ناسورتر از فقر

ناسورتر از فقر

فاطمه ایزد‌ی- خبرجنوب/ امان از محرومیت! در همین شهر شیراز، محلههایی پیدا ميشود که زخم کمبودهایشان، سالهاست کهنه کرده و در کوچهپسکوچههایشان، نشانی از آبادی و آبادانی نیست. برخی محلات، نه رنگ روشنایی و فضای سبز به خود دیدهاند و نه کودکانشان جرأت دارند دل به بازی در زمینهای متروکه این محلات بدهند. درد، یکی دو تا نیست. در بعضی مناطق و روستاهای اطراف شیراز، فقر و محرومیت با زبان بیزبانی با آدم حرف ميزند. کافیست گذرتان به 50 محله محروم این کلانشهر بیفتد تا از نزدیک با مشکلات ریز و درشت آنها آشنا شوید. در برخی محلات جنوبی شهر، خبری از آسفالت درست و حسابی نیست و همیشه خاک در هوا و حلق مردم، بازی ميکند. از ورودی مناطق گرفته تا پلهای باریکی که چهار محله را به هم وصل ميکند، تنها بخشی از سکانس سوزناک محرومیت در روستاهای همسایه شیراز است.

مهارتآموزی، اشتغالزایی و مقابله با دانهدرشتهای مواد مخدر، راهکارهای مقابله با محرومیتزایی

نجمه اشرفی، یکی از فعالان جهادی که چند سالی است در این مناطق فعالیت دارد، با این قصههای تلخ، آشناست. او به «خبرجنوب» ميگوید: اصلیترین مشکلی که مناطق محروم شرق شیراز با آن دستوپنجه نرم ميکنند، مسئله فاضلاب است. فاضلاب، درد کهنهای است که آفتش سالهاست به جان مردم روستاها و محلات شرقی شهر افتاده و هیچکس نیز برای درمان این درد، نسخه مشخصی نپیچیده است. به گفته اشرفی، جمعآوری زباله و سگهای ولگرد، نبود آسفالت در برخی معابر و کمبود و قطع آب در فصل گرما، زخم مشترک روستاهایی است که یا به شهر چسبیدهاند یا شانس الحاق به شیراز را نداشتهاند. در واقع فرقی نميکند یک روستای محروم در همسایگی یک کلانشهر باشد و یا شانس ملحقشدن به شهر، نصیبش شود! به قول اشرفی، هر کدام از این مناطق، مشکلات خاصی دارند و از نوعی محرومیت، رنج ميبرند.

 این فعال جهادی ميگوید: برخی روستاها اگرچه به شیراز ملحق شدهاند و هزینههای سنگین زندگی همچون اجارهبهای مسکن در این مناطق افزایش داشته، اما در عین حال ساکنان، خدمات شهری مطلوبی دریافت نميکنند. رنج روستاهایی که به شهر شیراز ملحق نشدهاند نیز مثنوی هفتاد من است. به گفته اشرفی، در این مناطق متولی مشخصی برای فریاد اهالی وجود ندارد و مرتب بین اتاق مسئولان شهر و روستا پاسکاری مي‌‌شوند. البته در مواقع خاص، مسئولان شهری و استانی زیادی از این مناطق بازدید کردهاند و هر کدام بیش از چند آلبوم عکس یادگاری دارند که در بزنگاهها از آن خوب بهره میبرند. با این حال اما مشکلات این مناطق از کمبود فضاهای ورزشی و تفریحی گرفته تا نبود شغل و امنیت، همچنان مردم را آزار ميدهد.

وی با استناد به مشاهدات خود در مناطق محروم به این نکته نیز گریز ميزند که برخی جوانان در محلات و روستاهای محروم شیراز به دلیل بیکاری و توان مالی و تربیتی ضعیف و حتی کمبود فضاهای تفریحی و ورزشی به نیروی کار برای بزهکاران تبدیل شدهاند و فضا برای توسعه کسبوکار آنان و شکوفایی استعدادهایشان فراهم نیست. این فعال جهادی معتقد است با مهارتآموزی و اشتغالزایی و مقابله جدی با دانهدرشتهای مواد مخدر است که رنگ محرومیت از چهره برخی محلات و مناطق کنار ميرود، وگرنه با تقسیط اصل بودجههای محرومیتزدایی و توزیع سبدهای غذایی، نميتوان محرومیت را ریشهکن کرد. این مسکن مقطعی در صورت استمرار خطی بیشتر به عمق فاجعه دامن ميزند. البته اشرفی به این نکته نیز اشاره ميکند که اگرچه با توجه به ضعف و فقر موجود در این محلات، توزیع سبدهای غذایی و بستههای معیشتی نباید قطع شود اما در عین حال لازم است در کنار چنین حمایتهایی، اقدامات اساسی و ریشهای انجام شود تا خانوادهها با اتکا به ظرفیتهای خود از این وضعیت خارج شوند. یکی از اقداماتی که در برخی مناطق محروم در طول سالهای گذشته انجام شده، احداث کمپ ترک اعتیاد در مناطق محروم است.

 این فعال جهادی با گریز به همین داستان، تأکید ميکند که مهمترین نکته این است که پس از ترک اعتیاد این دسته از مددجویان، برای اشتغال و بازگشت آنها به خانواده و اجتماع برنامهریزی شود، در غیر این صورت دوباره به چرخه اعتیاد بازخواهند گشت و تمام هزینههایی که در این مسیر، اعمال شده، به هدر ميرود.

او ميگوید: در طول یکسال گذشته، تفاهمنامههایی در نهادها و ادارات مربوطه با هدف محرومیتزدایی منعقد شده که نتایج بسیاری از آنها از جلسات خارج نشده و رنگ عملیاتی به خود نگرفته است.

