احتمال انفجار متروپل آبادان!

فریبرز ناطقی الهی (استاد پژوهشکده مهندسی سازه)/ خبری از استاندار محترم خوزستان در سایت‌های خبری ملاحظه کردم که لازم دیدم چند مشورت فنی ناقابل خدمت ایشان برای ادامه تحقیقاتشان درباره ساختمان متروپل آبادان هر چند ناچیز تقدیم کنم.

به رسم امانت داری اول عین خبر منتشره: اظهار نظر استاندار خوزستان درباره علت فرو ریختن متروپل

سازه ساختمان متروپل بسیار سنگین بوده و موارد فنی در آن لحاظ نشده است؛ طبق گزارش‌های اولیه، این ساختمان در شش طبقه طراحی شده بود اما بعد سه طبقه و بعد از آن مجددا دو طبقه دیگر به آن اضافه شده است. بر اساس برآورد اولیه، علت این حادثه رعایت نشدن ضوابط فنی و استانداردها است. البته این موضوع قطعی نیست و باید پس از انجام بررسی‌ها، در مورد علت دقیق این مساله به صورت قطعی اظهار نظر کرد. در مورد اینکه آیا فرو ریختن متروپل بدون حادثه‌ای مانند انفجار رخ داده است، فکر می‌کنم حتی اگر خودروی سنگینی با این ساختمان برخورد می‌کرد یا انفجاری در آن رخ می‌داد هم نمی‌توانست باعث شود که چنین اتفاقی برای این ساختمان رخ دهد. قطعا با مسببان این حادثه برخورد می‌شود.

موارد تقدیمی به شرح زیر:

۱- سنگینی ساختمان از حد لازم خود ایراد بزرگ سازه‌ای بخصوص در زمان زلزله و نیروهای ضربه‌ای به حساب می‌آید و به هیچ وجه ملاک مقاومت یک سازه نیست. سنگینی، مقاومت و سختی سازه و المان‌های سازه‌ای با هم تفاوت‌های اساسی داشته و در زمان رفتار سازه‌ای تحت بارهای وارده عملکرد هر یک متفاوت با همدیگر می‌باشند.

۲- اضافه طبقات به صورتی که در خبر بیان شده است، کاملا غیر منطقی، غیر اصولی و غیر فنی بوده و بدون شک آستانه تحمل اعضای سازه‌ای را از حد و توان ضرایب اطمینان مصالح و حتی فرمولهای طراحی اعضا خیلی بالاتر برده و اگر چنین ریزشی قبل از اتمام کار رخ نمی‌داد بدون شک شرایط خیلی اسفناک‌تری در زمان سرویس رخ می‌داد؟ باید بررسی شود که آیا مقاوم سازی سازه موجود (۶طبقه) انجام و مهمتر از همه درست انجام شده است یا نه و توسط چه کسانی، متاسفانه امروزه همه ادعای مقاوم ساز بودن دارند با یک دستور العمل بهسازی قلابی !؟ آنچه مسلم است تقویت اعضای سازه برای شکل پذیری و مقاومت بالاتر بصورت درست انجام نشده است که چنین ریزشی قبل از اتمام پروژه رخ داده است.

۳- اتفاقا بنا به فرمایش استاندار محترم بررسی‌های اولیه درست تخمین خرابی و علت‌های ریزش را بر آورد کرده‌اند، بررسی بیشتر لازم ولیکن برخی مسائل سازه‌ای تا همینجا هم کفایت موضوع را می‌کند و آن هم اینکه عدم رعایت قوانین، طراحی نادرست، اجرای نادرست، ... و عوامل غیر فنی در ماجرا دخیل بوده‌اند. شرایط آب زیر زمینی، جوشکاری ضعیف، استفاده از سقف‌های بدون تیر وافل و مردود، بتن نامرغوب که تبدیل به کلوخ شده‌اند و .. همه حاکی از دست به دست دادن کلیه عوامل در یکجا و تخریب این سازه بوده است.

۴- همانگونه که در بند یک اشاره شد، سختی با سنگینی دو مفهوم متفاوت سازه‌ای است و برخورد یا ضربه یک محرک سنگین یا انفجار در محل تعین شده کاملا امکان تخریب سازه‌های به اصطلاح سنگین‌تر از این بنا را هم دارد. در تخریب عمدی سازه‌های قدیمی ما از این روش و تعیین ستون‌های خاص در سازه و با انفجار دینامیت این مهم را انجام می‌دهیم و به آن خرابی پیشرونده یا Progressive Damage در ادبیات فنی گفته می‌شود. البته در این مورد خاص چند تصویر از ویدیوی حادثه که از روبروی ساختمان تخریب شده گرفته شده است، بنده را وادار به فکر درباره انفجار نمود که حتما باید توسط عوامل حاضر در صحنه بررسی شود، و راه برسی آن هم کاملا روشن است!؟

تصاویر مشکوک به انفجار در زیر:

در این ساختمان شوم با دست به دست دادن کلیه عوامل و کم کاری‌ها، ریزش ساختمان در هر صورتی باید رخ می‌داد که داد و مسائل به این صورت ناگوار و آشکار متاسفانه رو شد. ولیکن توصیه جدی بنده در سی سال گذشته این بوده که باید دقت اساسی تری بر روی ساخت و ساز بطور کلی و ملی در سطح کشور انجام بگیرد، از این نوع سازه‌ها متاسفانه در کشور زیاد داریم.