در حفاظت از ‏مراتع و جنگل ها وجود دارد. در ادامه با منصور رضایی سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری فارس درباره تعداد آتش سوزی ها و دلایل کم شدن آن ها گفت و گو کردیم.

آمار آتش سوزی ها در بهار و تابستان چه تعداد بود؟

متأسفانه چند سالی است سایه شوم آتش سوزی بر عرصه های طبیعی فارس افتاده است اما از سویی باید با مسرت از کم شدن آتش سوزی ها خبر دهم. در سال جاری آتش سوزی ها با 97 درصد کاهش در مساحتی به وسعت 1070 هکتار و با 96 درصد کاهش در تعداد آتش سوزی به 40 فقره کاهش یافته است. لحظات اول در اطفاء آتش بسیار حیاتی است چون هنوز آتش گسترش پیدا نکرده است در ساعت اول شروع آتش سوزی می توان آتش را با دو نفر مهار کرد اما دو ساعت از آتش سوزی که بگذرد، شاید با 50 نفر هم نشود آن را مهار کرد. امسال به خاطر وجود قرقبانان فصلی و نیروهای واکنش سریع آتش ها در همان ساعت اولیه مهار شدند و عرصه های وسیعی را در بر نگرفتند.

آتش سوزی ها در چه مناطقی از فارس رخ داد؟

این 40 فقره آتش سوزی در 17 شهرستان استان اتفاق افتاد، شهرستان هایی که همیشه جزء مناطق بحرانی در استان بوده اند نظیر ارسنجان،  فیروزآباد، شیراز، خفر، کوار، قیر و کارزین و پاسارگاد، شهرستان هایی که هم گردشگران در مراتع و دشت ها و جنگل های آن زیاد حضور می یابند و هم این که مراتع آن از نظر گرما مستعد پذیرش آتش هستند.

علت آتش سوزی ها در فارس چه بود؟ عده ای معتقدند که آتش سوزی ها در فارس عمدی است؟

به هر حال متأسفانه عرصه دچار حریق شده و باید همه دست به دست هم بدهیم که این معضل به حداقل برسد. آتش سوزی های سال جاری عمدی نبود و همگی بر اثر سهل انگاری گردشگران صورت گرفت. افرادی که آتشی روشن کرده و فراموش می کنند خاموش کنند یا این که آتش را به طور کامل خاموش نمی کنند و آتش از زیر خاکستر زبانه می کشد و به جان گیاهان خشک اطراف می افتد. یا بهره بردارانی چون چوپانان و دامداران و حتی افرادی که به دنبال گیاهان دارویی یا برداشت عسل کوهی به طبیعت می آیند پس از روشن کردن آتش، بی توجه به خاموش شدن آن مکان را ترک می کنند.

علت کاهش آتش سوزی ها چه بود؟

برنامه ریزی ها برای کنترل و کاهش آتش سوزی ها طی دو سال انجام شد که منابع طبیعی هم رصد و هم پایش را انجام داد. نتیجه همه کارهای انجام شده در سال جاری عملی شد. همکاران ما در بخش رصد مناطق بحرانی استان را تعیین کردند که کدام شهرستان ها هستند و مناطقی که بیشترین آتش سوزی ها رخ داد دقیقاً در چه نواحی و منطقه ای از این شهرستان ها آتش سوزی بیشتر رخ می داده است. رصدها به وسیله ماهواره ای که هر 6 روز یک بار تصاویرش به روز می شد، انجام گرفت و طی این رصدها مشخص شد 80 درصد آتش سوزی در فاصله صفر تا دو کیلومتری جاده رخ می دهد و از فاصله 4 تا 8 کیلومتر باقی آتش سوزی ها اتفاق می افتد. با به دست آمدن این نتایج به افزایش قرقبان ها پرداختیم و نیروهای واکنش سریع را در 20 شهرستان بحرانی مستقر کردیم که این نیروها در هر شهرستان 15 نفر از مردم محلی و بیشتر از نیروهای بسیج بودند. ما پس از آموزش به آن ها تجهیزاتی از قبیل کفش، لباس ضد حریق، آتش خاموش کن و دمنده دادیم تا در اولین لحظه ای که قرقبان آتش را رویت می کند نیروهای واکنش سریع وارد عمل شوند و آتش را خاموش کنند. یکی از همکاران ما تقریباً در تمام شهرستان های بحرانی دو دوره آموزش اطفاء حریق برای این داوطلبان برگزار کرد. اقدامات خوب منابع طبیعی در سراسر استان فارس و همکاری و مشارکت خوب مردم شامل بهره برداران مستقیم چون عشایر و ‏روستائیان، همکاری ها بسیار خوب سازمان بسیج که به کمک منابع طبیعی درآموزش بهره برداران آمدند ‏امسال دست به دست هم داد تا تعداد آتش سوزی ها تا 97 درصد کاهش یافت.

آیا بارندگی های پراکنده تابستان نقشی در کم شدن نرخ آتش سوزی ها داشته است؟

بله. به سبب رطوبتی که امسال در عرصه ها و جنگل های فارس به سبب باران های غیر موسمی رخ داد، میزان خشکی گیاهان کم شد و این رطوبت خود در کم شدن آتش سوزی ها تأثیر داشته است.

می توانیم امیدوار باشیم که تابستان آینده نیز به سبب وجود قرقبانان آتشی نداشته باشیم؟

امیدواریم که اعتباری فراهم شود و بتوانیم سال آینده هم از ظرفیت قرقبان های فصلی بهره ببریم. از مردم می خواهم برای نگهداری از طبیعت کمک کنند. به اعتقاد من همه ما به طبیعت دین داریم و باید با مراقبت از آن دین مان را به طبیعت ادا کنیم. ادای این دین می تواند پیشگیری از آتش سوزی باشد یا بذرکاری در طبیعت و یا حفاظت از طبیعت و جانوارن و گیاهان.