الحاق برخی روستاها به شهر، بحران محرومیت به وجود‌ آورد‌ه است

مریم حسینی، رئیس کمیسیون ساماندهی حاشیهنشینی و رفع محرومیت شورای اسلامي شهر شیراز نیز معتقد است این کلانشهر محلات زیادی دارد که از محرومیت رنج ميبرند. به باور حسینی، محرومیت گاه وضعیت نامناسب اقتصادی و نابرابریهای اجتماعی تعبیر ميشود و گاه ميتوان آن را بیعدالتیهای اجتماعی در برخورداری از امکانات شهری، تفسیر کرد که البته این شرایط ناشی از سوءمدیریتهای شهری است. به باور این عضو شورای شهر شیراز، محرومیت فقط ضعف در حوزه زیرساختها و مسائل عمرانی یک شهر نیست، بلکه مسائل ارزشی و فرهنگی را نیز دربر ميگیرد. او میگوید: در منطقه شش کلانشهر شیراز با بیش از 100هزار نفر جمعیت برای هر ۱۲هزار نفر، یک مسجد وجود دارد که این مسئله در یک جامعه اسلامی، اوج محرومیت فرهنگی و ارزشی است. از دیدگاه حسینی، اگرچه این بخش از شهر ممکن است از نظر زیرساختهای عمرانی و تأسیساتی، دچار کمبود نباشد اما در بخش زیرساختهای فرهنگی با محرومیت درگیر است.

رئیس کمیسیون ساماندهی حاشیهنشینی و رفع محرومیت شورای اسلامي شهر شیراز، نابرابری و بیعدالتیهای فکری در نظام شهروندی را نوعی محرومیت تلقی میکند و با تأکید بر تبدیل تفکر محرومیتزایی در مدیریت شهری به مدیریت محرومیتزدایی، ميگوید: شهر ما یک شهر مردانه است که زنان، کودکان و نوجوانان در آن کمتر دیده شدهاند و این نیز نوعی محرومیت است. این عضو شورای شهر شیراز به مقوله محرومیت از زاویه دیگری نیز نگاه ميکند و یادآور ميشود که الحاق برخی روستاها به کلانشهر شیراز، بدون فراهمبودن زیرساختها، بحران محرومیت به وجود آورده است. به قول حسینی، در واقع به جای آنکه یک کمربند سبز و حفاظتی، جلوی گستره شهری را بگیرد و محلههای محروم از سر فقر به پاشنه شهر هجوم نبرند، مهاجرت معکوس شکل گرفته است.  عضو شورای شهر شیراز معتقد است راه نجات و رهایی مردمی که در روستاهای اطراف زندگی ميکنند، الحاق به این کلانشهر نیست. به گفته او، نیاز است همه دستگاههای شهری، زیر چتر حمایت استانداری به مناطق و روستاهای محروم حاشیه شیراز رسیدگی کرده و با ایجاد برخی شرایط، مشکلات این دسته از مردم را در محلات حل کنند.

 رئیس کمیته محرومیتزدایی شیراز به این نکته نیز اشاره میکند که مردم روستاها و محلات محروم به محل زندگی خود وابسته هستند اما به ناچار مجبورند روزانه برای مراجعه به درمانگاه، تأمین آب و تهیه دارو و مایحتاج روزانه به شهر مراجعه کنند. از دیدگاه حسینی، با سرمایهگذاری بومي و محلی و توزیع امکانات شغلی در این روستاها ميتوان آب بر آتش برخی محرومیتهای ساکنان این مناطق ریخت.

 البته گرد محرومیت فقط بر چهره روستاها و مناطق پاییندست شیراز سنگینی نمیکند. آنطور که رئیس کمیته محرومیتزدايي شورای شهر شیراز نیز اذعان ميکند، محلاتی همچون قصردشت نيز که از دیدگاه عموم مردم جزو مناطق لاکچری شهر به حساب ميآیند، از نبود برخی زیرساختها رنج میبرند. از 100 سال پیش که روستای قصردشت با آن باغهای زیبایش به شهر شیراز ملحق شد، هنوز این محله زیرساخت فاضلاب ندارد و کوچهپسکوچههای آن از نظر زیرساختهاي شهری مشکل دارد.

حسینی به این نکته نیز اشاره میکند که چند ماه پیش از محله قصردشت بازدید کرده اما عدهای از مردم در برخی مناطق ایراد گرفتهاند که مسئول کمیته محرومیتزدایی چرا باید به قصردشت برود. این در حالی است که مردم از ضعف زیرساخت بخشهایی از این محله اطلاع ندارند. البته او تأکید میکند که محلاتی در مناطق 9، 7، 5 و 2 وجود دارد که باید بهصورت ویژه به آنها رسیدگی شود و مشکلات فاضلاب، روشنایی و برخی چالشهای آنها حل شود. این عضو شورای شهر معتقد است از نور و روشنایی شهر گرفته تا احساس امنیت زنان و کودکان در یک پل عابرپیاده، مؤلفههایی است که مدیریت شهری باید به آنها بهعنوان برخی فاکتورهای مؤثر در امنیت شهروندان توجه کند.

در هر حال، قصه محرومیت وقتی به پایان خود نزدیک ميشود که مسئولان، خارج از بندها، تبصرهها و تفاهمنامهها، کمر همت به آبادی و آبادانی مناطق محروم ببندند و با شناسایی دقیق مشکلات و توزیع عادلانه امکانات شهری، آب بر آتش نابرابریها و محرومیتها بریزند.