پریشان‌‌احوالی تالابی در شرق کازرون

سمیه انصاری‌فرد / چرای بی‌رویه دام‌ها و وجود چاه‌های غیرمجاز از تالاب پریشان که روزگاری اکوسیستم گونه‌های بسیاری از پرندگان و آبزیان بوده، پهنه‌ای خشک ایجاد کرده که با تبدیل شدن به کانون ریزگرد، حیات مردم منطقه را به مخاطره می‌اندازد و گویا برای احیاء آن فرصت چندانی باقی نمانده که در درازمدت به آن پرداخته شود.

تالاب پریشان یکی از تالاب‌های بزرگ و برجسته استان فارس است که طی سال های اخیر وضعیت ناگواری پشت سر گذاشته و تجربه تلخ کم‌آبی و خشکی را به چشم دیده است.

استفاده بی رویه از آب‌های زیرزمینی، وجود هزار چاه کشاورزی که حداقل یک سوم این چاه ها غیرمجاز هستند، استفاده بی‌حساب از منابع زیرزمینی را تشدید کرده است، همچنین وجود ۵۲ هزار دام و چرای بی رویه آنان در حریم این تالاب، پریشان احوالی این تالاب را روز به روز بیشتر کرده است و از مصادیق بی‌توجهی به وضعیت این دریاچه است.

تا اینکه پریشان، کانون ریزگرد شده و مشکلات زیست‌محیطی عمده‌ای را برای مردم کازرون که در مجاورت این تالاب زندگی می کنند، ایجاد کرده است.

برنامه‌هایی نظیر کنترل چرا و مسلوب‌کردن چاه‌های غیرمجاز همچنین انتقال آب از سد نرگسی، برای این تالاب در نظر گرفته شده اما به نظر می‌رسد شرایط زیست محیطی منطقه نیازمند اقدامی فوری و به هنگام است و گذر زمان باعث تشدید این بحران می‌شود.

اقداماتی که در ابتدا بازدارنده نبود

آخرین وضعیت این تالاب و تصمیمات اتخاذ شده جهت ساماندهی آن را از معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست فارس جویا شدیم.
 
نبی‌اله مرادی با اشاره به آخرین جلسه ستاد احیای تالاب های استان فارس گفت: این ستاد، هر دو ماه، یکبار به ریاست استاندار تشکیل می شود و در آخرین جلسه ممنوعیت چرای دام در حریم تالاب پریشان مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد شورای تامین شهرستان کازرون پیگیر این موضوع باشد .

وی ادامه داد: در این زمینه طی دو سال گذشته، پرونده‌هایی تشکیل شده اما سال اول، این اقدام بازدارنده نبود و اکنون استاندار به فرماندار کازرون دستور ویژه داد که در سطح شهرستان، احیای  تالاب پریشان پیگیری شود.

چرای بی‌رویه دام و چاه‌های غیرمجاز، بلای جان پریشان

مرادی با اشاره به وضعیت چاه‌های غیرمجاز در اطراف تالاب گفت: تاکید استاندار این است که سالانه ۱۵ درصد از ‌چاه‌ها پر و مسلوب المنفعه شود و اولویت با حوضه آبریز تالا‌ب‌ها است.

معاون محیط زیست استان فارس اظهار داشت: در حال حاضر ۱۰۰۰ چاه در اطراف تالاب وجود دارد که از این تعداد بیش از ۳۰۰ چاه غیرمجاز است.

وی بیان کرد: کنتور دار شدن چاه‌های مجاز برای اینکه آب به صورت حجمی به کشاورزان ارائه شود و بیش از پروانه، بهره برداری صورت نگیرد از دیگر مصوبات این ستاد بود که تا پایان سال ۱۴۰۲ توسط سازمان آب منطقه ای و جهاد کشاورزی باید انجام شود.
 
معاون محیط زیست استان فارس خاطرنشان کرد: کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی منطقه، تخصیص ۲۰ میلیون مترمکعب آب از سد نرگسی و انتقال به پریشان است، راهکارهایی است که برای احیای تالاب در نظر گرفته شد.

