سد چم‌شیر و آب بی بازگشتی که از کشاورزان استان فارس می‌گیرد

مریم ستوده / آبگیری سد چم‌شیر گچساران علاوه بر پرکردن نمکدان‌های خوزستانی‌ها، آب چشم کشاورزان استان فارس به ویژه مردم ممسنی و رستم را نیز خشک می‌کند و حقآبه استان فارس از این سد همچنان در ترازوی نامتعادل گمانه‌زنی‌ها حذف و اضافه می‌شود. 
عملیات احداث سد چمشیر و آبگیری آن در سال‌های اخیر محل بحث و چالش میان سازندگان و فعالان محیط زیستی بوده و این مسئله حتی پس از آبگیری آن همچنان ادامه دارد.
طرح سد و نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی چم شیر که یکی از طرح‌های اجرا شده شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان مرکز شهرستان گچساران است، قبل از پیوستن رودخانه خیرآباد به رودخانه زهره در مجاورت محلی به نام تنگه چم شیر نزدیک به مرز استان بوشهر احداث‌شده است.

احیای چم‌شیر= مرگ سرچشمه پارسیان
رودخانه زهره یا هندیجان با طول تقریبی حدود ۴۷۵ کیلومتر در سه استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد؛ این رودخانه از دو رود فهلیان و تنگ شیو در شهرستان ممسنی در استان فارس و خیرآباد در منطقه دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد.
یکی از مهمترین مسائلی که مخالفت‌های کارشناسان و مردم، به ویژه شهروندان استان‌های فارس و خوزستان با آبگیری این سد که بزرگترین سد RCC  خاورمیانه و پنجمین سد بزرگ کشور به شمار می‌رود را به دنبال داشته؛ خطرات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری است که با آبگیری این سد به رودخانه زهره و اکوسیستم منطقه و خشک شدن اراضی کشاورزی در شهرستان‌های ممسنی و رستم و بخشی از شهرستان سپیدان وارد می‌شود.
با اینکه برخی از کارشناسان عنوان کرده‌اند، اگر آبگیری سد چمشیر انجام شود حیات شرق خوزستان احیا می شود و زمینه رونق کشاورزی و ایجاد اشتغال در این منطقه مهیا خواهد شد اما این منفعت با خسارتهایی که این سد بر بخش وسیعی از مهمترین قطب‌های کشاورزی استان فارس وارد می‌کند ابدا قابل قیاس و چشم‌پوشی نیست و پذیرش آب گیری از رودخانه های فارس و بی بازگشت ماندن حقآبه کشاورزان و خشک شدن ازاضی کشاورزی سخت است.

حقآبه فارس از سد چم‌شیر چقدر است؟
علاوه بر این، سالهاست موضوع سهم استان فارس از سدی که سرچشمه اصلی و دریاچه آن در استان فارس واقع شده است نیز مورد بحث است و این مطالبه که به دلایل نامعلوم مورد کم‌لطفی مجمع نمایندگان ادوار گذشته استان فارس واقع شد، همچنان در هاله‌ای از ابهام غوطه‌ور است.
تخصیص آب به مناطق هم جوار و بخش ماهور میلاتی با توجه به محوریت سازه نگهدارنده میشان در استحکام این سد، نجات مردم از فقر و بی‌کاری و جلوگیری از مهاجرت ساکنان را به دنبال دارد که نیاز به توجه ویژه مدیران کلان کشوری دارد.
این خواسته سال‌ها از طرف مسؤولان شهرستان‌های ممسنی و رستم مطرح شده است.
دو سال پیش داوود ایوبی فرماندار سابق ممسنی در گفتگو با رسانه‌ها بیان داشت: در حالی که سد و دریاچه چم شیر در مرز بین شهرستان ممسنی و گچساران قرار گرفته ولی شهرستان ممسنی مورد بی مهری و بی توجهی قرا گرفته که این امر بسیار دور از عدالت است.
ایوبی افزود: محدوده هم جوار سد چم شیر دارای دشت های وسیع بوده و مردم ان بر اثر کم آبی فرار را بر قرار ترجیح می دهند و روز به روز شاهد تخلیه روستاهای آن می باشیم عدم توجه به این امر مهم و تاثیر گذار گناهی نابخشودنی در حق مردم محروم این دیار است.

آیا سد پارسیان یا گورک ممسنی به فراموش‌خانه می‌رود؟
یکی دیگر از ابهاماتی که مردم ممسنی از آن رنج می‌برند، ادامه بلاتکلیفی سد پارسیان بعد از آبگیری چم‌شیر است و با توجه به مشترک بودن منبع آبی دو سد یعنی رودخانه فهلیان، اظهار نظر درباره ادامه پیشرفت پارسیان سخت‌تر می‌شود.
عبدالکریم انصاری فرماندار ممسنی نیز از ضایع شدن حق مسلم کشاورزان ممسنی و رستم پس از آبگیری سد چم‌شیر ابراز نگرانی کرد و در نشست با خبرنگاران گفت: هر اقدامی لازم باشد انجام می‌دهیم تا حق مردم از آب رودخانه فهلیان مشخص شود و کشاورزی منطقه نابود نشود.
از کاوش در تونل مبهم حقآبه فارس از چمشیر به نگرانی‌های زیادی از مردم ممسنی به ویژه بخش ماهور می‌رسیم مردمی که در نهایت بی‌خبری و مظلومیت سال‌ها پیش چاه‌های نفت باباکلان و ... را از آنها گرفتند و این روزها نیز با وجود دشت‌های وسیع و مستعد کشاورزی، از آب دو رودخانه مهم فهلیان و شیو محروم می‌شوند.
علاوه بر اهالی ممسنی، مردم شهرستان رستم نیز به گونه‌ای دیگر متضرر می‌شوند و طرح سد شیو که تا کنون بیش از 12 سال از آغاز مطالعات آن می گذرد و ممکن بود سهمی از آن نصیب رستم شود با آبگیری چم‌شیر به ورطه‌فراموشی سپرده شد.
 در حال حاضر تنها چیزی که از این پروژه ملی مانده است همانا راکد ماندن ادامه کار بر روی این پروژه که بنا به دلایل نامعلوم که یکی از این علل را باید عدم تعیین ردیف بودجه مالی برای آن ذکر نمود و در صورت مهیا شدن بستر برای ساخت و ساز این سد می توان به رشد و شکوفایی منطقه در پرتو آب ذخیره شده شیو چشم امید دوخت و زمینه اشتغالزایی را در منطقه به‌خصوص برای دو شهرستان رستم و گچساران فراهم نمود.

اعتراضی به وسعت جنوب ایران
اعتراضات از چند استان دامن این سد را گرفته است و علاوه بر اعتراض مردم استان کهکلویه و بویراحمد و اعتراض به واریز شدن آب‌های استانشان به کاسه همسایه‌ها، چندی پیش سید کریم حسینی نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وزارت نیرو متولی این سد است و باید ابهاماتی که در خصوص اجرای این سد وجود دارد را برطرف کند، گفت: قطعاً اجازه آبگیری سد چم‌شیر را با توجه به نظرات کارشناسی ارائه شده در این حوزه نخواهیم داد و مخالف این مساله هستیم. باید دید وزارت نیرو در این زمینه چه راهکاری را ارائه می‌کند.
حال باید دید آیا مسئولان اجرایی و مجمع نمایندگان استان فارس حق‍آبه کشاورزان استان خود از چم‌شیر را می‌گیرند یا چشم به راه سرازیر شدن آب از سد تنگ سرخ بویراحمد، دست‌ها را به زیر چانه برده و منتظر می‌مانند؟!