مرادی با اشاره به نقشه راه احیای تالاب‌ها گفت: در حال حاضر دانشگاه تهران نقشه راه تالاب را ترسیم کرده و با کمک مردم، سمن‌ها و مسئولان می تواند به اجرا در آید.

ایجاد معیشت‌های جایگزین برای مردم

معیشت‌های جایگزین برای مردم، موضوع دیگری بود که معاون محیط زیست آن را در احیای تالاب، موثر دانست و افزود: تغییر معیشت مردم منطقه از کشاورزی به مشاغل دیگر نیز می تواند در احیای تالاب موثر باشد.

وی با اشاره به بارندگی‌های اخیر اظهار داشت: بارندگی‌ها حجم زیادی نداشت; بخشی از آن به آبراهه رفت، بخشی تبخیر شد و بخش اندکی در تالاب جای گرفت.

مرادی خاطرنشان کرد: از آنجا که کسری مخزن تالاب زیاد است، این بارندگی در افزایش حجم آب تالاب تاثیر خاصی نداشت.

پریشان کانون ریزگردها شد

کمتر از یک ماه قبل، تالاب پریشان به دلیل خشکی به کانون ریزگرد تبدیل شد که استمرار این روند، حیات پیرامون حریم دریاچه را به مخاطره می‌اندازد.

مدیر پایگاه پژوهش تالاب پریشان ‌با اشاره به ریزگردهای پیرامون این تالاب گفت: فاجعه از آنجایی آغاز می شود که ما این‌خاک را نه تنها در خانه ، شهر یا روستا می‌بینیم بلکه این خاک در کف تالاب پریشان به علت سازندهای زمین شناختی اطراف تالاب که پر از گوگرد و مواد معدنی است و فلزات سنگین و خطرناک را حمل می کند، تنفس می کنیم.

سیاح پور افزود: در تمام سال هایی که تالاب پریشان خشک شده است، جهاد کشاورزی هیچ الگوی کشت کم‌ آب‌بری در منطقه معرفی نکرده و هیچ‌ اقدام مثبتی از طرف این‌نهاد صورت نگرفته است.

وی ضمن انتقاد به متولیان، شامل محیط زیست‌، امور عشایر و جهاد کشاورزی تصریح کرد: این نهادها ، در برخورد با معضل و تخلف ورود دام به بستر پریشان کوتاهی کرده اند و واقعیت این است که  با ورود دام به تالاب پریشان و از بین  رفتن پوشش گیاهی بستری مناسب برای حضور ریزگردها ایجاد شده است که اکنون‌یک فاجعه به شمار می رود و این در حالی است که  برای ممنوعیت ورود دام، اقدامی صورت نگرفته است.

10 سال انتظار برای انتقال کامل آب!

فرماندار کازرون، سوم شهریور ماه جاری در نشستی خبری با اشاره به وضعیت دریاچه پریشان گفت: چنان‌چه سالیانه ۱۲ میلیون مترمکعب آب هم از سد نرگسی به تالاب پریشان منتقل شود، مدت زمان ۱۰ سال طول می‌کشد که تالاب احیا شود.

بخرد ادامه داد: اما با مهار چاه‌های غیرمجاز و صنعتی سازی با هدف تأمین معیشت ساکنین حاشیه تالاب پریشان، می‌توان به احیای این تالاب، با روند سریع‌تری کمک کرد.

تالاب‌ها سرچشمه آب و منشأ زندگی هستند و احیای تالاب پریشان به عنوان یکی از دریاچه‌های وسیع فارس که روزگاری اکوسیستم پرندگان و آبزیان بوده، باید بیش از هر زمان دیگری مورد توجه باشد.

احیاء با اجرای به هنگام و اصولی برنامه‌های تدوین شده و کارشناسی عملی می‌شود. برای تالاب‌هایی با وضعیت پریشان و بختگان فرصتی باقی نمانده که طی درازمدت به آنها پرداخته شود.